Deze 6 management principes leerde ik als regisseur

Cover stories

De afgelopen jaren heb ik binnen twee heel verschillende werelden leren leidinggeven, namelijk op filmsets als regisseur en binnen bedrijven als marketeer. Al snel kwam ik erachter dat de principes die ik toepaste als regisseur ook heel goed samen gingen met mijn managementstijl op de werkvloer. In dit stuk benoem ik daarom kort zes lessen die we in het bedrijfsleven kunnen leren van het leven op de filmset. Alvast een korte hint: alles heeft te maken met vertrouwen. 

1. Alles begint met de juiste mensen

Voordat je aan het werk kunt met je film, moeten eerst de juiste acteurs worden geselecteerd. Dit is het zogenaamde casting proces. Deel hiervan is vaak een serie audities, maar ook een goed gesprek. Je wil niet alleen zien dat een speler de juiste vaardigheden en stijl in huis heeft, maar je wil ook zeker weten dat jullie visie op het project en de manier van werken overeenkomt en dat er een goede aansluiting is bij de andere acteurs.

Op de werkvloer gaat het eigenlijk net zo. Het spreekt voor zich dat het belangrijk is om heel bewust tijd en aandacht te besteden aan het kiezen van de juiste teamleden voor een project of het aannemen van een nieuwe collega. Dit is immers waar je de basis legt voor het succes van je werk en het presteren van je team. Wanneer je iemand aan boord haalt of een groep mensen toewijst aan een project, dan is dat een blijk van vertrouwen. Want als je er niet van overtuigd was dat dit de mensen zijn die het geheel tot een goed einde gaan brengen, waarom zou je ze dan selecteren? Met de keuze van een teamlid spreek je dus impliciet je vertrouwen uit in die persoon en jullie samenwerking. Maar als je verder wilt, houd je het niet alleen impliciet.

2. Spreek je vertrouwen uit

Acteren is misschien wel een van de zwaarste vakken die ik ken. Als acteur leg je jezelf volledig in de handen van de regisseur en spreek je jouw persoonlijke psychisch-emotionele geschiedenis aan om de rol te vertolken die je is toebedeeld. Puttend uit je eigen kwetsbare rugzak komt dat karakter uit het script tot leven. Je zet jezelf aan de kant, juist door jezelf compleet bloot te geven. Het is dus van het grootste belang dat je je als regisseur respectvol opstelt en je spelers 100% serieus neemt. Door je houding en manier van communiceren laat je blijken hoezeer je die kwetsbaarheid waardeert en ontstaat er een veilige omgeving om in te werken. Ik heb gemerkt hoe belangrijk het is om het vertrouwen in je spelers expliciet te benoemen op de set. Terwijl je acteur de volgende scène nog een laatste keer doorneemt, benoem je zijn kwaliteiten nog eens kort maar krachtig en maak je duidelijk dat jij er het volste vertrouwen in hebt. Want als de acteur er zelf al niet in gelooft, dan gelooft de kijker het ook niet. 

Jouw medewerkers zijn geen acteurs en hoeven dus niet dagelijks persoonlijk drama te herleven om hun werk te kunnen doen. Gelukkig maar. Toch is het net zo belangrijk en dat je jouw vertrouwen in je teamleden expliciet maakt. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat het resultaten en werkgeluk verbetert. Je kunt nooit volledig op de hoogte zijn van wat er speelt in het hoofd van je medewerker. Misschien is er een privé situatie die stress geeft, of een onderstroom van spanning in het team die zorgt voor onzekerheid of bovengemiddelde prestatiedruk. Maar ook als alles koek en ei is, heeft een bevestiging van jouw vertrouwen in je collega als professional en persoon een significant effect op het presteren en dus ook het uiteindelijke collectieve resultaat. Hoewel ik geen statistiek heb om dit te onderbouwen, schat ik in dat medewerkers die regelmatig bevestigd worden in het vertrouwen van hun leidinggevende waarschijnlijk ook langer en met meer plezier op hun werkplek blijven hangen.

