Europa, ethisch ondernemingsreveil of dwaallicht?

Cover stories · Boeken

 

‘Europa zal zijn eigen krachten mobiliseren en zoals bij veel maatschappelijke ontwikkelingen zal ook hier gelden dat de kentering later zal inzetten dan verwacht’ zo stelt Donald Kalff in zijn boek ‘Onafhankelijkheid voor Europa’, om te vervolgen: ‘maar vanaf dat moment zal het zich sneller voltrekken dan nu kan worden voorzien, en eenmaal op gang gekomen zal het veel verder reiken dan nu aannemelijk lijkt’. De reden dat dit gebeurt, ziet hij vooral in een naderende crisis in de VS.

Het boek is goed ontvangen in de Nederlandse pers. De tekst ademt veel romantische ‘wishful thinking’ uit en een vrij obsessieve anti Amerikaanse opstelling, kenmerkend voor vele elitaire vertegenwoordigers van ons werelddeel. Die vaak nog menen dat Europa superieur is aan de rest van de wereld. Ook al wijst alles er op dat wij in dit werelddeel steeds verder achteruit kachelen.

Wat er in Amerika allemaal niet deugt

Kalffs betoog komt in grote lijnen ongeveer hierop neer: Het Amerikaanse bedrijfsleven is niet tot fundamentele vernieuwing in staat, want ondanks alle schandalen rond Enron, Arthur Anderson, Tyco, Worldcom e.a en ondanks het uiteenspatten van de Internet zeepbel en nieuwe controlemaatregelen door de regering Bush hebben de Amerikanen weinig van hun fouten geleerd.

De resultaten van de Amerikaanse bedrijven waren in de jaren negentig weinig indrukwekkend want economische groei, verbetering van de werkgelegenheid, beperking van de inflatie en bestrijding van armoede waren met de (productiviteits-) voordelen, die de technologische revolutie te bieden had, veel minder rooskleurig dan voorgespiegeld. De risico’s door het drievoudige tekort van de handel, het tekort van de federale overheid en de hoge schulden van bedrijven en particulieren, zijn grotendeels ‘gekochte expansie’ met door anderen buiten Amerika betaalde kapitaal ‘injecties’. Er is roofbouw gepleegd; door overmatige aandacht voor korte termijn resultaten is veel aandeelhouderswaarde vernietigd. De Republikeinen onder Bush zijn bezig met verdere opvoering van het vrije markt kapitalisme, met een kleiner wordende overheid, verdere privatisering en liberalisatie van markten, bevorderen van vrije handel en terugdringen van de macht van vakbonden. Nieuwe ideeën blijken schaars een van de weinige uitzonderingen is het nieuwe concept voor CRM (Customer relation management). De macht van de CEO is in Amerika te groot geworden, met persoonlijke willekeur, er zijn toenemende spanningen tussen de BU managers en de CEO omdat de financiële belangen niet met elkaar sporen. Het probleem is nog verergerd door externe adviseurs zoals investeringsbanken, die als hoeders van korte termijn belangen, alleen maar belust zijn op grote deals. Ondernemingen die opereren volgens het Amerikaans ondernemingsmodel zijn hierdoor ‘een hel’ voor hun managers en medewerkers. Aandeelhouders, werknemers en klanten betalen hiervoor een hoge prijs.

Het zaligmakende nieuwe Euro model: samenwerken!

Het is niet verwonderlijk dat de auteur na deze voor de Amerikanen verwoestende analyse zijn heil zoekt in een Europees ondernemingsmodel. Zijn antwoord is in de kern eenvoudig, in de beste tradities van het ook door de auteur verouderd geachte Rijnlandse model: managers moeten steeds meer samenwerken met gespecialiseerde experts en een in de harde praktijk geschoold middenkader. We moeten nieuwe concepten bedenken voor het functioneren van een onderneming, namelijk voor eigendom, de verhouding tot kapitaalverschaffers, toezicht op bestuur, de positie en agenda van de CEO en zijn team, management en organisatie ontwikkeling, alsmede evaluatie van prestaties en beloning

