Wat zijn, over een langere periode beschouwd, de trends in het openbaar bestuur? Welke ontwikkelingen mogen we op grond daarvan verwachten voor de komende tien, twintig jaar? En wat zijn misverstanden gebleken of hypes? We vroegen het een aantal voormalig topambtenaren. Zij hebben de veranderingen van nabij meegemaakt en kunnen daar nu met enige afstand op terugzien. In het vierde deel van deze interviewserie: voormalig Secretaris-Generaal van het Ministerie van Algemene Zaken Rein Jan Hoekstra.
- Advocaat op Algemene Zaken
- Ambtenaar in een veranderende maatschappij
- Achtervolgen tot in de lift
- Liever Turks dan Paaps
- De onderwijsinspectie moet weer snel op peil komen
- Aangifte van belediging
- Internationale koopman en dominee
- Nevenfuncties
- De moderne graaf van Egmond
- Balkenende en Den Uyl
Een gesprek met Rein Jan Hoekstra over de ontwikkeling van een Islamitische zuil en over een nieuwe tegenstelling tussen liberalen en confessionelen. De Atlantische balans tussen EU en VS komt aan de orde met de noodzaak om een eigen EU-leger te ontwikkelen. Een gesprek waar bovendien ‘identiteiten’ steeds centraal staan.
 |
Mr. R.J. Hoekstra (62)
|
Het pand van de Raad van State waar de heer Hoekstra ons ontvangt dateert uit 1612. Het draagt de sporen van Van Oldenbarnevelt. Hij liet het pand bouwen en woonde er tot hij in 1618 werd gearresteerd (en het jaar daarop terecht werd gesteld). De werkkamer van de raadpensionaris is nu de werkkamer van Hoekstra. Genoeg aanleiding voor een gesprek over het openbaar bestuur met een sterk historische dimensie.
Advocaat op Algemene Zaken
Voor ik bij Algemene Zaken werkte, zat ik op het departement Binnenlandse Zaken en daarvoor was ik advocaat. Door de overstap van advocatuur naar Binnenlandse Zaken in 1970 kwam ik terecht in een soort serene rust, waarin de weekenden niet meer werden opgeofferd aan het werk. Bij AZ kwam juist de hectiek weer terug. De directe aanleiding om bij AZ te komen werken, was de commissie voor grondwetsverbeteringen. Toen AZ in 1975 zocht naar jonge medewerkers kwam ik in beeld. Mijn juridische achtergrond en het feit dat ik als progressieve ARP-er wel paste bij het profiel van AZ maakten dat ik werd gevraagd.
Overigens is het geen goede zaak ambtenaren politiek te benoemen, evenmin als het aanstellen van politieke adviseurs van de minister. Als teveel politieke overwegingen een rol spelen bij beslissingen, kunnen ambtenaren niet meer doen waar ze voor zijn aangesteld. De top van het departement moet een inhoudelijke integratie bewerkstelligen bij het werken voor de minister. Daarom moet de top onafhankelijk zijn van de politiek en meer dan alleen manager zijn. Inhoudelijk competent en niet te bang om zich met de beleidsvoorbereiding te bemoeien, dat moet de ambtelijke top zijn. Als SG van AZ moet je bovendien veel samenwerken met andere departementen. Niet teveel op eigen houtje doen, want de premier heeft niets aan adviezen die niet gedragen worden.
Ambtenaar in een veranderende maatschappij
Tussen 30 jaar geleden en nu is voor ambtenaren vooral een groot verschil dat de omgang met politiek en samenleving sterk is veranderd. Veel meer beleid is interactief. En dat heeft helaas als consequentie dat de verantwoordelijkheidsverdeling tussen overheid en burger heel diffuus is geworden. In zogenaamde open processen liggen de verantwoordelijkheden onduidelijk en dat is staatsrechtelijk onjuist. Het is van belang om goed te definiëren waar je verantwoordelijkheid begint en eindigt.
Het is ook slecht om als ambtenaar contact te hebben met kamerleden, behalve als het gaat om feitelijke informatievoorziening. Paars had daarom gelijk met zijn verbod op contacten tussen ambtenaren en kamerleden. Wat Kok wel verkeerd deed was het openlijk afstraffen van topambtenaren. Dat kán echt niet en is echt een zonde.