3. Vertrouwen betekent loslaten

Wanneer je een artistiek vak uitoefent of met creatieve geesten werkt, zoals op de filmset, dan is het belangrijk om je mensen ruimte te gunnen. Creatief werk is niet meetbaar, niet te forceren en laat zich niet inplannen. Hoeveel creatieven zijn er niet die het werk waar zes weken voor staat allemaal in de laatste 48 uur proppen en dan door die immense tijdsdruk tot de grootste hoogten reiken? Je kunt nu eenmaal niet inplannen wanneer het volgende briljante idee zich aandoet, of wanneer je de inspiratie hebt om dat idee verder uit te werken. Daarom is het zo ontzettend belangrijk om je spelers ruimte te gunnen, zowel in de voorbereiding als op de set. Wanneer het resultaat er na 20 takes nog niet is, dan werkt het averechts om de druk op te voeren. Gun je worstelende speler liever even een pauzemoment om tot zichzelf te komen. Verlaat desnoods even de ruimte om plaats te maken voor frisse energie of buitenlucht. Wanneer een acteur jouw vertrouwen voelt en zich veilig voelt op de set zou het nog slechts een kwestie van geduld moeten zijn tot de goede take.

Ook in minder creatief werk gaat dit principe op. Ik heb nog nooit van een geval gehoord waarin medewerkers beter en meer ontspannen gingen presteren door strak micromanagement en een manager die constant op je vingers kijkt. Vertrouwen en ruimte is nodig om je beste werk te kunnen doen. Dit geldt des te meer wanneer een teamlid ondermaats presteert of achterloopt op schema. Natuurlijk ga je dan het gesprek aan. Maar in plaats van het probleem te benadrukken en verandering te eisen kun je beter benoemen dat je erop vertrouwt dat je dit samen om gaat keren. Vraag ook wat deze medewerker nodig heeft van jou of collega's om de nodige stappen te kunnen maken. Je stuurt immers een team aan, geen rijtje individuen. En ga daarna ook niet dagelijks aan zijn bureau staan voor een status update temidden van collega's. Spreek liever af dat deze medewerker wekelijks zelf even een goed moment kiest om je op te zoeken en bij te praten over de voortgang.

4. Bewaak het proces van je medewerker

Een andere manier om ruimte te bieden op de filmset, is om het creatieve proces van je spelers consequent te bewaken. Dit is misschien wel je voornaamste taak. De grootste fout die je als regisseur kunt maken is namelijk letterlijk te benoemen wat je wil zien van een acteur. Denk aan prototypische opmerkingen als 'Doe het verdrietiger' of 'kan het met meer drama'. Met dit soort veel te concrete en platgeslagen feedback draai je alle creativiteit en eigenzinnigheid effectief de nek om. Alsof je de vleugels van je acteur breekt net voordat je hem vraagt naar nieuwe hoogten te vliegen. De truc ligt erin om je speler met een vraag of opdracht zo te prikkelen dat hij zelf gaat zoeken. Dankzij zijn artistieke eigenheid belandt hij dan alsnog op de plek waar je hem hebben wil of gaat hij spelen op de manier die je graag wou zien. Jij bepaalt de bestemming, maar de acteur bepaalt de invulling van de weg ernaar toe. Je hebt hem tenslotte gecast om te spelen, niet om te volgen.

Je zou kunnen zeggen dat managers in het bedrijfsleven dezelfde taak is toebedeeld. Wel duidelijk de lijnen uitzetten, maar het team alle vrijheid geven om zelf ervaring op te doen, te leren en te putten uit hun eigen vat op de weg ernaar toe. Vertrouwen komt hier eigenlijk samen met pragmatisme. Dus niet 'het moet zo, want zo heb ik het ook altijd gedaan', maar 'hoewel ik gewend ben om het zo te doen, ben ik vooral erg benieuwd naar jouw manier'. Wanneer je op deze manier leert loslaten, creëer je niet alleen meer ruimte voor de ontwikkeling van je medewerkers, maar je kunt er zelf ook veel van leren.