Het eigendom gaat berusten bij diegenen die het ‘business model’ hebben bedacht, de rechten gaan in een groeiende onderneming dan geleidelijk over naar de hele organisatie. Zulke ondernemingen, die de beste ‘experts’ in dienst hebben kunnen gemakkelijk kapitaal aantrekken, in geval van private investeerders wordt echter een deel van de economische waarde opgeëist. Ondernemingsstrategie en vertegenwoordiging in de Raad van Toezicht (RvT) maken deel uit van een op maat gesneden ‘arrangement’. De RvT wordt benoemd door vertegenwoordigers van ‘personeelscategorieën’. De Raad benoemt en ontslaat de CEO. Die laatste is verantwoordelijk voor de voorbereiding en uitvoering van het beleid, maar is verplicht voor belangrijke zaken eerst advies in te winnen bij de RvT. CEO’s zijn gehouden evenwicht te bewaren op drie terreinen: de kasstroom, de oude en de nieuwe portfolio. De CEO en zijn team is persoonlijk betrokken bij vernieuwing en allianties, managers en medewerkers moet hij ‘de onderneming’ laten zijn en niet alleen maar Human Resources. De financiële functie is vervangen door economische waarde, waarbij de rol van de adviseurs wordt terug gedrongen

Waarom kunnen de Euro ondernemingen concurreren?

De Cruciale vraag is volgens Kalff of Europese ondernemingen in staat zullen zijn om met zo’n model te kunnen concurreren met de Amerikaanse, waarbij hij nog aantekent dat de Euro onderneming een uniek model zou zijn om nieuwe bronnen aan te boren, maar er zijn volgens hem meer voordelen:

  • De euro onderneming heeft geen last van de Amerikaanse ‘vernietigingsdrang’
  • Vernieuwing wordt niet door technologie of bestaande klanten gedreven maar door deskundige managers
  • De euro onderneming zou een hogere arbeidsproductiviteit kunnen bereiken bijvoorbeeld door training van medewerkers en aanpassen van de organisatie
  • Zij zouden beter moeten zijn in het aanbieden van diensten

Europa heeft zijn eigen waarden en kan zijn eigen kapitalisme ontwikkelen, tot zover Kalff

Commentaar: Kalff leeft in Utopia

Dan nu mijn commentaar. Dat is moeilijk, want zelden heb ik een boek gelezen dat zoveel oorzaken en gevolgen verwart en zo’n Utopistisch beeld schetst van een ideale nieuwe samenleving, niet gehinderd door enige overweging hoe zo’n situatie zou kunnen worden bereikt.

Eerst het Utopistisch beeld. Ik daag Kalff uit ook maar één grote onderneming te vinden die bereid is zijn model in te voeren. De kapitaalverschaffers zullen zonder twijfel niet meespelen, want wat zou ze drijven om te investeren in een onderneming waar ze weinig tot niets meer te zeggen hebben? Er zijn immers voldoende veel aantrekkelijker alternatieven en niet alleen in Amerika.

Het is of Kalff, maar niet wil zien dat buiten- en in toenemende mate ook binnen Europa, niets van deze theorieën wordt begrepen, zeker niet als de feitelijke leiding van een onderneming in handen komt van zogenaamde onafhankelijke ‘experts’. Ons ‘two tier governance’ model hebben wij, behalve in ons land, slechts in Duitsland alsmede enigszins in  Zwitserland en Scandinavië kunnen invoeren en ik heb het jaren tevergeefs in de rest van de wereld proberen uit te leggen.

Nu is dankzij Tabaksblatt eindelijk een stuk macht aan aandeelhouders hergeven en zijn we net af van de kleine dorpsgemeenschap van zogenaamde ‘old boys’ als exclusieve toezichthouders, die onderling in een harde ‘pikorde’ de macht verdeelden. Dat toezicht heeft door gebrek aan voldoende inzicht in de business modellen in een relatief klein land als Nederland tot veel drastischer deconfitures geleid dan in Amerika. Men neme niet alleen Ahold, Laurus en vrijwel de hele bouw als voorbeelden. In feite zijn er weinig ondernemingen in ons land geweest die zich hebben kunnen onttrekken aan de malaise, met zware saneringen als gevolg.

