Wijn en data zijn geen onderwerpen die op het eerste oog iets met elkaar te maken hebben. Wie drinkt er niet weleens gezellig een wijntje? De eerste slok heeft altijd iets speciaals: met welke smaak komt deze ‘hemelse’ drank uit de fles? De wereld van wijnen kenmerkt zich vooral door gevoel, smaak en beleving. Ver verwijderd van ratio, analyses en data. Schijn bedriegt!

Pas geleden las ik een mooi voorbeeld van een professor (genaamd Orley Ashenfelter) die zijn ene hobby – maken van statistische analyses – toepaste op zijn andere passie: wijnen. Drijvende gedachte was dat als je als gefortuneerde wijnliefhebber een goede wijn aanschaft je een soort van investering doet. Graag zou je vooraf willen inschatten wat de verwachte toekomstige waarde (in geld of smaak) zal zijn.

In plaats van de ‘proef en spuug’ methode baseerde hij zich op data en statistische analyses voor het doorgronden van het geheim achter de kwaliteit van Bordeaux wijn. De eerste vraag die hij onderzocht was: “Welke eigenschappen van wijn bepalen de veilingprijs die ervoor betaald wordt?” . Uit de analyse bleek dat net als andere agrarische producten de kwaliteit van wijnen vooral bepaald wordt door het weer. Gebruikmakend van temperatuur en neerslag data in de Bordeaux regio van de afgelopen decennia concludeerde hij dat weinig regen gedurende de oogst en hoge zomertemperaturen de beste wijnen opleveren. De verklaring is dat Bordeaux wijnen het beste smaken als de druiven rijp zijn en het sap in de druif geconcentreerd is. In jaren met hete zomers worden de druiven rijper, gecombineerd met weinig regenval wordt het sap meer geconcentreerd.

De kwaliteit van wijn kan zelfs beschreven worden door een simpele formule: Wijnkwaliteit = 12.145 + 0.00117x winter regenval + 0.0614 x gemiddelde temperatuur gedurende groeiseizoen – 0.00386 x regenval gedurende oogstseizoen.

De formule laat zien dat voor elke centimeter regen die valt in de winter zorgt dat de prijs gemiddeld zal toenemen met 0.00117 US dollar. Door het invullen van 3 parameters kan dus bepaald worden wat de verwachte kwaliteit van de Bordeaux wijn is in een bepaald seizoen.

Erg herkenbaar is hoe de traditionele gevestigde orde van wijnspecialisten en wijnhandelaren reageerden op de publicaties. Zij voelden zich aangevallen in hun positie en expertise. De reacties varieerden van ‘niet respectvol’ tot ‘ een Neanderthaler manier om naar wijn te kijken’. In hun opvatting werd de mystiek rond wijnen ontnomen . Een downgrade van dit ‘hemelse’ drankje naar het niveau van melk en bier.

Een zinnige reactie was: “Hoe kan je wijn beoordelen zonder deze gedronken te hebben?” Is de beste manier van beoordelen niet het proeven zelf van de wijn? Hier ligt het probleem. Het duurt namelijk lang voordat de wijn daadwerkelijk geproefd kan worden. Bordeaux wijn rijpt tussen de 18 en 24 maanden in eiken vaten voordat het over gaat in flessen. Het eerste proeven vindt plaats 4 maanden na de oogst. De wijnen zijn dan nog zo ‘jong’ dat deze smaak geen goede inschatting kan geven over de toekomstige smaak. Sommige experts zeggen zelfs dat de wijn 10 jaar gerijpt moet zijn om een goede inschatting te kunnen maken. Daarentegen kan de formule al jaren voordat de wijn in de winkels verkocht wordt een nauwkeurige inschatting maken van de verwachte kwaliteit.

Dit voorbeeld laat duidelijk zien dat de ‘analytische werkwijze’ (zie voorgaande artikelen: het nemen van beslissingen op basis van data) ook succesvol toegepast kan worden in minder voor de hand liggen gebieden. Het is niet exclusief voorbehouden aan de ‘harde’ vakgebieden zoals Finance en Accounting . Er zijn ook diverse succesvolle toepassingen binnen de ‘sociale’ gebieden zoals Marketing en HRM.

Daarnaast is het ook belangrijk te weten dat –net als elk veranderingstraject- direct betrokkenen sceptisch kunnen zijn. Ze kunnen zich aangevallen voelen in hun monopolie situatie wat betreft kennis en status. "Hoe kan een formule nu mijn jarenlange expertise en ‘fingerspitzengefuhl‘ vervangen?”. Het is belangrijk te onderstrepen dat een model geen vervanging is. Het is een hulpmiddel dat meer inzicht geeft. Uiteindelijk zal -net als gebeurde in de wijnwereld- de meeste verstokte tegenstander overstag gaan.

Ronald Kneppers, partner InfoManagers.

- Deze column is geïnspireerd door het boek ‘Super Crunchers’ van Ian Ayres.