Eigenaarschap: zegen of opgedrongen geluk?

Eigenaarschap, intrinsieke motivatie, eigen regie. Niet helemaal hetzelfde, maar veel gebruikte woorden in organisaties waar we weer terug willen naar de bedoeling. Dé reden om te ontmanagen. Intrinsieke motivatie is zoveel krachtiger dan extrinsieke motivatie, zeker als het om zaken gaat die steeds om andere, creatieve, unieke oplossingen vragen. Als mensen eigenaarschap voelen kunnen ze bergen verzetten, maar in organisaties zijn we meester geworden in 'onteigenen'. Dat besef begint steeds meer door te dringen. Gelukkig. Daar wordt aan gewerkt. Maar gaat dat altijd goed?

In een zorginstelling voerden we afgelopen weken mooie gesprekken met medewerker, client en familie over de bedoeling, de magneet. Wat is het gezamenlijk verlangen? Wie bent u? Waar wordt u gelukkig van? Eén bewoonster vertelt dat ze hier op een later tijdstip wordt aangekleed dan dat ze vroeger zelf deed. En dat ze dat geen enkel probleem vindt. Echt niet. 'Hoe kan dat nu?', vragen we ons af. We proberen het nog even met onze nieuwe dogma's: 'Dat kan toch niet? Client centraal en in de regie en dan dit? We willen het hier toch net als thuis? U hoeft zich toch niet aan te passen?' Eigenlijk zeggen we 'dat moet u willen'. Maar mevrouw houdt voet bij stuk dat ze het fijn vindt zo. En dat andere dingen veel belangrijker voor haar zijn.

In andere organisaties zie ik teams aan de slag met zelfsturing. 'Tegenwoordig moeten we ook verstand hebben van financiën, verzuim, contracten. Dat schijnt er allemaal bij te horen, maar wij komen aan ons echte werk veel minder toe.'

Eigenaarschap lijkt zo een nieuw doel te worden. Een nieuw dogma. En wéér raakt de bedoeling, de 'why' of de magneet naar de achtergrond. We moeten eigenaarschap weer gaan zien als middel, situationeel, als mechanisme om dingen beter, effectiever en plezieriger te laten lukken richting de bedoeling.

Stel je voor dat de aannemer van mijn huis voor de bouw had gevraagd welk voltage ik uit het stopcontact zou willen hebben. "Dat is iets nieuws, in het kader van eigen regie bij de bewoner. Iedereen mag tegenwoordig kiezen. Zegt u het maar. Dat geldt trouwens ook voor de samenstelling van het beton." Een absurd idee. Daar wil ik helemaal niet over nadenken. Het maakt mijn woonplezier ook niet groter. Maar ik vind het wél fijn dat ik kan kiezen wáár de stopcontacten komen en dat de aannemer niet voor mij bepaalt welke apparaten ik erin moet steken.

Het vraagt van ons dat we steeds weer de simpele vraag stellen:
Waar helpt eigenaarschap ons richting de bedoeling, de why of de magneet? En waar (nog) niet?

Zullen we dát dan als uitgangspunt nemen?

Dat verschilt per client, per medewerker, per team, per fase. En vraagt dus om voortdurende dialoog en afstemming. Daarbij is het de kunst om onze 'aangeleerde hulpeloosheid' in organisaties niet meer vanzelfsprekend te vinden. En het korte-termijn-comfort van gebrek aan eigenaarschap gezamenlijk in te ruilen voor plezier en effectiviteit van eigenaarschap op lange termijn. Daar waar het helpt richting de bedoeling.

Eigenaarschap voelen voor eigenaarschap, dán gaat het werken.