Wat ook interessant is: er bestaat helemaal geen Europees concept. Zelfs de EU heeft geen concept, of beter, het is nog steeds onduidelijk of het slechts een vrijhandelszone is dan wel een uit zijn krachten gegroeide politieke Unie. In ieder geval overtuigen de 25 regeringsleiders niet door hun besluitvaardigheid. Wij strijden over onze grenzen; hoort Oekraïne er nou wel of niet bij? En hoe zit het met Turkije?

West Europa munt uit door een zeer geringe groei, conservatieve vakbonden, gebureaucratiseerde werkgeversverbonden (het VNO heeft 200 bestuurders!), hoge werkeloosheid, veel te hoge overheidskosten en sociale kosten, te weinig research en ontwikkeling, een ontstellend gebrek aan zichtbaar leiderschap en gebrek aan het nemen van verantwoordelijkheid voor eigen levensomstandigheden. Vernieuwing wordt bij ons om zeep gebracht door eindeloze inspraak en vooral door gebrek aan motiverend leiderschap, terwijl Kalff kennelijk nog steeds warm loopt voor zijn samenwerkingsmodel onder leiding van zijn boven de partijen verheven ‘experts’.

Wij hebben ook geen Europees governance model en het ziet er in de huidige situatie niet naar uit dat dit er binnen tien jaar zal komen.Wij praten en schrijven veel maar doen weinig, dus blijft Amerika met zijn grote markt domineren, steeds meer gevolgd door China, maar zeker niet door Europa, tenzij Kalff een wonder laat geschieden, zoals ‘water dat brandt’. Kalff heeft het in feite over Nederland als hij het over Europa heeft, iets anders kan niet snel werkelijkheid worden en Nederland is veel te klein voor een eigen elitair model. Wij zijn niet veel meer dan handelaren, kunnen sneller volgen dan anderen, laten we dat dan ook doen, in plaats van ons te verliezen in nieuwe governance doctrines als ‘Gidsland’.

Amerika is ook niet zalig makend

Ten slotte, een deel van de kritiek die Kalff op Amerika heeft is terecht. Ze leven daar inderdaad grootschalig op de pof, en als dat tot een crisis leidt wordt de hele wereld hard geraakt. De CEO’s hebben inderdaad teveel macht, zeker als ze ook ‘Chairman’ zijn. De juridisering en de sociale opvang van de samenleving is verschrikkelijk, maar de dynamiek is, dat zal iedereen beamen die daar zoals ik veel is geweest, oneindig veel groter dan in Europa. Een succesvolle ondernemer is daar een held. Er is veel meer vernieuwing dan Kalff suggereert, men neme alleen al de ontwikkelingen in de biochemie, micro elektronica (chips) Internet en IT ( waaronder CRM). Vernieuwing moet primair door klanten worden gedreven, in tegenstelling tot wat Kalff beweert, omdat anders de kosten snel uit de hand lopen voor producten waar niemand om heeft gevraagd. Ik heb dit geleerd van een onderneming als Cisco, die mij veel meer heeft geinspireerd dan ooit een Europese onderneming heeft gedaan.

Denkt u er anders over?

Bent u het eens met de visie van de recensent of denkt u er anders over? Leeft Kalff in utopia en velen van ons met hem? Kom met uw mening in de interactieve ruimte bij deze recensie. Is er voldoende dynamiek en innovatie in ons bedrijfsleven? Of zijn onze organisaties aan het verloederen?

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Willem E.A.J. Scheepers
Pro-lid
Het heeft 'even' geduurd (bijna 1 jaar) maar nu komen de reacties op de Raiffeisenlezing van Geert Mak toch echt los:

binnen 1 week besteden ManagemenSite, MT en RONDOM 10 er aandacht aan. Nederland valt vervolgens weer over elkaar heen en de managers die gevraagd worden om hun reactie komen niet ongeschonden uit de strijd. Zo liepen gisteravond in RONDOM 10 de (interim) managers en managementdeskundigen met open ogen in de 'vragenvalkuil' die presentator Grimbergen (m.i. terecht) opriep. Het beeld dat er van managers door Mak wordt opgeroepen wordt er zo niet beter op.
Jammer genoeg (of gelukkig?) blijven managers (toch) wenselijk want de mens vraagt van nature om leiding.