Achtervolgen tot in de lift
Van ambtenaren mag worden verwacht dat ze tot het uiterste gaan bij de advisering van hun bewindslieden. Niet alleen als ze daarom worden gevraagd, maar het ‘de minister maakt het maar uit’ is veel te ver doorgeschoten. Daarmee is de motivatie van advisering van de minister namelijk niet meer ‘inhoudelijk’, maar ‘procedureel’. Allerlei ontwikkelingen, zoals bijvoorbeeld de parlementaire enquêtes, nodigen ambtenaren tegenwoordig echter uit de meer procedurele benadering te kiezen. Deze brengt voor hen minder risico’s mee, omdat goed in alle formaliteiten wordt voorzien.
De SG moet dat doorbreken met een pro-actief optreden. Hij moet de minister inhoudelijk adviseren, wat desnoods doorgaat tot in de laatste lift voordat de minister media of kamerleden te woord staat. Wanneer de politieke beslissing echter eenmaal gevallen is moet hij de minister volop steunen. Om daarvoor geschikte topambtenaren te krijgen moeten ze minder rouleren, zodat er minder inhoudelijke kennis en het collectieve geheugen verloren gaan. Ook moet er geïnvesteerd worden in de opleidingen van ambtenaren.
Liever Turks dan Paaps
Er lijkt een nieuwe schoolstrijd te beginnen, waarin vooral de VVD hamert op het negatieve effect van Islamitische scholen. De druk die daarmee ontstaat op artikel 23 van de Grondwet over de vrijheid van onderwijs lijkt nieuw, maar de argumenten tegen Islamitische scholen passen juist heel erg in een lange traditie. Het wantrouwen tegen Islamitische scholen heeft er ook mee te maken dat het religieuze machtscentrum buiten Nederland ligt en dat leidt tot een zekere ongerustheid. Het gegeven dat Islamitische scholen soms geld uit het buitenland krijgen versterkt dit nog.
Toch is een dergelijke situatie helemaal niet nieuw. In de twintigste eeuw ging het echter niet om de Islamitische, maar om de Katholieke bevolkingsgroep. Liever Turks dan Paaps werd vroeger door de protestanten geroepen om aan te geven dat de invloed van ‘Rome’ in Nederland niet te groot mocht worden. Dit gevaar lijkt ondertussen redelijk geweken. Maar nu wordt de Islam door Balkenende plotseling getypeerd als de gevangenis van de achterstand. Ik ben het daar niet mee eens. De zuil kan juist behulpzaam zijn bij de integratie van groepen. Overigens vormt een Islamzuil al snel een natuurlijke partner voor de Christelijke tegenover de seculiere zuil. Wellicht zullen we hier de komende jaren zelfs de verbondenheid tussen diverse religieuze groepen zien groeien en krijgen we een nieuwe strijd tussen de confessionelen en de liberalen.
De onderwijsinspectie moet weer snel op peil komen
Voor de kwaliteit van het onderwijs in het algemeen en dus ook voor het Islamitisch onderwijs, is het veel meer van belang om de inspectie daarvan goed te organiseren. Die inspectie is de afgelopen 20 jaar namelijk steeds slechter geworden en dat heeft consequenties voor de kwaliteit van het onderwijs. Verzuiling hoeft een goede inspectie echt niet in de weg te staan. In de wet moeten gewoon kwaliteitseisen worden vastgelegd waarop je controle uit kunt oefenen.
Een beperkende factor voor de kwaliteit in het onderwijs is de hoeveelheid regels die de afgelopen decennia is gemaakt. Er zijn zoveel regels dat het de ontplooiing van kwaliteit in de weg staat. Bovendien heeft het te brede vakkenpakket er bijvoorbeeld voor gezorgd dat het vak geschiedenis er te veel uitvalt. Goed onderwijs op dit gebied zouden iedereen stevige basis op het gebied van normen en waarden kunnen geven. Door kwaliteitsnormen te stellen kan het verlies aan geschiedenisonderwijs worden voorkomen.
Aangifte van belediging
De LPF en vooral Pim Fortuyn combineerde het ultra liberale met een sterk volks, Katholiek karakter. Met zijn stellingname creëerde hij wel een sfeer van tegenstellingen. En dat is tot op zekere hoogte ook goed voor de maatschappij. Het dwingt de overheid om posities in te nemen in allerlei debatten. Interessant is wel het verschil in reacties tussen diverse groepen in hun reactie op de opmerkingen van Fortuyn.
