Competentiegericht onderwijs stagneert

Actueel

Het middelbaar beroepsonderwijs is al bijna helemaal over op competentiegericht onderwijs. Bijna niemand is tevreden.
"Ik wil meer kennis". Ze wil gewoon leren. Uit boeken. Met examens die toetsen wat ze heeft geleerd. Met docenten die haar kunnen bijscholen. Nu heeft de school van Esra Abdioglu (22), het regionaal opleidingscentrum (ROC) Zadkine in Rotterdam, het competentiegericht onderwijs ingevoerd. Ze is derdejaarsleerling directiesecretaresse. "Als je mij vraagt wat ik leer, is dat niet veel. Niets eigenlijk".

Het competentiegericht onderwijs (cgo) is een onderwijsvernieuwing die al jaren onder vuur ligt. Begin dit jaar kondigde staatssecretaris Van Bijsterveldt (Onderwijs, CDA) aan dat de verplichte invoering ervan in het middelbaar beroepsonderwijs zou worden uitgesteld, tot 2011. Dat was al het tweede uitstel. Nu heeft de Tweede Kamer het onderwerp controversieel verklaard. Weer uitstel. Afstel is overigens niet zo reëel - 90 procent van de mbo-opleidingen heeft het cgo al ingevoerd.

Alom is het besef dat de onderwijsvernieuwing stokt. Van Bijsterveldt roept per 1 april een klachtenlijn in het leven, de MBO Ombudslijn. Mbo-bestuurders en bedrijfsleven hebben besloten de inhoud van het onderwijs weer zelf te bepalen. Tot nog toe bepaalden kenniscentra wat de leerlingen moesten kennen en kunnen.
Waarom roept het competentiegericht onderwijs zulke hevige reacties op?
Esra legt uit waarom de vernieuwing volgens haar niet deugt. Haar leraren zijn niet goed voorbereid en ze leert de verkeerde dingen. Dingen die je als directiesecretaresse hoort te kennen - een agenda beheren, telefoon opnemen - leren we hier niet. Notuleren leren we onvoldoende om het goed te beheersen, merkte ik op mijn stage.
Wel krijgt Esra een vak als burgerschap. Nutteloos, vindt ze. Over politiek en meningsvorming en zo. Het is veel te makkelijk. Ik haal alleen maar negens.

Wat wil ze dan? Ik wil dingen uit mijn hoofd leren. Ik heb liever dat ik iets uit boeken leer, met eisen die vastliggen. Ik wil meer kennis. Een schriftelijk examen met theorie. Extra instructie.

Het competentiegericht onderwijs moet een combinatie bieden van kennis, vaardigheden en beroepshouding. Deze elementen worden samen competenties genoemd. Een directiesecretaresse wordt getoetst op grammatica (kennis), notuleren (vaardigheid) en integriteit (beroepshouding). De lijst met te toetsen onderwerpen per opleiding, het kwalificatiedossier, is zo dik dat docenten klagen dat ze de competenties meer aan het afvinken zijn dan dat ze hun leerlingen echt iets bijbrengen. Ook zeggen docenten dat ze te snel nieuwe versies van die kwalificatiedossiers krijgen.
Zoals Marianne Kos, die onder meer burgerschapsvakken doceert aan het ROC Midden Nederland: Een bijna onmogelijke opgave.

Inhoudelijk is ze blij met het cgo, maar sinds de introductie in 2007 heeft ze ieder jaar te maken met een nieuw kwalificatiedossier. Dat betekent dat we al driemaal een nieuw curriculum hebben moeten schrijven, zegt Kos. Eigenlijk werk ik 24 uur, maar ik kan slechts 4 uur per week lesgeven, omdat ik voortdurend bezig ben met het schrijven van dossiers. Ze wijst erop dat alle opleidingen samenwerken met bedrijven waar de mboers stage lopen. Die moeten op hun beurt ook op de hoogte worden gebracht van de veranderde eisen. Kos zou haar directeur willen voorstellen komend jaar burgerlijk ongehoorzaam te zijn. Nu eens een keer níét meegaan met een verandering. Niet meegaan zou wel betekenen dat de financiering wordt stopgezet.