Dat het aansturen van medewerkers anders moet, dat er waarschijnlijk meer leiders nodig zijn dan managers (nb: tussen beiden is een cruciaal verschil: managers worden benoemd en leiders worden gekozen), dat zal een noodzakelijke voorwaarde blijken voor de continuïteit van iedere organisatie. Voor mij ligt de kern van Mak's lezing in het woord vertrouwen. Het (gebrek aan) vertrouwen in elkaar binnen onze samenleving krijgt invloed op onze economische ontwikkeling en dan kan niet de bedoeling zijn. Als managers inzien dat ze in een, bij voorkeur inspirerende, 'leiderschapsrol' het vertrouwen in hen kunnen herwinnen dan is er nog hoop.

Overigens, of de initiator van de Raiffeisenlezing (RABO)intern gelukkig is met de media aandacht rondom de laatste lezing, dat is nog maar de vraag.
Pierre Pieterse
Het artikel van Rost van Tonningen - blijkbaar bedoeld als bijtend commentaar op het boek van Donald Kalff - is voor iemand die dat boek gelezen heeft volstrekt onbegrijpelijk.

Het boek ‘Onafhankelijkheid voor Europa. Het einde van het Amerikaanse ondernemingsmodel’ is in vele opzichten een opmerkelijk boek. Het rekent af met het idee dat de fixatie op winst, of aandeelhoudersbelang, in het belang is voor de onderneming, en daarmee de aandeelhouders (net zoals het bijzonder aardige boek ‘Tien strategische wetten om aan de weg’ te zetten van Maikel Batelaan). Daarnaast laat het zien dat de concurrentiepositie van Europa al sterk is, maar door de gestage eenwording een serieuze bedreiging voor de VS zal gaan vormen. Ook al zal dat nog even gaan duren.

Kalff toont nuchter aan dat het Amerikaanse ondernemingsmodel dat is gebaseerd op aandeelhouderswaarde helemaal niet zo succesvol is geweest als is verondersteld. Zelfs toen eind vorige eeuw de bomen tot aan de hemel reikten, blijkt nu dat veel Amerikaanse en op Amerikaanse leest geschoeide bedrijven veel slechter te hebben gepresteerd dan bedrijven die een Europees ondernemingsmodel hebben gehanteerd. Kalff laat zien dat de creatie van waarde verre valt te verkiezen boven het focus op winst. In economisch goede maar ook in economisch slechte tijden.

Vertrouwen en samenwerking is volgens Kalff de enige vruchtbare weg (overigens ook één van de strekkingen van de Raiffeisenlezing van Geert Mak). Tot duurzaamheid maar ook tot economische voorspoed. Kortom: tot waardecreatie! Wantrouwen en tegenwerking leidt alleen maar tot verzet. Waarbij uiteindelijk de kosten niet opwegen tegen de baten. Het opbouwen van vertrouwen en die relatie onderhouden, is de essentie van het Europese ondernemingsmodel. En dat terwijl het Amerikaanse ondernemingsmodel de vernietiging van vertrouwen als kenmerk heeft. Alles moet wijken voor winst, onder het mom van aandeelhoudersbelang.

Waardecreatie wordt volgens Kalff de alom beslissende kritieke succesfactor. Dat was het al natuurlijk, maar nu als gevolg van de malaise eind vorige eeuw het vertrouwen tussen financiers en ondernemingen fundamenteel is beschadigd, en de benzine voor de Amerikaanse motor dus schaars wordt, zal dat alleen maar duidelijker worden. Het Amerikaanse ondernemingsmodel moet het hebben van externe (financiële) input, terwijl het Europese ondernemingsmodel op eigen kracht kan varen.