Fortuyn beweerde bijvoorbeeld dat alle Gereformeerden leugenaars zijn en Islamieten achterlijk. Hoewel ze zich beiden beledigd kunnen voelen, werden er wel aangiftes van belediging van Islamieten gedaan, maar niet door de Gereformeerden. Misschien omdat ze het al zo vaak hebben gehoord en ook omdat je weet dat aangifte doen niet helpt. Bovendien staat de positie van de Christelijke groepen niet echt meer ter discussie, terwijl de Islamitische zuil nog sterk haar positie moet ontwikkelen. Een andere reden is dat reageren ook een nog sterkere reactie oproept. Als je de instituties gaat verdedigen, zoals Donner en Balkenende laatst probeerden, dan krijg je al snel kwalificaties als ‘leugenachtig’, ‘schijnheilig’ of ‘zedenmeesters’.
Internationale koopman en dominee
De houding van Nederland beweegt zich tussen de polen van koopman en dominee. Door die houding in te nemen kon Nederland het bijvoorbeeld in de 17e eeuw voor zichzelf verklaren om wapens aan Spanje te verkopen. Zo houd je ook altijd een voet tussen de deur.
De EU en de nieuwe Europese grondwet geven onze nationale identiteit meer inhoud. Er is ook geen sprake van een Europese identiteit, behalve wellicht enkele gedeelde staatkundige principes. Interessant genoeg vormt de EU nu ook een middel om het uiteenvallen van de lidstaten zelf tegen te gaan. Nu er een geheel is waar iedereen onderdeel van uitmaakt, ontstaat ruimte voor verschillen binnen de lidstaten, zoals Basken, Welshmen, et cetera.
De relatie tussen de EU en de VS en tussen Nederland en de VS staat onder druk. Tijdens de jaren ’80 waren er al de grote demonstraties tegen de kruisrakettenpolitiek. Reagan kondigde de USSR aan als ‘evil empire’, maar gezien de demonstraties (de grootste ooit) leken in Nederland de VS juist wel als zodanig beschouwd te worden.
Ik ben een voorstander van het beleid van Bush en heb ook veel sympathie voor de pragmaticus Cheney – dat is dus géén neo-con. De situatie is nu echter riskanter dan in de jaren ’80. De massaliteit van de anti Amerika emoties geeft risico’s op het uit elkaar vallen van de samenwerkingsverbanden. Als we in Europa trouwens vinden dat de VS het niet goed doen, dan moeten we ook de keuze maken om een blok te vormen mét een leger. Natuurlijk heeft de EU inmiddels veel bereikt en is uitbreiding met 10 lidstaten en daarna ook Turkije zeer positief. Maar politiek-militair is het huilen met de pet op. Waarom doen wij bijvoorbeeld niets aan de situatie in Israel? Uiteindelijk vergen onze interne strubbelingen zoveel aandacht dat we aan andere zaken nauwelijks toekomen.
Nevenfuncties
Van Oldenbarnevelt was niet alleen raadpensionaris, maar ook oprichter van de VOC, de eerste multinational ter wereld. In die tijd was men nog niet zo streng in het scheiden van publieke en private functies. Dat is pas van later datum. In de laatste decennia is er een soort dogmatische opvatting over nevenfuncties gegroeid, waarin het combineren van functies steeds minder is gewaardeerd. Sinds de jaren ’60 ligt na nadruk nogal op begrippen als integriteit en zuiverheid. Dat is begrijpelijk, omdat vanaf die tijd de verzuilde maatschappij moest worden opgeruimd. De verwevenheid tussen functies was toen zo sterk, dat het moeilijk was geworden om zaken goed te kunnen onderscheiden. Hoewel met zuiverheid en integriteit natuurlijk niets mis is, levert het nu wel op dat ook de zinvolle kanten van nevenfuncties verdwijnen. In de jaren ’50 was de burgemeester van Rotterdam bijvoorbeeld nog tegelijkertijd fractievoorzitter van de VVD in de tweede kamer. Dat zorgt wel voor heel veel informatie-uitwisseling tussen de stad en de landelijke politiek. In plaats van nevenfuncties per definitie af te wijzen, zou het beter zijn om de transparantie hierin te bevorderen.
De moderne graaf van Egmond
Politici hebben een riskant beroep. En regelmatig rollen er koppen. Vroeger ging dat letterlijk op. Zo werd de graaf van Egmond (tezamen met de graaf van Hoorne) in 1568 op gezag van Alva in Brussel onthoofd. Een ander bekend voorbeeld is van Oldenbarnevelt, die in 1619 op het schavot belandde.
