Opleiding: Informele schulden herkennen en bespreekbaar maken

Accreditatie / PE punten

• Kiwa NEN (in aanvraag)
• CBM 4.00 punten
• Wsnp (in aanvraag)
• KBvG (in aanvraag)
• Registerplein (op aanvraag)
• SKJ (op aanvraag)

Krijg zicht op de wereld achter informele schulden en (diversiteitsensitieve) handelingsperspectieven

Informele schulden: blinde vlek en groeiend probleem
Informele schulden zijn nog een blinde vlek, maar vormen een groeiend probleem. Geld lenen of uitlenen bij familie, vrienden of kennissen komt dagelijks voor. Hoewel deze schulden vaak uit solidariteit ontstaan en niet altijd een probleem hoeven te zijn, kunnen ze een zware druk leggen op de schuldenaar én diens sociale omgeving.

Gevaren voor gezondheid en veiligheid
Informele schulden brengen veel stress met zich mee, en daarmee gevaren voor gezondheid. Als het niet lukt om een familielid terug te betalen, kan dit leiden tot ruzies en spanningen. Informele schulden kunnen zelfs gevolgen hebben voor veiligheid, denk bijvoorbeeld aan ‘informele deurwaarders’, die op een intimiderende en agressieve manier het geld blijven terugvragen. Denk daarnaast aan de grimmige wereld van ‘geldschieters’ die bijvoorbeeld geld uitlenen aan vluchtelingen voor de vlucht naar Nederland, maar dit voor absurd hoge bedragen doen met woekerrentes die telkens worden opgehoogd.

Andere leefdomeinen
In de reguliere schuldhulpverlening blijven informele schulden meestal buiten beeld, terwijl ze in werkelijkheid een grote rol spelen. Armoede en schulden zijn niet alleen een financieel vraagstuk, het raakt ook andere leefdomeinen zoals gezondheid, veiligheid en huisvestiging. Bij het vraagstuk van informele schulden komen deze thema’s allemaal samen. Interventies die zich uitsluitend richten op formele, zichtbare schulden zijn achterhaald. We weten immers dat dit slechts het topje van de ijsberg is – met daaronder nog de vaak onzichtbare informele schulden.

Doel van de cursus
In deze cursus verkennen we wat informele schulden zijn, wie ermee te maken hebben, waarom ze ontstaan en wat de - vaak onderschatte - gevolgen zijn. Ook kijken we hoe je als hulpverlener sensitief en effectief met dit thema om kunt gaan.

Onderwerpen en vragen die aan bod komen zijn:

• (Lopende) onderzoeken naar informele schulden
• Wat zijn informele schulden?
• Wie hebben informele schulden, waarom en wat zijn de gevolgen?
• Casuïstiek uit de praktijk
• Tweezijdige medaille (steun en schaduwkant)
• Wat betekenen informele schulden voor mensen?
• Oorzaken en gevolgen
• Samenhang tussen formele en informele schulden en multiproblematiek
• “Informele deurwaarders”
• Drempels voor het zoeken van formele hulp
• Hoe kun je beter aansluiten op de leefwereld van inwoners met allerlei verschillende achtergronden?
• Wat kun je als financieel hulpverlener doen? (ondanks dat elke oplossing nog ontbreekt en dat informele schulden niet worden meegenomen in een schuldregeling)

De tweezijdige medaille van informele schulden: steun en schaduwkant
De cursus is gebaseerd op onderzoek naar de wereld achter informele schulden en handelingsperspectieven. We bespreken de tweezijdige medaille van informele schulden: de steunende kant én de schaduwzijde van afhankelijkheid, sociale druk, conflicten en bedreigingen. Thema’s als schaamte, stress en het taboe op het vertellen over deze schulden komen aan bod. Voor meer informatie zie ook: Factsheet informele schulden en Informele schulden: een tweezijdige medaille

Drempels voor het zoeken van hulp en wat kun je als hulpverlener doen?
We onderzoeken de oorzaken en de samenhang met formele schulden en bredere problematiek. Ook bespreken we de drempels om hulp te zoeken en het ontbreken van passende oplossingen binnen het huidige systeem. Tot slot gaan we in op de vraag: wat kun je als hulpverlener wél doen? Hierbij wordt ook stilgestaan bij concrete tips hoe je diversiteitsensitief kunt (samen)werken binnen het domein van geldzorgen, armoede en schulden (Handreiking ‘Bereiken, benaderen en begeleiden van inwoners met een migratieachtergrond met geldzorgen, armoede en schulden’, Verwey Jonker, mei 2025).

Na afloop van deze cursus:

• Heb je inzicht in de wereld achter informele schulden, oorzaken en samenhang met formele schulden en multiproblematiek
• Weet je hoe je informele schulden kunt signaleren en bespreekbaar maken
• Kun je rekening houden met informele schulden en wat die in iemands leven voor betekenis kunnen hebben
• Kun je goed aansluiten op inwoners/cliënten met verschillende achtergronden
• Ben je beter voorbereid op inwoners/cliënten bij wie informele schuldenproblematiek (op de achtergrond) een rol kan spelen
• Heb je handelingsperspectieven om inwoners/cliënten met informele schulden te ondersteunen

Programma

donderdag 19 maart 2026

Onderwerpen die aan bod komen zijn:

• Tweezijdige medaille van informele schulden
• Wat zijn informele schulden?
• Oorzaken en gevolgen
• Kwetsbare doelgroepen
• Complex vraagstuk (gerelateerd aan bestaansonzekerheid in brede zin)
• Blinde vlek en groeiend probleem
• Drempels voor het zoeken van hulp

Onderwerpen die aan bod komen zijn:

• Casuïstiek uit de praktijk
• Casusopdracht ‘welke oplossingen zijn er mogelijk?’

Onderwerpen die aan bod komen zijn:

• Agendering & bewustwording
• Signaleren
• Bespreekbaar maken
• Doorverwijzen
• Preventie en vroegsignalering
• Samenwerking tussen formele en informele hulporganisaties
• Diversiteitsensitief (samen)werken (Handreiking ‘Bereiken, benaderen en begeleiden van inwoners met een migratieachtergrond met geldzorgen, armoede en schulden’, Verwey Jonker, mei 2025)

Sprekers

• dr. Marjolein Odekerken
  Senior onderzoeker
  Verwey Jonker Instituut

Bestemd voor

• Bewindvoering?
• Budgetcoaches/Bureaus voor inkomensbeheer?
• Buurtteams
• Deurwaarders/incassomedewerkers
• Kredietbanken?
• Schuldhulpverlening
• Inburgering
• Jeugdzorg?
• Mediators/juristen??
• Maatschappelijk werk?
• Vaste lastenpartners/schuldeisers (woningbouwcorporaties, energiebedrijven, waterschappen, Belastingdienst, CJIB, thuiswinkelorganisaties, ea.)?
• Wijkteams
• Vroegsignalering
• Veiligheid