Waar Rost van Tonningen afsluit met een negatief leesadvies, sluit ik me graag aan bij het advies van Fons Trompenaars: “Kalff analyseert in dit boek de fundamentele tekortkomingen van de anglo-saksische ondernemingscultuur en schetst de contouren van een sterk concurrerend Europees alternatief. Verplichte literatuur.”
Pieter Klaas Jagersma
Rost van Tonningen heeft gelijk in zijn kritiek op de kritiek van Kalff op het Amerikaanse arbeidsmodel. Weet bijvoorbeeld de heer Kalff dat (louter illustratief en aanvullend op de critique van RvT):
- meer dan tweederde van alle (Economie) Nobelprijswinnaars afkomstig is uit de Verenigde Staten (ongeveer 15 procent komt uit Europa, vaak docerend aan - inderdaad - Amerikaanse topuniversiteiten);
- het Amerikaanse IBM al decennialang verreweg de belangrijkste leverancier is van nobelprijswinnaars uit het bedrijfsleven (de 'Europeanen' zijn in geen velden of wegen te bekennen);
- New Product Introductions (een maatstaf voor innovativiteit) van mondiale producten in de markt gezet door Amerikaanse ondernemingen een veel hoger rendement hebben dan NPI's die door Europese ondernemingen in de markt worden gezet (zie ook het winter issue uit 2003 van Journal of Business Strategy van schrijver dezes).

Ik begrijp de behoefte aan een alternatief model, maar laten we vooral ook realistisch zijn: Europa heeft haar beste tijd gehad. We verkeren als werelddeel in de 'economische zone des doods': aan de ene kant het transparante Amerikaanse model (met een gemiddelde economische BNP-groei van om en nabij de 4 procent op jaarbasis) en aan de andere kant het Chinese model (1,3 miljard mensen, over de afgelopen tien jaar ongeveer 9 procent BNP-groei per jaar). Daartegenover staat een Europa (Europese Unie) met een gemiddelde BNP-groei van 1,9 procent op jaarbasis (met dank aan de Zuid- en Oosteuropese economieen) .....

Meneer Kalff, het wordt tijd om wakker te worden. Het door u in uw boek uiteengelegde voorkeursmodel heeft niets te maken met de actualiteit van alledag. Ik sluit me aan bij de heer Rost van Tonningen. Het boek verdient een prominente aanwezigheid in het welbekende De Slechte. Mijn devies: laat het daar vooral staan.

Prof. dr. Pieter Klaas Jagersma
Rost van Tonningen
ik zal geen commentaar geven op de vlijende reactie van professor Jagersma; een uitslag van 10 - 0 in mijn voordeel is al flatteus genoeg, dus even een reactie op Pieterses bijdrage.

Mij dunkt een typisch elitaire Europese reactie waarbij men niet ziet wat er is maar wat men graag wil zien. Fixatie op winst kan nooit zonder diepgaand inzicht in de mogelijkheden die de markt/klant biedt. Het is onzin dat de Amerikanen alleen die korte termijn fixatie hebben, maar zij weten dat er ook op korte termijn moet worden gescoord en daar ontbreekt het juist bij vele Europeanen aan die zich liever verlustigen in prachtige intellectuele beschouwingen die nooit zullen worden ingevoerd. Het model van Kalff zal dat lot ook ondergaan omdat het voorbij gaat aan het belang van alle stake holders behalve de zogenaamde experts. De stake holders moeten nog maar afwachten of zij ooit aan de beurt komen als de experts - na geslaagde actie - de onderneming weer geleidelijk terug geven aan het 'volk'. Waar hebben wij dat toch eerder bij dictaturen gehoord.

Kalff toont niets aan, zeker niet nuchter, zijn statistisch materiaal is flinterdun hetgeen Jagersma ook betoogt. We zouden ook eens moeten kijken naar het aandeel van de Amerikaanse ondernemingen in de Global 1000 van Business week, dat stijgt al vele jaren en wij Europeanan steeds meer terrein prijs geven. De waarde creatie van Kalff/Pieterse en de zijnen bestaat vooral in een roze wolk , met business heeft het niets van doen
Hub Scheeren
Kallf heeft gelijk, zijn ideeën zijn wellicht te naief, maar zeker niet geheel utopisch.

Ten eerste gaat geen investeerder zijn geld ter beschikking stellen aan experts, zonder daar een winstgarantie op te hebben.