Esra heeft geprobeerd haar beklag te doen bij het ministerie van Onderwijs, tot dusver zonder resultaat. Ze is somber over haar verdere opleiding. Eerst droomde ik ervan om naar het hbo te gaan. Op mijn eerdere opleiding, tot secretaresse op niveau 2, ging het heel goed. Maar door dit gedoe met het cgo zie ik het niet meer zitten. Voor mij hoeft het niet meer.

Het MBO heeft het hard te verduren. Zie ook de columns van Heertje. Telkens komt hetzelfde patroon naar voren: Te grootschalig, te veel managers en staf, te weinig aandacht voor de leerling, te veel bureaucratie, te veel uitval en dan natuurlijk nog het gedoe met competentiegericht onderwijs. Verweer vanuit de ROC's is er ook; zie bijvoorbeeld 'Marcouch had op een aantal punten best gelijk’ in de Volkskrant, 26-03-2010

Zembla verschaft een inkijkje.

De remedie: Ontvlechten van de fusies, terug naar kleinschalige organisaties waar de verantwoordelijkheid voor de gang van zaken bij de docenten en locale directie ligt. Daar zijn nog genoeg voorbeelden van. Een alternatief voor het ontvlechten is het zogenoemde 'Klein binnen groot' model. Dat vraagt wel een bepaalde manier van besturen vanuit de top. De bestuurlijke wijsheid hiertoe is echter dun gezaaid.

De rubriek ACTUEEL informeert u over recent verschenen berichten in andere media. Bij elke bijdrage vermelden wij de oorspronkelijke bron.
Bronnen: Marieke van Twillert, Derk Walters, NRC 19-03-2010, en Zembla, 21-03-2010.

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Ricardo Eshuis
Ook in dit artikel wordt weer een poging gewaagd om CGO (competentiegericht onderwijs) de grond in te boren. Alles wordt op een hoop geveegd. Ik blijf het jammer vinden dat de grootschaligheid van opleidingen, het moeilijk invullen van vacatures en de grote les- en schooluitval wordt geweten aan CGO. Dat staat daar helemaal los van. CGO is een prima organisatiemodel dat door buitenstaanders in de beeldvorming omzeep is geholpen. Vaak wordt er maar iets geroepen, onder andere door Heertje en in Zembla, zonder de samenhang van de dingen goed te belichten.

Het gaat om keuzes die gemaakt moeten worden door scholen om CGO goed van de grond te krijgen. CGO is een wens van bedrijfsleven én overheid. Het heeft alle ingrediënten om een goed programma neer te zetten. Geef scholen die ruimte en ga daarbij uit van een ketenbenadering: scholen (docenten/leerlingen) - bedrijven - uitgevers - wetgever: nu is het weer ieder eilandje op zich. Ga netwerken verbinden, organiseer werk en leren en ontsluit kennis voor het onderwijs. CGO is een prachtig middel tegen de verschraling van het onderwijs, maar scholen moeten de ruimte krijgen om de goede keuzes te maken. Dat moet OC&W faciliteren en afdwingen.

Wat betreft de wensen van Esra: dat heeft alles te maken met leerstijlen. Als er iets is dat scholen moeten doen, dan is het leerstijlen faciliteren. Dat hangt dan weer samen met de keuzes die een school moet maken voor een goede CGO-organisatie.

Jammer. Wanneer komen de voorbeelden waar het wel goed loopt? Waar schooluitval door CGO is teruggedrongen? Als educatieve uitgever ben ik elke week in scholen te vinden en ik zie heel veel best practises. Maar dat zal niet interessant zijn voor de media.
Wilco van Gelderen
Pro-lid
Het ontstaan van competentiemanagement werd ooit gedreven door het (Anglo-Amerikaanse ...) inzicht dat bedrijven op een andere manier aan de ontwikkeling van medewerkers moesten werken, wilden zij mee kunnen met externe veranderingen waaronder technologische ontwikkelingen, globalisering, outsourcing, off-shoring, individualisering en verandering van de arbeidsmarkt.

Gezocht is naar vak-, functie- en taak onafhankelijke vaardigheden die maken dat medewerkers flexibeler en beter inzetbaar zijn. Onafhankelijk van de koers van een organisatie of zelfs de producten en diensten die zij leveren. Klantgerichtheid is altijd handig om te hebben. Plannen en organiseren komt van pas of je nu in de zorg of in een garage werkt. Dat was de gedachte. Met competenties verbind je op abstract niveau de vaardigheden van mensen aan de lange(re) termijn van een organisatie en daarmee aan de concurrentiepositie.

