Authentiek leiderschap

Soms vallen de voorbeelden van onvervalst leiderschap je zomaar in de schoot. Situaties waarin een leidinggevende zich primair laat leiden door zijn gevoel, en zich niets gelegen laat liggen aan de nieuwste managementhypes, modellen en handboeken. Situaties waarin iemand zich vooral als mens laat zien.

Aan het begin van de zomer net voor de vakanties losbarsten, praat ik bij met Pieter, een opdrachtgever waarmee ik al heel wat jaren samenwerk. Het is al weer een jaar of vijf geleden dat ik hem geholpen heb bij een professionaliseringsslag van zijn afdeling en bij het ontwikkelen van zijn leiderschapskwaliteiten. Hij was erg gericht op samen en op ontwikkeling, maar kampte zo hier en daar ook wel met zijn behoefte om aardig gevonden te worden. En terwijl we ons tegoed doen aan een heerlijke kipsaté en een glas koele witte wijn aan de oever van de IJssel, begint Pieter te vertellen.

Het is vrijdagmiddag een uur of vier. Ik werk ingespannen aan mijn pc om de kwartaalrapportage voor de directie af te maken. Achter mijn rug hoor ik de opgewonden stem van Edward. Ik draai me half om. ‘Pieter goed dat ik je tref, want wat ik nu weer meegemaakt heb! Albert en Nanda hebben weer eens bewezen dat ze volstrekt onbetrouwbaar zijn. Je kunt eenvoudigweg geen afspraken met ze maken….’
Voor ik eigenlijk weet wat ik doe kap ik zijn woordenstroom af. ‘Jezus Edward ik ben je gezeur nu even helemaal zat! Dit is de zoveelste keer dat je aankomt met wat anderen allemaal fout doen. Man, ga eerst eens naar jezelf kijken. Dit zijn wel je collega’s met wie je moet samenwerken. Ga zelf maar nadenken over hoe je met hen om kan gaan. Ik heb hier nu echt geen tijd voor en geen zin in.’ Resoluut draai ik me terug naar mijn pc, nadat ik nog net een glimp van een uiterst beduusd gezicht opvang. De maandag erop steekt hij met een grijns zijn hoofd om de deur: ‘Pieter je had hartstikke gelijk vrijdagmiddag…’

Is dat niet heerlijk? Hier verbergt een mens zich niet achter zijn rol. Er is geen sprake van berekening, strategie of maskerade. Hier valt Pieter als mens en als leidinggevende samen. Er gaat een soort openheid en eerlijkheid uit van zijn confrontatie. Als de situatie daarom vraagt en er is verder een goede verstandhouding en een intentie die deugt, dan is het soms zo verfrissend als er deuren slaan, geschreeuwd wordt en emotie is. In gezinnen, vriendschappen en relaties noemen we dat de lucht klaren. Maar hoe goed zijn we in organisaties om op deze manier de lucht te klaren? Hoeveel vastgeroeste problemen ervaren we niet, die voortkomen uit het gebrek aan openlijke en liefdevolle confrontaties? Niet om de ander te beschadigen maar om onproductief en schadelijk gedrag een halt toe te roepen.

Een week later loop ik naar Mariska. Een aantal malen hebben we al gesproken over de noodzaak van een pro-actievere houding in haar rol als projectleider. Maar ik constateer dat er een heel aantal zaken in een project nog niet geregeld zijn. Ik vraag haar of ze dat alsnog wil doen. Het bekende gesputter volgt. Jos en Maria hebben niet gereageerd op haar vergaderverzoek en Bettina heeft de stukken waar ze vorige week al om gevraagd heeft nog niet toegestuurd. ‘Ja Mariska dat kan allemaal wel zo zijn, maar jij bent er verantwoordelijk voor. De bal ligt bij jou. Je kunt wel van alles van anderen vinden, maar jij moet zorgen dat de bal gaat rollen.' Mariska kijkt me zuur aan: ‘Nou zeg hier heb ik ook niks aan. Die benadering van jou vind ik absoluut niet motiverend. Bepaald geen voorbeeld van coachend leiderschap!’ ‘Ja Mariska dat klop als een bus. Dit is ook helemaal geen coachingsgesprek dit is een correctiegesprek! Je moet gewoon zorgen dat het geregeld wordt.’ Nou en toen ben ik weer naar mijn kamer toe gelopen. Ik geloof dat Mariska nog wel zuur keek, maar ze is het wel gaan doen.

Weer zo’n prachtig voorbeeld. Pieter is een echte relatieman en hij durft het krediet dat hij in de loop van de tijd met zijn mensen heeft opgebouwd in te zetten. Hij laat het geld rollen en is niet bezig nog meer krediet te verzamelen om er vervolgens niks (spannends) mee te doen. Als het gaat om de ontwikkeling van mensen, dan staan de boeken bol van ruimte geven, empathie, motiveren, stimuleren, vertrouwen geven. Allemaal hartstikke waar en daar ben ik ook hartgrondig voorstander van. Maar ik lees in diezelfde boeken toch verdacht weinig over grenzen stellen, de confrontatie zoeken, stelling nemen en de lucht klaren. Bij de opvoeding en ontwikkeling van onze kinderen weten we verdraaid goed dat het gaat om de combinatie van ruimte en vertrouwen enerzijds en grenzen en duidelijkheid anderzijds. Ruimte zonder grenzen is meer een leegte, die onveilig voelt, waarin mensen zich moeilijk kunnen oriënteren en leren dus al helemaal lastig wordt. Grenzen, verwachtingen en regels zonder ruimte, maken ons tot radertjes in een machinerie en die hoeven niks te leren die doen alleen maar hun werk…