Besturingsmodel
Wat zijn concerns
De discussie over het doel van het concern
Strategic fit
Concernstrategie
Synergie
HRM, "de harde kant van het besturen"
Control
Waarden
Commissie Peters
Nut van dit boek

Een waardevol en toegankelijk boek, najaar 98 op de markt gekomen, met een groot aantal lessen voor bestuurders, managers en adviseurs. Hans van Londen verschaft vanuit zijn advieservaring en contactennetwerk met Raden van Bestuur van concerns in Nederland een afgewogen inzicht in de issues die grote internationaal opererende bedrijven bezig (zouden moeten) houden.

besturingsmodel

Het boek is gebaseerd op een model van de aandachtsgebieden die een concern succesvol maken en die parallel aandacht moeten krijgen. In die zin is het niet zo nieuw vergeleken met het 7 S model. Ook hier moet er sprake zijn van een balans tussen de verschillende aandachtsgebieden.

In navolging van Mintzberg (1973) onderscheidt Van Londen in de taakgebieden van de concernleiding sturende (financieel-economisch/bestuurlijk), bindende, (strategie en cultuur) en ondersteunende (synergie en organisatie) taken, gericht op de waarde en de waarden van het concern.
Deze aspecten zijn natuurlijk al vele malen in aparte studies beschreven. Het knappe van dit boek is dat Van Londen de zaken zo kort en bondig weet neer te zetten, rijkelijk gelardeerd met voorbeelden en citaten uit de 25 gesprekken die hij heeft gevoerd. Ik vind met name zijn hoofdstukken over financieel economische, synergetische en bestuurlijke aspecten zeer veel extra helderheid geven.

wat zijn concerns

Het boek geeft allereerst een beschrijving van concerns, welke typen concerns kunnen worden onderscheiden en wat de belangrijkste ontwikkelingen binnen die concerns zijn. Zo is er bijvoorbeeld aandacht voor de concerns die de grootste kans maken om "de roep om splitsing" te moeten volgen omdat de gespitste onderdelen meer waarde- genererend vermogen opleveren (KPN, Vendex). Met de speciale notie van de schrijver dat een concernleiding zich moet zich laten zien en "niet veel andere middelen [heeft] om eigen ondernemerschap aan de buitenwereld te laten zien dan via overnames". Misschien ligt hier ook verklaring voor de spectaculaire groei van overnames. Als hieraan een eind moet komen omdat de groei zijn limiet heeft bereikt, is dat mogelijk ook het einde van menige Raad van Bestuur en het verdwijnen van deze bestuurslaag door een splitsing (KNPBT)

de discussie over het doel van het concern

Wat nu eigenlijk het doel van het concern is, wordt puntig beschreven. De waarde voor de aandeelhouder zo hoog mogelijk maken en/of de waarde vergroten voor alle stakeholders? De conclusie dat aandeelhouderswaarde een goede maatstaf is voor succes maar niet het doel is van de onderneming, lijkt me een waardige die binnen de Nederlandse cultuur redelijk veel opvolging zal hebben. Voor welke opgaven de concernleiding zich zou moeten stellen is goed weergegeven: de waarde van de onderneming vergroten door meer te verdienen dan de vermogenskosten met zich meebrengen. De nieuwe ontwikkelingen in de financieringstheorie moeten die vermogenskosten goed in kaart brengen en daar zijn de specialisten voor (met andere woorden dat staat niet in dit boek).

strategic fit

Wat ook heel adequaat beschreven is: de dagelijkse activiteiten van de concernleiding en dat wat gewenst wordt ontlopen elkaar nogal. Natuurlijk moet de concernleiding waarde creëren en wat die waarde in de ogen van welke stakeholder kan zijn wordt goed weergegeven. Maar vooral moet ook de "strategic fit" met de overige activiteiten in de organisatie in de gaten worden houden.

Past de te verwerven business wel in ons concern? Gaat deze werkmaatschappij binnen ons concern betere prestaties leveren dan daarbuiten? Wat zijn dan de bronnen van die waardetoevoeging?

concernstrategie

In het hoofdstuk "De bouwstenen voor concernstrategie" komen de bekende portfolio en positionerings concepten aan de orde. Uit zijn interviewronde concludeert Van Londen dat dit bij ieder concern zeer grote aandacht krijgt. Met een treffend dilemma: gaan we breed of diep?

synergie

Het hoofdstuk over synergie biedt goed inzicht in de verwachtingen en teleurstellingen die synergie oproept. Het is een onderwerp waarover Hans van Londen al eerder publiceerde. Hier maakt hij heel duidelijk wat er gedaan moet worden om mythe in werkelijke waardetoevoeging te veranderen.

HRM, "de harde kant van het besturen"

De harde kant van het besturen is dat de juiste keuzes gemaakt worden in HRM: de juiste man op de juiste plaats. "Misschien ligt de sterkste vorm van strategic fit van een concern wel in het vermogen om die mensen voor sleutelposities te selecteren die een bijzonder gevoel hebben voor de business waaraan zij leiding moeten geven".

control

In de bespreking van de concernorganisatie komt vooral de concern control aan de orde. Robert Simons wordt aangehaald die de toekomst van de control neerzet door onderscheidend gebruik te maken van balanced scorecards. In "Belief Systems, Boundary Systems and Interactieve Control Systems" geeft hij met de eerste twee aan wat er van de mensen in een concern wordt verwacht en wat absoluut verboden is. Met de derde, interactieve control systems, geeft hij aan dat door ICT communicatie ook bij grote ondernemingen een dagelijkse zaak kan worden voor belangrijke beslissingen worden gerealiseerd.

waarden

Het hoofdstuk over waarden sluit aan bij het werk van Collins en Porras, "Built to Last" en dat van De Geus, "The Living Company". Van groot belang is dat de onderneming meer dan alleen de financieel economische waarde(n) als binding kent.

commissie Peters

De Governance-discussie naar aanleiding van het rapport Peters wordt besproken en daarbij komen de taken en rolverdeling binnen een Raad van Bestuur aan de orde, overigens zonder dat het veel nieuwe gezichtspunten oplevert. Het is echter een goed passend stuk in het geheel.

"De waarde en waarden van concerns" is een bestuurlijke handleiding die voor ons taalgebied uniek is en die ook door zijn compacte stijl een aanrader is. "Het geheel overziende", de afsluiting van het boek, is een heldere samenvatting van het werk van Hans van Londen en laat de didactische kwaliteit van dit boek ook goed naar voren komen. De belangrijkste stromingen en discussies worden uitstekend weergegeven en de integrale balans die de schrijver heeft weten te behouden tussen al deze verschillende bestuurlijke invalshoeken verdient grote waardering.
Mijn conclusie: een verplicht boek voor ieder die zich met besturen of bestuursadvisering bezig houdt of dat wil gaan doen.

Literatuur:
Londen, Hans van, De waarde en waarden van concerns , Van Gorcum /Stichting Management Studies, 1998
Collins, J.C. and J.E. Porras, Built to Last , 1994
Geus, Arie de, De levende onderneming , 1997
Mintzberg, Henry, The nature of managerial work , 1973
Simons, Robert, Control in an Age of Empowerment , HBR 1995