Geschiedenis interesseert me onder andere zo omdat je vaak aardige parallellen kunt trekken. De moderne Graaf van Egmond zien we bijvoorbeeld terug in Lubbers, die na zijn aftreden als premier zeer kritisch werd bekeken (vooral vanwege de opvolgingskwestie). Ik lees momenteel een biografie over de Graaf van Egmond en zie hiermee soms sterke overeenkomsten. Een nog sterkere parallel is er misschien nog wel met Willem Aantjes. In 1978 werd hij uit de politiek verwijderd doordat Lou de Jong op een persconferentie onthulde dat Aantjes lid was geweest van de Waffen SS en ook in andere opzichten met de nazi’s zou hebben samengewerkt. Hoewel veel van de beschuldigingen later onjuist bleken, was Aantjes op dat moment de facto afgeserveerd. Boeiend is nog wel te zien hoe je vrienden in de politiek op dat moment kunnen zijn. De CDA-top liet hem keihard vallen en pas heel recent kwam het tot een poging tot verzoening tussen Aantjes en Van Agt.
De kwestie Aantjes tekent overigens ook de omgang met de Tweede Wereldoorlog. In de jaren ’50, tijdens de opkomst van Aantjes, had een dergelijke onthulling nooit zoveel commotie opgeleverd. In die tijd overheerste het idee de oorlog zo snel mogelijk te vergeten. Er was zelfs nog discussie over het afschaffen van 5 mei, omdat de oorlog toch wel erg lang voorbij was. In de jaren ’70 kwam de belangstelling voor de oorlog sterk terug, maar werd het beeld van de oorlog nogal in zwart-wit beelden geschetst. Inmiddels wordt het goed-slecht schema uit die tijd al weer wat grijzer. Wellicht had Aantjes al veel eerder volledig open kaart moeten spelen? Dan was hij misschien, net als Claus in de jaren ’60, veel gemakkelijker geaccepteerd.
Balkenende en Den Uyl
Die twee hebben meer gemeen dan we vaak denken. Sinds Den Uyl is Balkenende namelijk de eerste premier die een persoonlijke opvatting over de verhouding tussen staat en maatschappij naar voren brengt. Wordt Balkenende de nieuwe Den Uyl? Hij heeft in ieder geval al één kabinet meer op zijn naam staan.
Bart Drenth is Managing Director bij Berenschot Public Management, Niels Kastelein is junior-adviseur bij Berenschot Procesmanagement.
Eerdere interviews in deze serie
Wat zijn de trends in het openbaar bestuur? Welke ontwikkelingen mogen we verwachten voor de komende tien, twintig jaar? En wat zijn misverstanden gebleken of hypes? Bart Drenth en Niels Kastelein vroegen het een aantal voormalig topambtenaren. Zij kunnen daar nu met enige afstand op terugzien en onbevangen over praten.
De overheid dreigt instabiel te worden
Een gesprek met Gerrit Blom over de stabiliserende rol van de overheid. Over de niet te stoppen regelzucht en het verstoorde evenwicht in het openbaar bestuur.
Het primaat van de politiek is onzin
Een gesprek met Harry Borghouts over de steeds moeizamere verhouding tussen politici en ambtenaren en over de noodzaak van verdere verzelfstandigingen. Regeert incidentalisme het openbaar bestuur?
De maatschappij heeft andere wendingen genomen
Een gesprek met Roel den Dunnen over volwassen burgers, journalisten, het nut van prestatieafspraken en het mislukken van Nieuw Links.
Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren
Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)
Word een pro!
SCHRIJF MEE >>
De titel “in de voetsporen van Johan van Oldebarnevelt” klinkt heel pretentieus, en de waarheid gebiedt me te zeggen dat ik het artikel daarom ben gaan lezen. Tot zover dus hulde voor de belofte (die de titel doet), maar deze wordt helaas niet ingelost. Het stuk is een aaneenrijging van kreten zonder onderbouwing, en met juist hele rare (vermeende) causale verbanden met de geschiedenis. Ik zal – in volgorde van het artikel – enkele zaken uitlichten.
