Ik zit tijdens de retourvlucht uit Mallorca in een Ryanair toestel bijkomend van een weekje vakantie. Om mijn vliegangst te beheersen, lees ik de Groene Amsterdammer, rijk aan inhoud maar gortdroog. Dat vraagt opperste concentratie en dat leidt af. „Flauwe kost Ron, ik heb iets moois voor je, ken je Conway’s game of life?” vraagt John, een vriend die naast me zit en door het raam kijkt hoe we het eiland verlaten. „Nee, in het geheel niet,” en ik kijk hem niet begrijpend aan. "Wat heeft het spelletje van Conway nu te maken met gedrag en structuur in organisaties?" John legt het mij uit.
The game of life
Conway is een wiskundige die the game of life, een cellulaire automaat, ontwierp. The game of life is een oneindig grid met cellen die dood of levend kunnen zijn. Welke toestand een cel in de volgende stap of generatie krijgt, hangt af van zijn begintoestand en van de toestanden van de omringende cellen. Conway bedacht vier basisregels:
- Elke levende cel met één buur overlijdt, als gevolg van eenzaamheid;
- Elke levende cel met vier of meer buren overlijdt, als gevolg van overpopulatie;
- Elke levende cel met twee of drie buren overleeft;
- Elke dode cel met drie buren komt tot leven.
Zie de voorbeelden in dit youtube filmpje.
Zie hoe diverse beginopstellingen veranderen in patronen, structuren en zelfs complexe werkelijkheden. En dat alleen maar op basis van deze 4 regels. Het beweegt en vormt zich allemaal vanzelf. Daar hoef je verder niets aan te doen. Zo kun je een zwerm meeuwen simuleren, mieren laten dansen en een oorlog nabootsen waarin pistolen herhalend kogels afvuren.
Hier wil ik meer van weten:
„Maar hoe weet je nu hoe je bijvoorbeeld een bos bloemen of mooie kristallen tevoorschijn kunt toveren?” „Yes, we zijn er; dat doe je door de juiste beginopstelling van cellen en vervolgens te variëren met de set regels die op de cellen wordt losgelaten.”
„Maar John, ik voel hem nog niet helemaal, wat kan ik ermee in de praktijk?”
„Het leuke is dat deze game of life ons meer kan leren over dingen die je dagelijks meemaakt in het verkeer, zoals filevorming; het kan ons meer leren over evolutie: er is geen God nodig om te verklaren dat we ingenieuze complexe organen hebben, een paar regels (een evolutionair algoritme) kan dit voorspellen. Kortom, the game of life is een didactische analogie, het kan ons het een en ander laten zien over de werkelijkheid”.„Maar dat is fantastisch John, bestel maar alvast een paar blikken bier, ik begin aan boord te geraken”.
Wiskunde en leiderschap in gasindustrie
„Tja Ron, om nog een stap verder te gaan. Jij leest en schrijft toch over organisaties die regels moeten schrappen en moeten stoppen met CMND en CTRL om de mensen meer vertrouwen en autonomie te geven. Dit past daar naadloos in. Een paar regels die al structuur opleveren, geweldig toch. Deze game of life kun jij mooi gebruiken bij klanten die je helpt. Maak ze met de game of life bewust dat ze teveel regels hebben en dat er daardoor geen beweging is. Maak ze bewust dat een paar elementaire regels vanzelf zorgen, zonder jouw bemoeienis, voor de juiste lijnen. Mooi hè! Ze hoeven alleen maar op zoek te gaan naar de minimale set regels die alles in gang zet. En dan achterover leunen.”
„Briljant John. Ik heb al een klant voor ogen in de gasindustrie. De manager operations timmert alles dicht met voorschriften, procedures en handboeken. Op vergaderingen moet je je houden aan regels om ideeën in te brengen. In brainstorm-sessies mag je maar maximaal 2 voorstellen doen en je argumenten moeten vooraf op een A4-tje staan. Ik kan hem mooi laten zien met deze game of life dat minder regels meer zelfsturing en diepere structuren opleveren.”
„Je bent er Ron!”
Angst wordt inspiratie
We landen 2 uur later in Dusseldorf. Naast opluchting over de veilige vlucht borrel ik over van inspiratie. Ik kan met de game of life zowel effectieve als falende zelfsturende teams laten zien en verklaren. Ik kan kortom een heel scala aan managementtopics beschrijven aan de hand van een simpel spelletje wiskunde.
Wie had gedacht dat leiders wiskunde in hun pakket moeten hebben.
Gerelateerde artikelen
Alles draait om eenvoud
Dirk-Jan de Bruijn
Van rule-based naar principle-based
Michel Kolman
Eenvoud wint! Maar hebben we het lef?
