Nieuw krachtvoer voor bestuursadviseurs

Cover stories · Boeken

Er is een nieuwe tak van journalistiek schrijverschap in Nederland aan het ontstaan, die ongetwijfeld veel lezers zal opleveren (op ze minst alle werknemers van de betreffende concerns, (zie boeken over Fokker, Philips, (Marcel Metze verkoopt heel goed rondom Eindhoven) etc) en natuurlijk de hype ontketend door Voskuil met zijn 5500 paginas tellende 7 delige boek: Het Bureau. Misschien komt er ook nog een over het KNP/BT fusiedrama?

'Totalconcept'

In het boek van Van der Zee kan heel goed de spanning worden gevoeld tussen het besturen van innovatie van een krant en het besturen van de innovatie van een krantenconcern.
Van der Zee beschrijft de gang van zaken van de mogelijke turnaroundplanning met een als Totalconcept aangeduid plan van het al een aantal jaren achtereen verliesgevende Parool.
Dit doet hij met name in termen van interacties met zijn Directeur/uitgever, het bestuur (vooral in de persoon van C.Smaling) van de onderneming Perscombinatie later PCM en zijn stichtingsbestuur.
Wat hij beschrijft is vooral het verschil in perspectief van de verschillende stakeholders in casu, stichtingsbesturen die tegelijk aandeelhouders zijn en die op de identiteit van de verschillende hen redigerende krantentitels moeten letten (Parool, Volkskrant , Trouw), een directeur/uitgever die zich samen met Van der Zee inzet voor het Totalconcept en een Bestuur met een Raad van Commissarissen die door een mega-overname zich als een normale structuurvennootschap moeten laten zien. En dat laatste impliceert immers op zijn minst gezonde financiën, productkwaliteit in de breedte, winstmaximalisatie en een goed bedrijfsimago.

Het ingroeien in een nieuw ondernemingsbesturingsmodel

Het is een interessant, als een roman geschreven (dag)boek van Van der Zee, vooral als het wordt geplaatst in het perspectief van een zich innoverend concern PCM. Onder leiding van C. Smaling is dit bedrijf sinds 1990 actief om zijn basis te verbreden Dit heeft echt snelheid gekregen in 1994 met het goed op poten krijgen van drie van de kernactiviteiten zoals men die begin 95 in HFD noemde: de educatieve boeken, de dagbladen en de algemene boeken. Toen ook heeft men een holding gevormd en is het bestuur zich apart gaan huisvesten in de gouden bocht op de Herengracht. De klassieke aandeelhouders (de identiteitsstichtingen) werden plotseling najaar 1995 voor een forse uitdaging gezet toen het bedrijf via een hoog knock-out bod de door Elsevier in de etalage gezette Dagbladunie kon bemachtigen met behulp van een nieuwe aandeelhouder ING. Met name de coöperatie van de stichting Het Parool als belangrijkste meerderheidsaandeelhouder was daarbij van doorslaggevend belang. Diezelfde stichting was er om de identiteit te bewaken van nu juist het enige noodlijdende produkt: het Parool.
PCM heeft zich door de aankoop van de Dagbladunie met een externe aandeelhouder (ING 35%) in de situatie geplaatst dat expliciet aandacht moet worden besteed aan de financiële prestaties van het concern en dat bleeders niet zo maar kunnen worden voortgezet met hoop op betere tijden. Wie het PCM concern de afgelopen jaren heeft gevolgd ziet dat de klassieke concernvorming zich in slechts luttele jaren heeft afgespeeld door middel van acquisities, zoekend naar verbreding, de andere vaderlandse grootuitgevers daarbij volgend en zo een mooie portfolio opbouwend van activiteiten.
Uiteindelijk door de overname van Dagbladunie wordt het concern voor een beslissende fase in haar groeistrategie geplaatst, waarin de aandeelhouders vanuit de stichtingen een geringere invloed krijgen, er meer invloed komt voor de RvB en ervaren commissarissen en het concern blijvend gericht wordt op expansie door autonome groei en acquisities.

