Meten is weten…….toch?

En omdat meten weten is, meten we ons suf. We rekenen alles door, we rekenen alles uit, we drukken alles uit in geld en daarop baseren we onze beslissingen.
En wat doen we met de dingen die we niet zo gemakkelijk kunnen meten? Soms is er nog wel eens iets met scenario’s. Maar daar houdt men niet zo van, want dat is koffiedik kijken. Of, zoals ik laatst iemand hoorde zeggen: waarom doeken we het CPB niet op, want ze zitten er toch altijd naast. Doet me denken aan de aan Mark Twain toegerekende uitspraak: “Voorspellen is altijd moeilijk, vooral als het over de toekomst gaat”.

Dingen die we niet precies weten. Zaken die we niet goed kunnen inschatten of voorspellen. Dingen die nog alle kanten op kunnen gaan. Dit soort zaken doen we vaak af met: dat laten we maar even buiten beschouwing. Ik ben al blij als ik dat hoor of lees, want dan is er nog enig bewustzijn van wat men aan het doen is. Vaak is het nog erger en worden de niet meetbare dingen helemaal niet in het denken meegenomen.

Zo is het heel goed uit te rekenen wat de begeleiding van een kind met moeilijk gedrag kost. Dit zijn extra kosten, daar hebben we potjes voor, zo’n kind krijgt een rugzakje. Is dat genoeg, biedt het echt wat het kind nodig heeft? En dan nog, wat levert het echt op: dat het kind redelijk handelbaar blijft op school, dat het kind de school weet af te maken op een bepaald niveau of nog iets anders? Hoe het kind klaar is voor vervolgopleidingen? Hoe het kind in staat is om in sociale context te functioneren? Hoe wordt voorkomen dat het probleemgedrag in de toekomst nog verder toeneemt, of wordt voorkomen dat het in de criminaliteit terecht komt? Kun je al die effecten uitrekenen, en is te voorspellen welke verkeerde route je weet te voorkomen met je begeleiding? En trouwens, zou het niet gewoon goed kunnen komen met dat kind, zonder al die begeleiding? Misschien wel.

Als de voorgaande casus nog te makkelijk is, kunnen we er altijd nog een medisch-ethisch dilemma ingooien. Welke behandeling is voor wie nog geschikt? Moet je leefpatroon, leeftijd of andere factoren meewegen in de beslissing of een bepaalde behandeling wel toegepast kan worden? Is het leven van een mens (met een verzekering voor ziektekosten, want daar ligt de afweging) vergelijkbaar met die van een auto? Als de schade groter is dan de restwaarde dan spreken we over Total Loss? Dit betekent dat het soms nog best te repareren is, maar dat vinden we gewoon te duur.

Ieder mens is anders, iedere situatie is anders. Om ons te behoeden voor willekeur, laten we dit soort beslissingen niet meer over aan de professional(s). Dus we stellen regels op. En omdat er zoveel verschillende situaties zijn, maken we die regels heel specifiek, waardoor we proberen iedere situatie daar in te vangen. En welke les leren we daar nu al sinds jaar en dag uit? Dat er altijd weer situaties opduiken die net niet beschreven zijn en dan hebben we een probleem. En natuurlijk, daar hebben we weer commissies, beroepscommissies en rechters voor, maar dan gaat het meestal al lang niet meer over de mens.

Wat kost het dat er nu tientallen jongeren in de bouw worden ontslagen en daarmee hun studie niet af kunnen maken? Wat gaan ze dan doen? Hoe wordt dat betaald? En wat doet het mentaal met ze? (Of is dat niet relevant?). En wat kost het dat er nu heel veel minder instroom is van leerlingen die in de bouw willen gaan werken? Enig idee van de economische en wellicht ook menselijke schade die in de toekomst hierdoor wordt aangericht? Waarom vangen we die kinderen niet op, waardoor perspectief aanwezig blijft en ook een nieuwe lichting studenten er voor durft te gaan? Omdat daar geen ‘potje’ voor is?

Hebben we het nu over een probleem dat heel vervelend is voor een paar individuele gevallen en dus pech voor hen, of is het iets dat veel verder gaat? Het antwoord is hiervoor al gegeven. Maar ook in andere individuele gevallen gaan de effecten verder. Mensen horen er over, vinden er wat van en trekken er conclusies uit. Het beïnvloedt hun handelen. Van het effect hebben we geen idee, we weten niet wat de gevolgen zijn, we kunnen het niet voorspellen. Maar we vergeten voor het gemak gewoon dat deze effecten optreden omdat alles nu eenmaal aan elkaar geknoopt zit. En we vergeten ook nog wel eens dat alles tegenwoordig met name door het internet heel snel veel groter kan worden.

Dingen die uitgerekend en gemeten kunnen worden, mogen niet belangrijker (bewust of onbewust) worden dan dingen waarbij dat niet mogelijk is.
Laten we ons bewust worden dat geld niet het zelfde is als waarde. Geld is een ruilmiddel waardoor sommige waarden met elkaar verhandelbaar worden. Maar met die beperking van het begrip geld moeten we ook beseffen dat er daarnaast heel veel waarden zijn die helemaal niet om te zetten zijn in geld.