Ton Verbeek
Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren
Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)
Word een pro!
SCHRIJF MEE >>
<em>‘Dat doe je door de juiste beginopstelling van cellen en vervolgens te variëren met de set regels die op de cellen wordt losgelaten.’</em>
Welnu, een klein gedachtenexperiment:
Doel is versterking van de concurrentiekracht van de organisatie. Wat zijn dan de cellen en met welke regels creëren we de juiste dynamiek?
De cellen zijn de mensen, de teams, afdelingen en klanten. De 4 regels bij alles wat de cellen doen zijn: 1. Streef naar een goed resultaat bij de klant. 2. Als samenwerken met andere cellen leidt tot een beter resultaat bij de klant, doe dat! 3. Klanten reageren positief of negatief. 4. De cellen die weinig of geen positieve feedback van klanten krijgen, kwijnen weg.
De afloop is mij nog wat te voorspelbaar maar dat willen we juist. Slechts 4 regels voor een positieve dynamiek naar succes. Wat willen we nog meer. Komt dit in de buurt, Ron?
Mogelijke paralellen:
1) 4 gedragsregels die een leider overtuigend maken naar de medewerkers met contact en draagvlak; regels vanuit systeem-theoretische hoek. Cellen zijn managers, team en medewerkers. Regels zijn: hanteert de manager een ander paradigma (open, gesloten of random) in de organisatie dan de medewerkers, dan sterft deze cel. Hanteert de manager een ander domein van gedrag (affect, power of meaning) dan de voorkeursstijl van medewerkers, dan moet deze cel van de manager x cellen verplaatst worden. Sluit de manager wel aan bij het paradigma/operating systeem en domein van de medewerker, dan mag de manager/cel 2 rijen in het grid korter staan op de medewerkers.
2) Habermas' basale regels van het communicatieve handelen, elementaire regels die gedrag voorspellen;
3) 4 regels die een architectonisch deugdelijk bouwwerk verklaren;
4) 4 regels die zelfsturende teams in gang zetten. Cellen zijn teams, individuen, doelstellingen organisatie, doelen van het team. Regels: is de afstand tussen individu en de andere cellen te groot, sterft deze; is de afstand te klein dan.... ; komen individuen los van de teamdoelen en in de buurt andere teams, dan sterft deze etc.
Ook interessant is Daniel Dennetts betoog over vrije wil als een complexiteit voortkomend uit een paar deterministische regels. Maar dat zijn minder relevante topics voor dit platform.
Wellicht zijn (emergente) bedrijfsculturen zo te verklaren als resultaat van een paar regels?
punt 1 ben ik nu verder uit aan het werken.
Over de onderwerpen die jij noemt in je reactie, zoals communicatie, zelfsturing en leiderschap, beschikken we over ‘bergen' aan kennis en ervaring. Alleen al de gedachte dat we aan slechts enkele regels genoeg zouden kunnen hebben vind ik enorm uitdagend en inspirerend.
Het is dus zoeken naar de regels met de grootste ‘hefboomkracht’.
Zou 1 regel al voldoende kunnen zijn?
Zo is dé regel van <a href="http://www.managementsite.nl/40671/ondernemerschap/maakindustrie-wim-van-der-leegte-vdlgroep.html" target="_blank" rel="nofollow">VDL</a>: <em>Kracht door Samenwerking</em>.
SouthWest Airlines heeft er ook één: <em>Doing the Right Thing is our way of Life.</em> (Over 'The game of life' gesproken…..)
Deze 2 organisaties blijken zeer succesvol. Wat als een organisatie beide regels zou volgen? Hebben we dan een supersterke winnende formule? Wie weet! Eén ding is zeker: dat gaat niet vanzelf. Ik denk dat er dus een derde regel nodig is.
Als derde regel stel ik voor: <em>Elke leidinggevende geeft het goede voorbeeld en spreekt zijn medewerkers er zo nodig op aan</em>.
Is er nog een 4e regel nodig? Voor bestaande organisaties, die al stevig volgeregeld zijn, stel ik de regel voor die <a href="http://www.managementsite.nl/613/ondernemerschap/sturen-verantwoordelijkheid.html" target="_blank" rel="nofollow">Paul Verburgt</a> in zijn tijd bij ArboNed gebruikte. <em>Iedere medewerker die te maken krijgt met een regel die hij niet nodig vindt, kaart dit aan bij de leiding.</em> Dit werkte goed. Een berg aan regels verdween uit het raam. Ook de managers en staven die de regels coördineerden en erover vergaderden, vertrokken.
