De Dove Varaan

Columns

De dove varaan (Lanthanotus borneensis) is de enige soort uit de familie dove varanen. De geslachtsnaam betekent letterlijk vertaald: verborgen oren. De dove varaan wordt wel beschouwd als levend fossiel. De soort is zo zeldzaam dat er waarschijnlijk meer opgezette dan wilde exemplaren zijn. De dove varaan komt alleen voor in Sarawak, een provincie van Maleisië op het eiland Borneo, waar hij in meertjes, beken en rivierarmen in bossen leeft, stromend water wordt vermeden. De dove varaan wordt vrijwel nooit waargenomen en het dier staat hoog op de lijst van uitstervende diersoorten. Ik had nog nooit van het beest gehoord, en misschien u ook niet, dus kunt je zeggen: ‘Wat maakt het uit als hij uitsterft?’ Misschien niks, maar het leert wel een harde les, die van Darwin, de evolutieleer: wanneer een soort zich niet of onvoldoende aanpast aan de veranderde omstandigheden loopt hij het risico uit te sterven.

De evolutieleer geldt volgens mij ook voor organisaties, onderdelen daarvan en in zekere zin ook voor individuen. Aanpassen aan veranderende omstandigheden, anders loop je het risico dat de omstandigheden hun loop nemen met jou. Die theorie past dus ook de medezeggenschap. Sinds het ontstaan van de WOR zijn veel omstandigheden in de omgeving van OR’s al vaak en drastisch veranderd, maar wat zich niet of nauwelijks aanpast is de medezeggenschap.

Het voortbestaan van de ijsbeer staat op het spel. Wat door het smelten van de poolkap onvermijdelijk gaat gebeuren, is dat de ijsbeer verdwijnt, maar nu al mengt hij zich succesvol met andere beersoorten van het vaste land. Daarmee verdwijnt de ijsbeer, maar hij leeft op een andere en beter aangepaste manier verder. Een beetje als bruine beer en een beetje als witte beer. Een beetje bestand tegen extreme kou en een beetje bestand tegen warmer weer.

De vaste ijsvloer onder de voeten van de medezeggenschap smelt. Zelden worden or-leden nog gekozen, er is weinig belangstelling voor het OR-werk en niet zelden is de afstand tussen or en werkvloer even groot of nog groter als de afstand tussen de bedrijfsleiding en de werkvloer. De ondernemingsraad heeft geen best imago (een beetje dat van een fossiel). De ondernemingsraad kent beschermingswetten, maar die kenden meer bedreigde diersoorten; helaas heeft dat vele niet voor uitsterven behoed.

Het wordt tijd voor aanpassingen. Groot of klein, dat hangt af van de voortdurend veranderende omstandigheden.

(Deze column is uitgesproken tijdens de 'Beukpicknick' op 17 september in Arnhem met praktijkvoorbeelden van innovatieve participatie en medezeggenschap als onderwerp.)

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Tjeerdo Wieberdink
Als deze column een voorbeeld is van hetgeen er allemaal op de Beukpicknick is gebeurd, dan vind ik het jammer dat ik er niet bij aanwezig was!
Mooi verhaal.
M.v.g. Tjeerdo Wieberdink
Klaas Eldering
Ik ben het eens met het gestelde dat evolutietheorie op organisaties kan worden toegepast. Met de praktische conclusies ben ik het ook eens. De gedachte is niet nieuw...

Historici b.v. zijn al decennia bezig met sociale en maatschappelijke systeem theorieën waarbij de inzichten van o.a. Darwin worden gehanteerd. Men is daarbij ook wat beducht voor eerder gemaakte fouten waarbij de evolutietheorie verkeerd is toegepast op maatschappelijke systemen (door de liberaal Herbert Spencer b.v. http://nl.wikipedia.org/wiki/Herbert_Spencer ).

Belangrijk is het inzicht uit de systeemtheorie dat een systemen niet alleen beschouwd moeten worden op de delen waar het zij bestaan. Veel belangrijker is hoe het samenstel van delen zich in hun omgeving ontwikkelen. Het resultaat zijn complexe systemen waarvan het gedrag niet op basis van het handelen van hun onderdelen alleen kan worden verklaard. De beschouwing moet dan gedaan worden op een hoger niveau van emergentie.

Niklas Luhmann (http://nl.wikipedia.org/wiki/Niklas_Luhmann) ontwikkelde al begin vorige eeuw een sociale (systeem)theorie die het mogelijk maakt betere analyses te maken van complexe (sociale en maatschappelijke) systemen.

Nu is dit laatste voor mij nog vrij nieuw (je leert altijd weer bij) maar ik kom evenals Dick tot de conclusie dat het zetten van kleine stapjes in een omgeving waar visie is en vertrouwen kan groeien cruciaal is.

Het groeimodel uit de set "Verandering en Informatisering onder Architectuur"(VIA) is er een direct resultaat van. VIA heb ik beschreven in een kort artikel op Digitaal Bestuur.nl (http://digitaalbestuur.nl/opinie/structureer-verandering ).

De OR van bedrijven zitten m.i. vaak nog teveel vast in oude denkpatronen van een (gesloten) intern systeem. Doorbraak van nieuwe inzichten zou daar bijzonder heilzaam kunnen zijn.

Ik denk dat we met elkaar nu echt lessen uit het verleden kunnen leren, inderdaad stapsgewijs waarbij het broodnodige vertrouwen zal ontstaan Rond een brede maatschappelijke visie waar geld een middel en geen doel is.
Coby Franken
Lid sinds 2019
En ook de dove varaan zie ik evolueren. Steeds vaker kom ik OR-en tegen met jonge (onder de 35) leden, echte verkiezingen, nieuw elan. En dat allemaal binnen de oude kaders van de belegen WOR. En die nieuwe jonge OR-en gaan gewoon aan de slag met datgene wat ze te doen staat. Reorganisaties, regelingen, eigen projecten, PR, etc, zaken die van alle tijden zijn en van tijd tot tijd in organisaties spelen. MZ is springlevend.

Meer over Innovatief organiseren