Ik begin bij “liever Turks dan Paaps”. De Islam wordt door Balkenende de gevangenis van de achterstand genoemd (wordt hier gesteld). Nu ben ik altijd uiterst ongelukkig geweest met de wat Luthers aandoende stelling dat de Islam achterlijk is (Fortuyn). Wat Fortuyn daarmee wilde zeggen is denk ik dat hij de huidige Islamitische zuilen wilde vergelijken met onze vooroorlogse kerkelijke zuilen. Ja – wellicht voerde hij terug tot de late Middeleeuwen waarin de Christelijke geloven een ware terreur uitoefenden op hun achterban. De Islam is natuurlijk alles behalve achterlijk in de zin van de intonatie van het woord – de wijze waarop men het woord “achterlijk” grosso modo ontvangt. Het is wel zo – denk ik – dat de Islam, in veel gevallen, net zo bekrompen en verzuild wordt gepredikt als wij pakweg vier-, vijfhonderd jaar geleden het Christelijk evangelie predikten. De Jihad van de moslims, was de kruistocht van de Christenen, hun Moedjah onze Kruisvaarder, hun Taliban (vergelijkbaar met) onze Inquisitie. Er zijn zoveel parallellen in de cyclus van beide geloven – die tenslotte dezelfde God aanbidden – dat we enorm moeten oppassen met veroordelingen. Iedereen ziet het gevaar van fundamentalisme, maar daar waar wij beschuldigend wijzen vergeten we onze eigen fouten. Alleen de dialoog tussen de beide kerken zou – op de lange duur – een oplossing kunnen bieden (maar de basis van die dialoog ligt niet in Den Haag!). Desondanks is de fase waarin de Islam zich thans bevindt vergelijkbaar met het toppunt van het Christelijke geloof in de late Middeleeuwen. De kerk bepaalde alles – de scheiding van Kerk en Staat was nog niet aan de orde. Voordat de scheiding van kerk en staat in Nederland gebeurde, rolde de kop van Van Oldebarnevelt. Overigens rolde diens kop op sterke instigatie van het Engels koningshuis, en daar zien we dat politiek en godsdienst onlosmakelijk met mekaar verbonden waren – en – zie o.a. de Islam – nog steeds zijn. Net als het christendom, wordt de Islam ook misbruikt voor politieke doeleinden. Helaas – maar de moslims in de wereld zijn (vaak) net zo receptief voor de machtsmisbruikers van de Koran, als wij indertijd voor de inquisitoire bazen van onze Kerk. Schuilt er daarom geen gevaar in de huidige polemiek tussen Islam en Christelijke bakermat? Juist wel. De polemiek wordt ook nog eens gevoed door het feit dat wij gemangeld worden tussen enerzijds het gevaar van godsdienstfanaten en anderzijds liberalisme of de opperste vorm van individuele vrijheid die wij als een soort heildemocratie bestempelen (hoe vaak hoor je de doorgedraaide linkse politicus – in de sterke traditie van de pacifistische SDAP uit de jaren dertig – niet roepen dat wij een modeldemocratie voor de wereld moeten vormen!) . Die laatste heildemocratie – een eindproduct van het compleet vlakke poldermodel – moet gepredikt worden want anders ben je (als individu) onmiddellijk politiek incorrect bezig – en dat is kwalijk kersen eten in dit land. Hoekstra is zo’n politiek correct exponent door te zeggen “Maar nu wordt de Islam door Balkenende plotseling getypeerd als de gevangenis van de achterstand. Ik ben het daar niet mee eens. De zuil kan juist behulpzaam zijn bij de integratie van groepen”. Bah, wat laf. Voor heel veel mensen is de Islam wel degelijk de gevangenis van de achterstand, althans in essentie is de Islam dat beslist niet, maar zo wordt de Islam wel gemutileerd door veel van haar voorgangers. Doordat door veel voorgangers bewust segregerend wordt gepredikt ontstaat juist geen dialoog. Als Hoekstra dan ook zegt “de zuil kan juist behulpzaam zijn bij de integratie van groepen” dan is dat een innerlijke tegenspraak. Een zuil integreert immers niet, maar onderscheid zich juist door afbakening – wat we dus een zuil noemen! Juist ontzuilen, zoals de Christelijke Kerk in Nederland thans pas echt doet (meer uit nood geboren dan uit overtuiging overigens), en de dialoog met werkelijke intentie van wederzijdse acceptatie starten, zou probleemoplossend werken. Daar is thans geen spoor van te zien. In die zin heeft Balkenende volkomen gelijk – ook al praat hij Fortuyn na.