Dit geld zal eerst door deze expert moeten zijn " verdiend "door zijn prestatie's in het verleden.

Experts die deze top hebben bereikt zullen verder niet bereid zijn om hun verdiende gelden te laten opgaan in de onderneming en hun expertise gaan aanbieden aan de meest biedende.

Ook het management zal zich niet zo gemakkelijk laten - beroven - van hun invloed en macht, zij hebben immers ook de verantwoording.

Er zullen steeds meer zogenaamde experts komen, de ene iets minder dan de andere, met elk hun stokpaardje of specialisme.

Ieder met een uit hun perspectief gezien geweldige inbreng, en hiermee samenhangende wensen aan kapitaalinbreng.
Innovatie chaos zal hierdoor onstaan.

Door de invloed van afgevaardigden van de personeelscategoriën zal de ene reorganisatie naar de andere volgen, aangezien deze steeds kapitaalkrachtiger en invloedrijker worden.
De her-invoering van de Gilden is dan nog slechts een kwestie van tijd, met de experts als Gilde-Meister.

De door Kafft voorgestelde veranderingen van de bestuurslaag zullen vertragend werken, ad hoc beslissingen, die van cruciaal belang zijn bij een volatiele economie zijn onmogelijk door de starre bestuurslagen van RvT, die natuurlijk hun achterban zal moeten consulteren.

En arbeiders die de onderneming zijn lijkt wel heel er veel op Marxistisch socialisme.

Maar misschien is nou net dat laatste wat het reeel maakt.

Het Amerikaans Kapitalisme gaat uit van economische groei en Share Holders Value.
Economische groei gaat echter uit van aan de ene kant schaarste en de andere kant ongelimiteerde recources.

Dat deze recources gelimiteerd zijn is evident, Jugglar en Kondratieff golven zijn hiervan het bewijs.

Echter door de surplus aan grondstoffen konden deze steeds weer worden overwonnen.
Nu weten we dat hier langzamerhand een einde aan komt.
Aan de economische groei komt onheroepelijk een einde als deze grondstoffen zijn verbruikt.

Stake holders zijn echter primair uit op (boek)winst, om dit te verwezenlijken zal steeds worden geinvesteerd in de meest rendabele bedrijven.
Als de economie hapert zullen ze wellicht toch bereid zijn om hun geld in stabiele starre ondernemingen te stoppen, gerund door experts die niet de neiging hebben om winsten (cashflow) te genereren met boekhoudkundige fratsen.

Vanuit Kallfs model kun je ervan uitgaan dat de KPI en de missie van de bedrijven goed gedifineerd en gedragen worden door alle medewerkers. het is immers ook hun bedrijf.
Een concurrentie voordeel zal hieruit zeker voortvloeien.

Bovendien sluit zijn model goed aan bij de cultuur van veel Europese landen, voornamelijk bij die landen die een marxistisch socialistisch verleden hebben zoals de voormalige Oostblok landen, zonder dat deze teveel naar het communisme neigt.

Op korte termijn heeft Van Tonningen echter gelijk, Europa is momenteel geen match voor de VS en Azië.

Maar als er een duidelijke Europese visie kan worden gegeven zal Europa samen met het voormalig Oostblok een belangrijke speler worden in de wereld economie.
Hiervoor dienen echter eerst de interne verdeeldheid binnen de EU en de toekomstige lid staten worden opgelost.

Europa kan hiermee zelfverzorgend worden en het surplu exporteren.

Kortom:
Kalffs visie heeft het potentieel om de EU visie te worden.

Rost van Tonningen
Hub Scherer blijkt een 'vriend' van Kalff waardoor je geen vijanden meer nodig hebt Enkele citaten:
'Kalff heeft gelijk, zijn ideeën zijn wellicht te naief, maar zeker niet geheel utopisch'.
'Arbeiders die de onderneming zijn lijkt wel heel veel op Marxistisch socialisme'.
'Bovendien sluit zijn model goed aan bij de cultuur van veel Europese landen, voornamelijk bij die landen die een marxistisch socialistisch verleden hebben zoals de voormalige Oostblok landen

