Europese Aanbesteding: Kan de aanbesteder wel zuiver toetsen?

Reeds eerder heb ik aandacht besteed aan de problematiek rond de Europese Richtlijnen (zie artikel onder Supply Chain). Momenteel is mede door de vermeende, en in geval van de Schipholtunnel bewezen, bouwfraude, de toetsingsmogelijkheid van de aanbestedende dienst in het nieuws. De toetsing van markt conforme prijzen en de toetsing van goed koopmanschap. De pers (bijv. Volkskrant 27 November 2001) blijkt zoals gebruikelijk zeer matig geinformeerd als het gaat om complexe problematiek, en smijt met suggestief "nieuws".

Zo bracht de Volkskrant het nieuwtje dat per 1 september 2001 de aanbestedende diensten de mogelijkheid hebben te werken met omgekeerde bewijslast inzake betrouwbaar prijsbeleid en goed koopmanschap. Niets nieuws onder de zon, zij het niet dat de zeer arbitrair samengestelde Raad voor Arbitrage Bouwzaken inmiddels heel veel jurisprudentie heeft opgebouwd inzake afwijzen van bezwaren van aanbestedende diensten dat prijzen van aanbieders niet marktconform zouden zijn. En aangezien je als aanbestedende dienst verplicht bent aan te besteden indien a. het project doorgang dient te vinden en b. er tenminste vijf aanbieders conform eisen hebben aangeboden, is de koek snel op voor de aanbestedende dienst. Tevens had men al jaren de mogelijkheid een notariele verklaring van goed koopmanschap te eisen van aanbieders, welke verklaring niet wordt afgegeven indien de partij in kwestie is veroordeeld voor een zaak van slecht koopmanschap. Een schikking zoals getroffen met de drie bouwbedrijven in zake de Schipholtunnel bevorderd dus de betrouwbaarheid van de betreffende verklaring niet! De overheid snijdt dus in eigen vingers.

Maar, de Volkskrant lijkt met het nieuwtje te verwijzen naar nationaal ingesteld recht inzake de toetsingsmogelijkheden van prijzen. De Raad voor Arbitrage Bouwbedrijven heeft namelijk steeds geconcludeerd dat de prijzen marktconform waren omdat "de aanbestedende dienst over vele aanbiedingen beschikte, dus marktbreed / conform"! Niet in de laatste plaats omdat de Raad is samengesteld uit een groot aantal personen die meer interesse hebben bij de bouwsector dan de overheid of de maatschappij an sich, is dit een zeer arbitraire conclusie. Te meer, omdat de Raad de meetlat aanwendt dat "projecten niet uit de pas lijken te lopen". Nee, benchmark technisch niet nee, maar kostentchnisch wel (zie mijn artikel van 21 november "Bouwfraude ...").

Het fenomeen Europese Aanbesteding is echter dwingend voor alle overheidsinstellingen waarvan het overheidsaandeel 50% plus is en de nutsbedrijven, vermits boven diverse drempels, die vrij laag liggen (meestal enkele tonnen, bouwprojecten tot ongeveer 11,000,000 voor centrale overheid). Bovendien is het een dwingende kwestie, gestoeld op Europese regelgeving, en dient de nationale wetgeving die Richtlijnen te dienen. Nationale wetgeving kan de Richtlijnen niet overrulen! Dus heeft het ook geen zin nationale wetgeving te ontwikkelen indien die niet is opgenomen in de Europese Richtlijnen.

Kortom, het is een storm in een glas water. Het blijft een feit dat de Europese Richtlijnen een ambitieuze vorm van schappelijke en marktstimulerende aanbesteding nastreven die de mens in zijn hoedanigheid van zondig wezen nooit zullen aanwenden binnen de geambieerde doelstellingen. De staat, of welke andere aanbestedende dienst dan ook, zal nooit binnen de huidige kaders van de Richtlijnen in staat zijn een commercieel verantwoorde aanbesteding te verrichten.

En dan nog even inhaken op het gehuil van Brinkman, in zijn positie van pater familias van de bouwwereld. Een stelling poneren als dat de bouwfraude onmogelijk zou zijn daar de marges in de bouw maar 4% zouden bedragen is volstrekt kolderiek; ziet u causaal verband?. Bovendien vergoeilijkt het een het ander niet! Maar vooral de inefficiency in de bouw is de oorzaak van de slechte marges; zou elders niet een compensatie worden gevonden dan zou de bouw op het zelfde gat liggen als de Duitse bouw zo lang heeft gedaan. De bouwsector in Nederland blinkt uit in de technische en ontwerptechnische kennis en kunde. De periferie (organisatie en staf) is echter bedroevend. De aandacht voor de niet bouwplaats activiteiten is ver ondermaats, en daardoor is de efficiency slecht, ergo de marges minimaal.

Als de pers zich net zo zou verdiepen in deze materie, als ze doen als ze iemand kapot willen maken (Van Gaal, Zorreguita, Fortuyn), dan zouden we wellicht waardevolle contributies van de heren journalisten kunnen lezen, maar dit soort onderwerpen zijn niet sexy genoeg. Laten we hopen dat het offer van de heer Bos en de heer Van Gijzel straks niet "um sonst" is!