Verburgt had er nog een paar. Niet voor niets is hij een firma gestart met de naam ‘Minimalmanagement’. Heel sterk vind ik de volgende twee: <em>De organisatie is opgebouwd uit kleine teams met een eigen verantwoordelijkheid voor hun resultaat</em>. En: <em>Ieder team beschikt over 3 glasheldere resultaat-indicatoren</em>.
Tja, nu zijn we al bij 6 regels. Ik moet ophouden. Maar dit schiet wel lekker op. Zeker als we nu een berg aan publicaties over deze onderwerpen ongelezen kunnen laten.
Omdat we al bij 6 zijn zou ik willen toevoegen als 1e regel/principe: Houd het simpel. Dit is één vd belangrijkste principes van Southwest Airlines. Je zou kunnen zeggen dat het systeem zichzelf vernietigt als het aantal regels een bepaald maximum overschrijdt.
Daarnaast is het essentieel voor organisaties en medewerkers om te blijven ontwikkelen. Van tijd tot tijd is het goed om even achterover te leunen en te bepalen welke weg je hebt afgelegd en waar je staat maar ontwikkeling, innovatie, vooruitgang is essentieel. Jim Collins heeft aangetoond dat bedrijven die hun kerngedachte behouden en van daaruit ontwikkelen succesvoller zijn. Daarom zou een regel/principe kunnen zijn: stimuleer vooruitgang. In het experiment betekent het dat cellen die een bepaalde tijd niet bewegen verdwijnen. Sluit deels aan op punt 4 van Ron.
Zet me aan het denken.
Ik zie ook nog een mooie overlap met systemisch denken. Als je dat toepast op organisatiesystemen, dan kan een organisatie gezond functioneren wanneer er aan 3 basisprincipes voldaan wordt;
1 Iedereen heeft evenveel recht op een plek
2 Er is een juiste ordening van posities
3 Er is balans in geven en nemen
Klinkt misschien wat abstract. Maar mijn ervaring is dat wanneer er niet aan deze regeltjes voldaan wordt, er allerlei ongewenste dynamieken ontstaan. Veel gedoe in organisaties kan je hiermee uitleggen.
Onze zomergasten-gast (van afgelopen zondag) Ionica Smeets heeft ook een mooi stukje geschreven begin dit jaar:
http://www.kennislink.nl/publicaties/eenvoudig-model-voor-files
Deze regels gelden voor files. Welke kwintessentiele regels kunnen nu gedrag concurrerend maken van een organisatie of welk gedrag zorgt voor overtuigingskracht van een leider? Al zeer bruikbare aanzetten gelezen hierboven.
Enige abstractheid zal inderdaad altijd een rol spelen. En het systeemdenken spreekt me enorm aan.
Wat me ook aantrekt is om het aantal regels gelijk te begrenzen opdat het systeem niet ontploft.
Een andere bijdrage die ik vandaag heb toegepast bij een klant: de verwachting dat regels die als overbodig worden ervaren, aangekaart worden.
Eenvoud voor alles! Zoek de ingrepen met de grootste ‘hefboomkracht’. Voor mij zijn dit perfecte vuistregels om ingewikkelde prietpraat en geleerd geleuter te vermijden.
Dit lukt alleen als je de essentie weet te raken.
Concrete voorbeelden op een heel praktisch niveau geeft Ton Verbeek in <a href="http://www.managementsite.nl/39334/verandermanagement/innovatie-creativiteit-hefboomkracht.html " target="_blank" rel="nofollow">Gebruik de kracht van hefbomen</a>. Zie ook de ‘Gerelateerde items’ bij deze column.
Ook bij het goed inrichten van je organisatie en bij het ontwikkelen van concurrentiekracht, komen we volgens mij een heel eind met een set van simpele regels. De hamvraag is telkens: zijn de regels concreet genoeg om voldoende houvast te geven. Hierboven is al een aardige voorzet gegeven.
Wie trapt de bal in het doel?
Hoewel ik me helemaal kan vinden in het idee dat minder regels en voorschriften vaak beter werken dan veel en beperkende regels vind ik het concept van Game of Life niet erg bruikbaar. Het idee dat je de toekomst kan voorspellen vanuit het heden en enkele eenvoudige regels is mij te simplistisch. Immers, niet alleen de regels, die je makkelijk kan stellen, zijn van invloed op de uitkomst, maar ook de mensen die de regels moeten interpreteren en uitvoeren, en de cultuur waarmee die mensen te maken hebben. En dan hebben we het nog niet over de invloed van buiten...