Maar andersom, de “vercommercialisering” van het Christendom door de VS is minstens zo verwerpelijk. Bush die roept “that God may continue to bless America”. Ja, ja. En waarom zou God Europa of het Midden-Oosten niet zegenen? De VS creëert hierdoor een ongezonde polemiek. Een polemiek tussen twee geloven die in essentie niet veel verschillen, en in essentie beide vredelievend zijn. Maar kennis is macht, en aangezien de gemiddelde moslim niet bijster ontwikkeld is (want onderontwikkeling van het volk is gunstig voor totalitaire machthebbers) is er wel degelijk sprake van achterlijkheid. Let wel: gecultiveerd. Want Arabieren liepen in de oudheid ver op de Europeanen voor. Onze kennis, de ontwikkeling van Europa, van de gemiddelde Europeaan, is helemaal niet zo oud. Ook onze Kerk en onze Adel wilde ons lang dom houden. Die tragedie, waarbij een prachtig geloof als dat van de Koran, misbruikt wordt voor politieke of fundamentalistische doeleinden, is schrijnend. Ontkenning van die tragedie door bijvoorbeeld te ontkennen dat de gemiddelde moslim achterlijk wordt gehouden (door veel van de voorgangers – niet allemaal!) vind ik dus veel minder politiek correct dan de meeste belijders van deze (Hollandse) retoriek zouden hopen dat het is. Men ontkent immers het feit dat er een tragedie van enorme polariteit en polemiek ontstaat in onze eigen achtertuin. De dialoog tussen beide groepen zal niet ontstaan doordat wij de problemen blijven ontkennen, maar doordat een wereldorde ontstaat die eindelijk eens inziet dat de crux van de huidige “global war” ligt in Israël, en onze politiek aldaar. De Westerse ontkenning van de Arabische erfenis op heiligdommen in het Israëlische is niet alleen historisch onzuiver, maar ook nog eens funest voor onze (ontbrekende) dialoog met de Islam. Israël kan zich vrijheden permitteren welke wij verexcuseren / vergoelijken vanuit hun Holocaust syndroom, en onze eigen schuldgevoelens voor genocide en discriminatie van Semieten in WOII en daarvoor. Maar daarmee creëren we wellicht gevoelsmatig een “aflaat” (volgens goed Paaps gebruik) voor onze schuldgevoelens richting de Joden, maar tegelijkertijd doen we de Palestijnen en hun Arabische broeders tekort. We kunnen toch niet blijven volhouden dat Israël staatsterrorisme mag blijven plegen onder het mom van zelfverdediging, terwijl Palestijnen die een aanslag plegen in Israël opeens terroristen zijn. Waarom zijn de Palestijnen geen vrijheidsstrijders? Toch ligt daar de crux van alle problemen die het Westen ondervindt met de Arabieren, de moslims. Hebben de moslims ooit een reden gehad ons te vertrouwen? Als ze die al hadden, dan hebben de Engelsen die wel om zeep geholpen met hun politiek in het Midden-Oosten de afgelopen eeuw. Verdiept u zich eens in de verhalen rond het Suez-kanaal, Lawrence of Arabia, de bezetting van Egypte, Irak en de golfstaten na de eerste Wereldoorlog. De haat die de Moslim fundamentalisten jegens ons westerlingen hebben is aangewakkerd door ons eigen handelen en wordt nu gecultiveerd door veel van hun voorgangers. We moeten dat niet ontkennen, maar het oplossen door de dialoog aan te gaan. Die dialoog wordt pas serieus van een haalbare impuls voorzien als wij – het Westen – eens de problematiek van de Israëlische – Palestijnse kwestie aanpakken. En deze dus niet, zoals nu, laten voor wat die is.
De relatie tussen de VS en Europa staat inderdaad onder druk. Dat is een lastige kwestie. Amerika ziet Europa terecht als een impotente verzameling “wanna be’s” terwijl Europa de VS ziet als een wel erg strenge politieagent. Europa heeft voorlopig niets in de melk te brokkelen. Het creëert probleem op probleem, sticht het ene na het andere logge orgaan, en loopt over van de ene na de andere onhaalbare ambitie. Europa overlegt zich sprakeloos, poldert zich rimpelloos en eindigt straks hopeloos. Geforceerde eenwording creëert oorlog, ik heb het al vaker gezegd. Europa is een samenstelling van zoveel culturen en volken dat eenwording echt voor altijd een utopie blijft. Helaas hebben de moderne kruisvaarders als Helmut Kohl en Ruud Lubbers te lang in het pluche gezeten, en de huid van Europa allang verkocht. De Beer gaat nooit geschoten worden. En daarom kan de VS, zonder tegenhanger voorlopig (in afwachting van eerst China, later India en Rusland en nog later wellicht het Midden Oosten), de wereld de wet opleggen. Europa moet een paar toontjes lager zingen.
