Ik ben opgegroeid in organisaties waar leiderschap vooral afstandelijk was. Rationeel en een entiteit. De leider als rots in de branding, zonder twijfel, zonder tranen, zonder te veel contact. In de wereld van data en Lean Six Sigma binnen grote corporates gold fact-based werken als de maatstaf voor kwaliteit en professionaliteit. Emoties tonen? Dat was iets voor thuis, en al helemaal niet professioneel. Je bleef te allen tijde analytisch, beheerst en doelgericht. Een meester(es) in logica, structuur en besluitvorming.

De lijfspreuk? “Laat je niet leiden door emotie.”

Feedback was iets voor de evaluatiecyclus, niet voor alledag.

Verbinding? Prima, zolang het maar niet te soft werd. Professionaliteit betekende: afstand bewaren. Zwakheid werd al snel verward met gevoeligheid. En kwetsbaarheid? Dat was privé.

De tijden zijn inmiddels veranderd. Uit onderzoek van Trends in HR onder 1.707 werkenden in Nederland blijkt dat 59 procent empathie ziet als de belangrijkste eigenschap van een goede leidinggevende. De cijfers over burn-outs, lage betrokkenheid en tanend eigenaarschap liegen er niet om. Toch blijven organisaties leiders promoten op klassieke kwaliteiten als besluitvaardigheid, doelgerichtheid en controle. En dat is niet geheel onterecht. In crisissituaties, bij turnarounds of als er snel knopen moeten worden doorgehakt, is deze zogenoemde stijl van onschatbare waarde.

Maar het wordt een probleem als die stijl de norm blijft in een wereld die steeds behoeftiger, sneller en complexer wordt. Een wereld waarin leiders niet alleen moeten sturen, maar ook verbinden. Waarin vertrouwen, psychologische veiligheid en veerkracht minstens zo bepalend zijn voor succes als KPI’s en deadlines.

Momenteel zitten we midden in een periode van systeemmoeheid, morele uitputting en mentale overbelasting. Het is een tijd waarin zingeving, gelijkwaardigheid en inclusie zwaarder wegen dan hiërarchie.

In veel organisaties is de rek eruit. Niet omdat mensen lui zijn, maar omdat ze al decennia op golven van verandering surfen zonder echt rustpunt. Reorganisatie op reorganisatie. Van staatsbedrijf naar marktpartij. Fusies. Ontvlechtingen.

Van een stabiele rol naar flexibele inzetbaarheid.

De medewerker die al twintig jaar trouw op zijn plek zit, heeft intussen zes keer zijn functie herijkt zien worden, drie managementlagen zien verdwijnen en werkt vandaag in een hybride structuur die morgen weer anders heet. Dat laat sporen na. Niet zichtbaar in het jaarverslag, maar wel voelbaar op de werkvloer.

De grote meerderheid van medewerkers werkt in uitvoerende of operationele rollen, ver van de bestuurskamers. Zij zijn niet opgeleid in bestuurskunde, fusiestrategieën of EBITDA-logica.
Het grote plaatje blijft voor hen vaak abstract, terwijl juist zij dagelijks zorgen dat het werk doorgaat.

Wat er nodig is?

Geen grotere kloof, maar juist meer nabijheid.
Meer moed om echt te luisteren.
Meer menselijkheid om deze mensen in beweging te krijgen. Niet met PowerPoints, maar met vertrouwen.

En precies daar komt empathie in beeld.
Maar wat is empathie nou echt?

Laten we meteen een misvatting uit de weg ruimen: empathie betekent niet iedereen gelukkig willen houden. Wie denkt dat empathie betekent dat je altijd toegeeft, raakt vanzelf uitgeput.
Dat is geen empathie, maar people pleasing. En dat is precies wat mensen leeg trekt. Niet het luisteren zelf, maar het verzuipen in andermans verwachtingen.

Empathie is het vermogen om te luisteren en voelen wat de ander doormaakt, zonder jezelf te verliezen. Het is begrijpen zonder overnemen. Aanwezig zijn zonder oplossen. Dus niet jezelf onzichtbaar maken, maar juist steviger staan, juist omdat je de ander kunt en wilt zien.

Een leider zonder empathie ziet mensen als middelen om doelen te halen.
Een leider met empathie ziet mensen als mede-eigenaars van het resultaat.

Empathie maakt niet week. Het maakt wijs. Het is de factor wat charisma inhoud geeft. Je kunt feedback geven zonder af te breken. Richting geven zonder starheid. Zeggen waar het op staat, maar dan op een manier waardoor mensen willen volgen, in plaats van buigen.

Dat is geen zwakte. Dat is vakmanschap.