In 2018 stond Tesla op het punt om de Model 3, hun eerste betaalbare elektrische auto, grootschalig te produceren. De wereld keek toe, investeerders hielden hun adem in, en Elon Musk beloofde 5.000 auto’s per week. Maar de realiteit was chaotisch: productielijnen haperden, robots werkten niet zoals gepland, en het bedrijf balanceerde op de rand van faillissement. Musk sliep in de fabriek, teams werkten dag en nacht, en toch leek succes verder weg dan ooit. Toen de mijlpaal van 5.000 auto’s eindelijk werd gehaald, voelde het niet als een triomf, maar als een uitputtingsslag.

Dit is succes trauma: wanneer het behalen van een doel niet leidt tot voldoening, maar tot een gevoel van leegte en druk om nog meer te leveren.

Wat is succes trauma?

Succes trauma ontstaat wanneer het behalen van een ambitieus doel gepaard gaat met intense stress, onvervulde verwachtingen of een gebrek aan erkenning voor de inspanning. Het is geen officiële diagnose, maar een patroon dat vaak voorkomt in competitieve omgevingen zoals startups of innovatieve bedrijven. Volgens managementexpert Peter Drucker kan de focus op resultaten zonder aandacht voor het proces leiden tot uitputting en cynisme, zelfs na een overwinning (Drucker, 1999). Onderzoek van McKinsey wijst uit dat 70% van de leidinggevenden in snelgroeiende bedrijven symptomen van burn-out ervaart na grote mijlpalen, omdat de druk om te blijven presteren nooit ophoudt (McKinsey, 2021).

Succes trauma wordt versterkt door externe factoren, zoals hoge verwachtingen van stakeholders, en interne factoren, zoals perfectionisme. In Nederland kan de nuchtere houding tegenover successen – “niet te hard juichen” – bijdragen aan het gevoel dat een prestatie nooit genoeg is. Tesla’s productiecrisis is een klassiek voorbeeld: het succes werd overschaduwd door de tol die het eiste van het team.

“Succes zonder rust is slechts een nieuwe startlijn voor uitputting.” – Peter Drucker

Trauma response

Een trauma response is een automatische reactie van lichaam en geest op intense stress, zelfs als die stress voortkomt uit een positieve gebeurtenis zoals succes. Het zenuwstelsel kan in een staat van overdrive raken, wat leidt tot reacties zoals vechten (overwerken), vluchten (successen minimaliseren), bevriezen (besluiteloosheid) of pleasen (overmatig voldoen aan verwachtingen). In de praktijk ziet dit eruit als een manager die na een geslaagd project direct doorgaat naar het volgende zonder te vieren, of een team dat uitgeput raakt omdat lof uitblijft.

Brein kan Succes als bedreiging zien
Bij Tesla manifesteerde dit zich in Musk’s obsessieve werkethiek en het team dat non-stop doorging, zelfs na het behalen van hun doel. Fysieke signalen zoals slapeloosheid, spanning en mentale mist zijn gebruikelijk, omdat het brein succes niet als veiligheid registreert, maar als een nieuwe bedreiging.

“Je lichaam weet soms beter dan je hoofd wanneer je over de grens gaat.” – Gabor Maté

Voorkom succes trauma

Leidinggevenden spelen een sleutelrol in het voorkomen van succes trauma. Het verhaal van Tesla’s Model 3-productiecrisis laat zien hoe een focus op resultaat ten koste kan gaan van het team. Grote prestaties vragen om enorme inspanning, maar zonder bewuste aandacht voor herstel en erkenning kan succes een bittere nasmaak krijgen. Dit geldt niet alleen voor techgiganten, maar voor elke organisatie die grenzen verlegt.

Neem KLM, dat in 2020 ondanks de pandemie een complexe herstructurering doorvoerde om financieel overeind te blijven. Het management vierde de mijlpaal van een nieuwe cao, maar veel medewerkers voelden zich uitgeput door de onzekerheid en het harde werk. Dit leidde tot interne spanningen en een gebrek aan motivatie voor de volgende fase. Hoe kun je als leider zo’n dynamiek doorbreken?

Tip 1: Markeer successen met bewuste pauzes
Plan na een grote prestatie een moment van rust in. Dit kan een teamuitje zijn, een vrije dag, of een korte workshop om te reflecteren. Bij KLM had een simpele dankbrief aan het team na de cao-deal al verschil kunnen maken. Geef ruimte om te landen voordat je verder sprint.

Tip 2: Geef specifieke erkenning
Vermijd vage complimenten als “goed werk”. Noem concrete bijdragen, zoals: “Jouw planning zorgde dat we de deadline haalden.” Dit helpt medewerkers hun waarde te zien en succes te internaliseren. Maak erkenning persoonlijk en regelmatig, niet alleen bij grote mijlpalen.

Tip 3: Stel realistische vervolgdoelen
Na een succes is de verleiding groot om direct nieuwe, ambitieuze doelen te stellen. Geef je team eerst tijd om te herstellen en betrek hen bij het bepalen van de volgende stap. Dit voorkomt het gevoel van een eindeloze treadmill, zoals bij Tesla’s productiepush.

“Een leider meet succes niet alleen in resultaten, maar in de kracht van het team dat blijft staan.” – Simon Sinek

Door succes trauma serieus te nemen, creëer je een cultuur waarin prestaties niet ten koste gaan van welzijn. Het vraagt om aandacht voor het proces, niet alleen het resultaat. Tesla leerde dit op de harde manier; KLM worstelde ermee tijdens de crisis. Als leider kun je het verschil maken door succes menselijk te houden.