Hoekstra is een voorstander van Bush. Ik vind dat moedig, maar kan dit niet zo goed rijmen met wat hij zegt over Balkenende in het eerdere deel van zijn betoog. Bush polariseert enorm, en met zijn rechtse (dat is pas rechts!) huidige (en voormalige) denktank van Rice, Wolvowitz, Pearl c.s. bepaald geen man van de dialoog. De polarisatie die dit teweeg brengt gaat ons geen vrede brengen. Onder Bush zal er nooit een oplossing komen voor het Midden Oosten. Zijn administratie is gewoonweg voor geen moslim een geloofwaardige gesprekpartner. De resultaten van de overmatige Amerikaanse reactie op de aanslagen van 9/11. Aanslagen die niet goed te praten zijn, maar wel verklaarbaar. Als de VS het Midden-Oosten niet voor vol gaat aanzien, en niet zullen overgaan tot een drastische wijziging van hun politiek jegens Israël en de Islam, dan krijgen ze binnen nu en tien jaar de fatale rekening in de vorm van extreem geweld, terrorisme of zelfs kernwapengebruik.
Amerika heeft veel voor Europa betekend. De offers tijdens met name WOII en de Marshall hulp daarna waren groots. De jaren 80 brachten Ronald Reagan. Reagan was een bijzonder geslaagd president van de VS, die ons de “winst” in de Koude Oorlog schonk. Dit in tegenstelling tot de visieloze pacifisten van het IKV die protesteerden tegen iets waarvan ze niet wisten wat het was. Ikzelf zat nog net op de Middelbare school toen de kruisraketten aan de orde waren. De mensen die tegen waren – en dat waren er nogal wat – wisten vaak niet eens het verschil tussen een kruisraket (Tomahawk), Pershing II of een SS-20. Ze wisten wel dat ze tegen waren. Ja – tegen om het tegen zijn. Een beetje in de goede traditie van de nationale ontwapening in de jaren 20 en 30. Dat zijn de punten waar de ambitie de realiteit inhaalt. Europa zelf is impotent, heeft amper een legermacht waar het praktisch gesproken wat mee kan, ontbeert een defensie strategie en is cultureel hopeloos verdeeld. Als straks Turkije in een klap het grootste EU lid wordt kan je helemaal lachen. Europa spreekt met gespleten tong, en zolang ze dat doen is het wel erg makkelijk de VS te veroordelen – hoe waar of terecht soms ook. Hoekstra zegt hier dus een aantal zaken die me aanspreken. Alleen ik kan ze slecht rijmen met zijn ideeën over de Islam.
Onder het kopje Graaf Van Egmond vind ik wat onsamenhangende zaken. De eerste alinea lijkt wel een (tekort) lesje geschiedenis. Ja – de Graaf van Egmond werd onthoofd. Omdat hij in opstand kwam tegen het fundamentalistisch katholieke gezag, maar vooral omdat hij de 10de penning niet wenste te betalen. Ofwel, hij protesteerde tegen 2% extra BTW. In die tijd was dat niet zo handig en dus rolde zijn kop – maar die rolde vooral uit eigen belang (belastingen). De parallel met Lubbers ontgaat me ten ene male!
De kwestie Van Oldebarnevelt was veel kwalijker. Deze beste man, hoe machtswellustig ook, heeft heel veel goeds betekend voor de jonge Republiek. Zijn rivaliteit met Maurits (kapitein-generaal van de Staten) en zijn voorkeur voor Frankrijk werden hem fataal. Omdat Frankrijk inmiddels onze oorlog met Spanje niet meer wilde betalen, werd Engeland onze enige overgebleven bondgenoot. Maurits luisterde dus naar de Britten, terwijl Van O. vooral pro-Frans bleef. Toen vervolgens de strijd tussen de reformanten en contrareformanten uitbrak, ofwel kortweg in feite de kwestie van scheiding van kerk en staat, was het Engeland dat Maurits vertelde dat ze de conservatieve Van O. wilden laten verdwijnen. En ondanks het feit dat de raadspensionaris zoveel voor ons land betekende, werd hij onthoofd in 1619. Tragisch, en een zwarte bladzijde in onze parlementaire geschiedenis.
We missen de kwestie van de laatste politieke moorden voor Fortuyn – de lynchpartij van de broertjes De Witt in 1672 – ons rampjaar. Maargoed – ik kan de benoeming van deze drie moorden / executies niet zo goed plaatsen in het hele artikel. Ze worden niet uitgediept ten opzichte van de materie.