Wat South West betreft, op zich een mooie 'gouden' regel, maar wie bepaalt wat 'the right thing' is? Uiteindelijk is het toch een kwestie van goed leiderschap om uit te dragen wat dat is en hoe dat genormeerd wordt.
Met alleen een set regels kom je er niet. Inderdaad. Maar met met een berg aan ervaringen, onderzoek en meningen, schiet het ook niet op. De combinatie van goede voorbeelden met een kernachtige samenvatting van een beperkt aantal principes, regels of ingrepen vind ik het ideaal.
Niet voor niets vragen we in dit magazine aan de auteurs van artikelen om altijd met voorbeelden, ervaringen of cases te komen; en uiteraard met zo helder mogelijke conclusies, ‘lessons learned’ of aanbevelingen. Overdraagbaarheid en de toepasbaarheid zijn ermee gebaat. Immers, ik zie onze kennisontwikkeling als een sociaal leerproces waarin de ‘community of professionals’ een belangrijke rol speelt.
‘Eenvoud voor alles!’ en: ‘Zoek de ingrepen met de grootste ‘hefboomkracht’ kunnen dit leerproces alleen maar versnellen.
Willem Mastenbroek
Hoofdredacteur ManagementSite
Het antwoord daarop is vele malen complexer dan de vraagsteller wellicht vermoed. Het zou makkelijk zijn om aan te nemen dat er in de echte wereld meer regels nodig zijn. Dat geloofd iedereen en zo zit de wereld tot nu toe ook in elkaar. Maar is zijn er wel echt meer regels nodig?
Dat er meer regels nodig zijn is ogenschijnlijk zelfs met dit spel te onderbouwen, want er lijken toch echt wel meer regels in dit spel te zitten dan de heer Jacobs doet vermoeden. Bijvoorbeeld de regel dat alle regels voor “iedereen” geldt. Helaas werkt dat in deze wereld niet zo, ik kan meerdere regels bedenken die toch blijkbaar niet voor iedereen geldt…. Toch? Aan de andere kant is het de vraag of het spel zoveel anders zou worden als deze laatste ongeschreven regel niet zou gelden. Hoe zou het spel verlopen als er voor bepaalde groepen andere regels zouden gelden. Het principe blijft hetzelfde…
Er is nog een ongeschreven regel. Namelijk die van het platte vlak. En om de overstap te kunnen maken naar de echte wereld zal toch eerst naar een meer 3d omgeving gestapt moeten worden. Dan moeten er toch wel extra regels nodig zijn?.. Nee, ook hier zijn geen extra regels nodig. Zie bijvoorbeeld: http://gameoflife.samuellevy.com/ waar online een 3D game of life te zien is met zelfs maar 3 regels.
Toch ben ik zelf nog steeds niet overtuigd en vermoed dat er in de echte wereld wel degelijk meer regels nodig zijn. Zo ben ik persoonlijk erg gecharmeerd van de chaos theorie die zo eenvoudig uit te leggen valt middels de vlinder die in Australië vliegt en de trigger zou kunnen zijn van een storm hier in Nederland. Hoe laat zich dat rijmen met Conways game of live?
Of valt het toch mee. Een mooi voorbeeld in de echte wereld met slecht drie regels is vuur. Er is immers vuur als er voldaan wordt aan slecht drie regels 1: Er moet voldoende brandstof zijn, 2: er moet voldoende temperatuur zijn & 3: er moet voldoende zuurstof zijn.
Tijd voor een experiment: zet een dienblad vol met waxinelichtjes (zeg maar een veld zoals conways game of life maar nu met waxinelichtjes) en steek die allemaal aan. Doe dit overigens buiten op een windstille dag. De lichtjes zullen gaan bewegen alsof ze een eigen leven hebben. Het geheel kan uit eindelijk zelfs leiden tot dovende lichtjes maar ook tot een steek vlam. En dit allemaal volgens slechts de drie regels van vuur.: Brandstof, Temperatuur & Zuurstof.
Terug komend op de vraag of vier regels voldoende zouden zijn in de echter wereld, moet ik ondanks mijn verhaal toch vermoeden dat er meer regels nodig zijn en dat baseer ik alleen maar op het feit dat we niet in een ideale wereld en omgeving zitten. Er zijn VEEL meer regels nodig. Kijk alleen al naar onze wetgeving, maar als het gaat om het aansturen van teams focus je dan als management op je vier belangrijkste punten, maak op basis daarvan je afspraken en stuur daarop. Vertrouw op de rest. Bedenk wel dat de vier afspraken er misschien wel eens heel anders uitmoeten zien dan tot nu toe “gewoon” was. Bedenk ook dat Conway dit “spel” ook niet op een achter na middag heeft bedacht.