Het is zoals ik al aangaf wij Europeanen dromen lustig voort. Alle ismen - Liberalisme en Socialisme, maar ook Communisme en Facisme zijn zijn in ons werelddeel uitgevonden, ze hebben in de laatste gevallen vaak alleen maar ellende gebracht. Wie veel in Oost Europa is geweest zoals ik weet zeker dat daar veel belangstelling bestaat voor het marktgericht kapitalisme, terwijl alleen ouderen nog dromen over de vroegere Marxistische verworvenheden als 'arbeiders die de onderneming zijn' maar die toch belandden in een soort onvrijwilige slavernij



Pierre Pieterse
Het is maar hoe je dromenland definieert. Hoe je het ook wendt of keert, de prachtige economie van de VS wordt volledig gefinancieerd (drie miljard dollar per dag!) door met name Azie. En dat blijven ze niet tot in het oneindige doen. In de NRC van afgelopen zaterdag (19 maart) sombert topeconoom Sachs over de deplorabele staat van de economie van de VS. Hij verbaast zich erover dat niemand ingrijpt, want dat het mis gaat, is overduidelijk. eerder al heeft overigens de onderminister van de Amerikaanse bank hiervoor gewaarschuwd, maar dit terzijde. Kortom, een lage productiviteit die echter wordt gemaskeerd door gigantische financiele impulsen. Het lijkt heel wat, maar het is niks.

Als vergelijk: ook ik kan moregen naar de bank gaan en een paar honderd duizend euro lenen, om vervolgens de grand seigneur uit te gaan hangen. En geruime tijd zal ik de niet te dichten gaten weten op te vullen met aanvullende financiering. Totdat het sprookje over is. Maar ja, dan volgt een prettige sanering, waarbij anderen mijn puinhoop mogen opruimen.

Dezelfde redenering volgt Kalff. Ook hij voorziet een ineenstorting van de Amerikaanse economie. Het is een luchtbel, van hetzelfde kaliber als indertijd de Nieuwe Economie. En ook nu is de kans groot dat de hele wereld in meer of mindere mate wordt weggeblazen wanneer men ophoudt met lucht pompen. Alleen zal Europa gemakkelijker opkrabbelen, omdat de economie in essentie en fundamenteel sterker is. Kortom, gebouwd op reele cijfers! Daarnaast is het waarschijnlijk dat de Amerikaanse financiele tsunami Europa slechts zal schampen, hoewel dat natuurlijk nooit met zekerheid valt te voorspellen.

Wie het boek van Kalff goed leest, kan niet anders dan terurig worden van het feit dat een land van het kaliber VS zo onverantwoordelijk omgaat met de toekomst van de wereld. Op politiek, militair, en nu ook (al geruime tijd natuurlijk) financieel niveau.

Tot slot, en vanuit het perspectief van Rost van Tonningen's dromenland wel belangrijk, het feit dat Kalff een praktijkman is. Hij komt uit het internationale bedrijfsleven. Nu heb ik heel wat naieve en dromerige consultants of academici ontmoet, maar de eerste directeur of topmanager die op roze wolken leeft, moet ik nog tegenkomen.
Bert Overbeek
Pro-lid
Ik ben het met Rost van Tonningen eens dat Kalff een oude kleffe hap als verse kost opdient. Niet intrappen dus. Gaan de ondernemingen ook niet doen.
Snel volgen, handelen, het lijken de wegen naar Rome. Maar het in de praktijk gestaalde middenkader, dat spreekt me bij Kalff wel aan. Men verdrijft te snel de gelouterde, stevige positivo's naar de periferie van de samenleving. Het vooroordeel is: hoe ouder hoe minder dynamisch. Terwijl je naar mate je ouder wordt, juist meer begrijpt van organisatorische dynamiek.

Begrijp me goed: ik ben geen tegenstander van instroming van jonge bedrijfskundige managers. Een mooie mix van jong en oud kan veel doen. Maar ik denk dat de snelle uitstroom van ervaren mannen iets te maken heeft met de toenemende kritiek op management teams. Men heeft geen respect meer voor leiders, omdat medewerkers meer van het proces begrijpen dan hun vaak jonge managers.

Meer over Ethiek, integriteit, moreel kompas