5. Jouw verantwoordelijkheid blijft jouw verantwoordelijkheid

Op een filmset staat een veelkleurig team dat traditioneel best sterk bestaat uit eilandjes. Maar toch, als ook maar één eilandje niet functioneert, dan is de hele oefening voor niets. De wederzijdse afhankelijkheid is dan ook groot, en het vertrouwen net zo. Toch is er uiteindelijk maar één persoon verantwoordelijk. Wanneer de cameraman je hele opnamedag heeft verpest omdat zijn lenzen niet goed schoon waren, dan is dat zonder meer zijn fout. Maar toch is hij niet degene die erop aangesproken wordt door de financiële sponsors. Dat ben jij. Jij zou zorgen voor een goede film die bovendien afkomt volgens planning en budget. Niet die cameraman.

In een meer corporate setting dragen managers natuurlijk een zwaardere verantwoordelijkheid dan hun medewerkers. De prestatiedruk en de belangen op management niveau kunnen hoog zijn en één van de taken van een manager is natuurlijk om teamleden bij te sturen wanneer er iets misgaat. Maar helaas wordt dit soms onjuist gezien als aanleiding om verantwoordelijkheid eenvoudigweg af te schuiven. Als je online marketeer een fout maakt in de campagneplanning waardoor je aanbod niet voldoende aandacht krijgt, dan is er zeker sprake van een leermoment en is een goed gesprek natuurlijk op zijn plaats. Maar het is niet reëel om hem volledig verantwoordelijk te houden voor de eventuele gevolgen. Dat past nu eenmaal niet bij die positie, maar bij die van jou als manager hoger in de boom. Jij zou je team aansturen op resultaat om zo de gestelde doelen te behalen. Niet die online marketeer.

6. Tot slot: hope for the best but plan for the worst

Mocht je ooit een dag op een filmset komen te werken kom je er al snel achter: er gaat altijd wel iets compleet anders dan gepland. Een locatie blijkt toch onbeschikbaar, een acteur of crewlid wordt ziek, het weer gooit roet in het eten of apparatuur laat het afweten. De gevolgen kunnen voelbaar zijn in planning, budget of het uiteindelijke product. Feit is in ieder geval dat je flexibel moet zijn en snel creatieve oplossingen moet kunnen verzinnen en realiseren. Dit snelle en inventieve handelen moet je dus ook kunnen losmaken bij de mensen die je aanstuurt.

Daar ligt dan ook voornamelijk de les voor het bedrijfsleven buiten de set. We kennen allemaal de best practices rond risk management en het opstellen van contingency plans, maar wat doe je met de risico's die je onmogelijk had kunnen voorzien? Wanneer het onverwachte gebeurt en jouw teamleden hun vertwijfelde blik op jou richten, weet je hen dan zo te mobiliseren dat er gezamenlijk een snelle en adequate oplossing komt? Dat is niet een vaardigheid die je als manager zo maar even kunt aanleren. Dit bereik je alleen door consequent een werkomgeving te cultiveren waarin teamleden hun mond durven open te doen wanneer ze een idee hebben, en op durven staan wanneer het even tegen zit. De uitdaging is om een bedrijfscultuur te ontwikkelen waarin iedereen serieus wordt genomen en er naar elkaar geluisterd wordt. Dan kun je ook bij een onverwachte wending op elkaar rekenen om met een oplossing te komen.

Vertrouwen als basis



Al met al ontlopen de verantwoordelijkheden van regisseurs en corporate managers elkaar niet zo veel. Uiteindelijk wordt van beide verwacht om hun omgeving te motiveren om hun beste werk te doen. Mijn werk in beide werelden laat zien dat de basis hiervoor wordt gelegd in vertrouwen.

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Meer over Leidinggeven