Inmiddels zijn we zo’n 10 - 20 jaar verder en klinken ook andere geluiden. Competenties zonder vakinhoud zijn als een lege kruiwagen. De overeenkomsten tussen Nederlandse competentieprofielen zijn groter dan de verschillen. Toch zijn medewerkers nauwelijks uitwisselbaar. En dat komt doordat ze verschillende beroepen uitoefenen en andere kennis nodig hebben.

Een (te enge) focus op competenties kan ons wel degelijk op achterstand zetten. CGO op scholen en competentiegericht HR binnen bedrijven levert zeker belangrijke en noodzakelijke vaardigheden op. Maar van een vaardig accountant verwachten we ook gedegen kennis en kunde.

Ergo: houd CGO én competentiemanagement gerust tegen het licht!

http://www.denkeninrollen.nl
http://www.hrbase.nl/group/competentiemanagement_2_0?xg_source=activity
Robert van der Loop
Lid sinds 2019
Van 2003 tot 2007 ben ik betrokken geweest bij de ontwikkeling van het CGO. Als student, als lid van de MR van het college waar in studeerde en in gesprekken met diverse kamerleden en twee staatssecretarissen vanuit de landelijke vertegenwoordiging van studenten. Na mijn opleiding in de ICT ben ik doorgestroomd naar HBO onderwijs.

Vanuit de basis ben ik voorstander van CGO. Het geeft de verschillende niveaus van MBO onderwijs de mogelijkheid meer "feeling" te krijgen met de praktijk en geeft onderwijsinstellingen handvaten om mee te groeien in de innovatie van het bedrijfsleven. Het resultaat hiervan is dat schoolverlaters beter passen in organisaties binnen hun vakgebied. Deze positieve eigenschappen zijn onder andere en vooral afhankelijk van de uitvoering. De opdrachten die studenten tijdens het onderwijs krijgen eisen namelijk een bepaald niveau van kennis. In mijn ogen is het direct toepassen van die kennis in een opdracht een betere vorm van leren dan de kennis toetsen op basis van schriftelijke examens.

Juist die toepassing is het punt waar veel onderwijsinstellingen de fout in gaan. Er zijn, en waren, ontelbare valkuilen voor scholen die van eindtermgericht onderwijs naar competentie gericht onderwijs overstappen en iedere onderwijsinstelling stapt in een aantal van deze. Doordat deze instellingen zo grotesk en onderling competatief zijn leren ze slechts zeer zelden van fouten die andere instellingen maken. "Mijn instelling is anders" is dan een veelgehoord argument van het college van bestuur. Daarnaast is bijna ieder adviesorgaan (tot op het niveau van het ministerie) gevuld met hooggeplaatste medewerkers van grote tot enterprise organisaties. Terwijl meer dan drie kwart van de MBO studenten uiteindelijk werkzaam zal zijn in het MKB.

Het competentiegericht heeft daarom in mijn ogen op papier zeer veel potentie. Alle vormen van commentaar op dit systeem is vooral gericht op de uitvoering en niet het systeem an sich. Een betere aanpak van het systeem zou een beter resultaat leveren mijns inziens.
Andre Feenstra
Dit is slechts het topje van de ijsberg. Aan het woord kwamen slechts de leerlingen die goed kunnen formuleren wat zij ervaren. Al die andere studenten lijden in stilte of haken af. Ook het bedrijfsleven is slechts zijdelings aan het woord geweest.

Waar het om gaat is het leveren van de juiste kwaliteit: voor studenten EN het bedrijfsleven. Geen excuses zoeken, maar kom met oplossingen die werken. In potentie kunnen ROC's dat leveren indien de focus verschuift van grootschalige nieuwbouw projecten(gebouwen) naar de kern: Onderwijs en nog eens onderwijs. En ook structuur en transparantie. Niet voor managers van de toko maar voor studenten. Die vragen om duidelijkheid en gedegen inhoud van de dagelijkse lessen. Pak dat nou eens professioneel aan zonder teveel aandacht te hebben voor de verpakking!

Studenten willen gewoon theoretische en praktische kennis leren welke je in de praktijk (dus je stage) prima kunt toepassen.

Meer over Scholing en werk