Twee perspectieven

In het boek van Van der Zee wordt geëtaleerd waar deze twee bewegingen elkaar kruizen en hoe dat tot forse spanningen leidt. De leiding van het concern die niet anders kan dan voldoen aan de kwantitatieve afspraken gemaakt met de nieuwe aandeelhouder ING en de leiding van die ene krant (van der Zee) die in een ander tijdsframe en vanuit andere financieringsnormen (en sociale normen) denkt vanuit de cultuur van de dagbladuitgever in de periode voor de vorming van de concernorganisatie.
Deze hoofdredacteur is voor alles met de positionering van zijn titel bezig, bestaande abonnees vasthoudend en tegelijkertijd zoekend naar een nieuwe formule die de 25-25 jarigen aanspreekt, een groep die steeds minder vaste lezers kent.
Het bestuur wil vooral beheerste risicos en daarom liever geen radicale innovaties maar geleidelijke aanpassingen (incrementele vernieuwingen) steeds lettend op: is het een goed onderbouwd plan (commercieel en financieel) dat wordt voorgeschoteld.
Het interesseert mij absoluut niet wat voor formaat de krant krijgt, heel, halfformaat, voor mijn part maak je een krant met een groene rand, als de plannen maar goed zijn.
radicale veranderingen leiden doorgaans tot radicale mislukkingen citeert van der Zee een tweetal uitspraken van Smaling(Van der Zee, pag. 158).
De focus van het bestuur wordt dan logischerwijs vanuit het concernperspectief het aanpassen van de titel Parool aan de Amsterdamse grootstedelijke regio en goede samenwerking met andere regionale bladen binnen het concern.

Bestuurlijke interventies

In dit concern vol met gevoeligheden rond de roemrijke titelprodukten (de dagbladen) is de besluitvorming door het bestuur te analyseren uit het boek van Van der Zee als een van indicaties geven/volgen, niet al te expliciet door de leiding aangeven/opschrijven van zaken, management via suggesties, pas in laatste instantie via notas, steeds de kernpunten overeind houdend van zo snel mogelijk een goede winstgevende exploitatie. Door van der Zee een uitrookstrategie genoemd, vanuit het concernbestuur lichtcynisch te zien als kansen geven aan een lerende organisatie.
Van der Zee als Parooltitelverdediger ziet al deze zaken als gebrek aan respect voor zijn krant, en zou het liefst autonoom gaan met zijn krant, als hij niet de innovatieruimte krijgt die hij wenst. Laat de stichting de krant maar uitkopen uit het concern (Van der Zee, pag. 129).
Een klassiek innovatiedrama wordt daarmee werkelijkheid: radicale innovatie (het Totalconcept, dat overigens in het boek niet echt wordt behandeld) of incrementele innovatie. De keuze van het concernbestuur is duidelijk, de hoofdredacteur moet meedoen of vertrekken.
Saillant is dat een jaar na het vertrek van Van der Zee het concept van het nieuwe parool met 2e katern op halfformaat is doorgevoerd en het blijkt aan te slaan volgens een bericht in HFD, verkoop losse nummers met 20% omhoog en 2000 nieuwe abonnees en de groei houdt aan.
Het Parool zit volgens deze zelfde krant dan ook op schoot bij de marketeers.

Nieuwe strategische opgaven zijn in zicht

De geschiedenis van een krantenconcern als PCM zal zich natuurlijk blijven ontwikkelen en verdient de aandacht, want nieuwe strategische opgaven staan op de agenda.
De afbraak van het kartel in de dagbladenwereld is immers ingezet met de plotselinge oprichting van een regiopool voor advertenties door alle regiobladen, een initiatief waarvoor PCM niet is uitgenodigd. Als de prijsafspraken echt gaan verdwijnen is de vraag of er ook gestunt gaat worden met de prijzen en wie dat het langst zal volhouden.
De middelen van de duopolisten Telegraaf met grote oorlogskas en de vrijwel lege kas van PCM zijn immers zeer verschillend. Never a dull moment in het zich ontwikkelende concern PCM. Wie schrijft het volgende deel over enkele jaren?

Verwijzingen

Sytze van der Zee, De Overkant, mijn jaren bij het Parool, Prometheus, Amsterdam, 1998

HFD, Het Financiële Dagblad, electronic database sinds 1 jan 1995

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Meer over Professionalisering