Het artikel bevat zoals gezegd veel kreten of korte stellingen. Het mist mijns inziens diepgang en inzicht. In elk geval mist het een echte boodschap. Wat wil Hoekstra nu eigenlijk met het artikel zeggen of poneren?
Islamtische scholen krijgen geld uit het buitenland. Dat is toch niet raar als ze door Nederland tegengewerkt worden? Nederlandse universiteiten worden ook bekostigd door commerciele bedrijven. Dat is ook niet goed.
Zou tegen Hoekstra willen zeggen: er is geen Islamitsche zuil. Er is ook geen 'Christelijke zuil'. Het was in Nederland toch juist zo dat er binnen het Christendom zuilen ontstonden? Katholieken en protestanten, bijvoorbeeld?
Binnen de Islam kennen we verschillende Shi'itische stromingen en Soennisme en Alevieten bijvoorbeeld. Jammer dat ze hier nooit over spreken, maar altijd generaliseren.
- "De Westerse ontkenning van de Arabische erfenis op heiligdommen in het Israëlische is niet alleen historisch onzuiver, maar ook nog eens funest voor onze (ontbrekende) dialoog met de Islam". Proficiat; goed onderbouwd. Laten we verder dan ook maar de klaagmuur en de christelijke erfenis in de gouwigheid onder het kleedje vegen. Als de Arabische erfenis legitiem is, ok, maar dan ook de joodse en de christelijke.
- "Israël kan zich vrijheden permitteren welke wij verexcuseren / vergoelijken vanuit hun Holocaust syndroom, en onze eigen schuldgevoelens voor genocide en discriminatie van Semieten in WOII en daarvoor". Als Goossens dan zo te koop wil lopen met "z'n historisch besef" dan heeft hij zeker nog nooit gehoord van het feit dat de joden met geweld uit Portugal zijn verdreven (hoe kwamen de Portugese joden ook alweer in Amsterdam?), uit Polen, gedeeltelijk uit Rusland na vele beestachtige Pogroms (de joden zijn daar vaak bang gedurende de kerstdagen, ook nu nog), de holocaust (ook al noemt hij het zelf) en bovendien laat hij eens een ronde doen langs de Amsterdamse scholen en synagogen, dat anti semitisme gaat gewoon door hoor, het was "niet alleen daarvoor". Israel is een doodgewone democratie met Palestijnen in het parlement. Israelisch burgers schieten niet met geweren in de lucht na de zoveelste zelfmoordaanslag door een puistekop die 72 maagden is beloofd. Naar buiten toe (de media en in diplomatieke omgang) prediken Arafat en de zijnen de dialoog, leer Arabisch man en ga naar hem luisteren wat hij vertelt in eigen kringen en in de moskeen op de Westelijke Jordaanoever. Israeliers schreeuwen geen moord en brand en hitsen elkaar niet op met die middeleeuwse retoriek dat er "een aarbeving over Israel zal komen". Net als de Palestijnen zijn de Israeliers gewoon mensen. Wat ik wil zeggen is dat ze een staat voor zichzelf willen en daarvoor vechten ze, net als de Palestijnen dat doen maar hou op met die idioterie van de westerse politiek. Zet daar eens de politiek van de Arabische landen tegenover. Zo pro Israel is het Westen nooit geweest, ik dacht dat ik al genoeg voorbeelden heb genoemd evenals Goossens zelf trouwens met z'n holocaust. Verder waren die kruistochten niet alleen tegen de moslims, het waren evengoed de joden die slachtoffer waren, dat weet u toch ook wel hr. Goossens? Over lafheid gesproken, dit is toch evengoed een politiek correct en "kritisch" "standpunt" dat u inneemt? Dertig jaar terug idealiseerde u het Chinese communistisch model en verdedigde en vergoeilijkte u de Russische "binnenlandse politiek"?
Nu kunnen mensen wel gaan roepen; 'ja, maar je bent niet bedreigd, dus waar zeur je nou over?', maar ik ga daar natuurlijk niet op zitten wachten. Moeten mensen eerst bedreigt worden, om tot de conclusie te komen, te stoppen met het innemen van onconventionele standpunten? Dat lijkt me niet.
Het is wel even mooi geweest.
Justus de Broeckenaere - ik begrijp uw bijdrage niet zo goed. Ik vind dat je altijd je mening er gewoon in moet gooien. Je merkt vanzelf of die gepruimd wordt of niet. U heeft een echte (en onderbouwde) mening (weet ik van eerdere discussies). Niet bang zijn die te poneren. Gewoon doen.