Van cijfertjes en de bomen en het bos

Hier moest ik aan denken toen ik Marc Rutte bij diverse gelegenheden zag stuntelen met de cijfertjes m.b.t Griekenland. En ik had met em te doen. Maar waar wordt ie nou op afgerekend? Op de cijfertjes? Nee. Op z’n gedrag. Pas na twee weken met stimuli tot vér voorbij de pijngrens stamelt hij 26 keer excuses die natuurlijk steeds maar ongeloofwaardiger worden. Hij probeert diverse aggregatietoestanden: nijdig balletje, onverschilligheid, arrogantie. Het helpt niet. Hij diep door het slijk met een Cocker Spaniel blik en een nest nijdige enkelbijterige keffertjes aan z’n broek. En dat is niet alleen in de politiek zo

Voorbeeld: Siemens Data 1979
Budgetronde nieuwe stijl. Omzet gegevens? Ja!. Afzet (aantallen)? Nee! Marktcijfers? Zero! Wel 43 afdelingen die elk de markt voor hun productgroep schatten. We hebben een paar nieuwsberichten, het BNP van het CBS en een paar flarden notarisstatistiek. Dan komt het grote moment: optellen. We vinden meerdere keren het BNP en marktaandelen van boven de 100%. Mes erin dus.

De chef marketing loopt rond met een vuurrode bezwete kop. “Ik ben 4,5 miljard BNP kwijt” roept hij vertwijfeld: over een uur moet ik opdraven”. Ik grap “Kijk even in de prullenmand, daar ligt zeker het driedubbele”.

Na 17 jaar rukken, trekken en masseren mijnerzijds om de NACE code in te voeren komt er een echo uit de Duitse spelonken van het bedrijf. Ze hebben ontdekt dat de wereld niet beschreven kan worden in de code van de KvK München (ècht gebeurd) en óók niet in hun eigen code. Ook het rekentrucje van Land X is een factor keer het BNP van Duitsland Duitsland werkte niet.

In elk land barstte de natte pleuris los. In Nederland niet. De BIK en SBI code spoort dankzij de Directeur van ons CBS (tevens voorzitter van de NACE commissie) op de eerste 4 digits naadloos met de NACE. Waarvoor onze grenzeloze dank.

Het blééf een lappendeken. Productgroepen die niet aansluiten bij de code, of er niet in voorkwamen, verschillende jaren, etc. Ruitjespapier was nèt vervangen door Multiplan (voorloper van Excel) en slechts een enkeling beheerste het gereedschap. Gevolg: oeverloze en oververhitte discussie over de cijfertjes. Wat voorbeelden.

Voorbeeld: roken
Persbureau Novum: In 2010 rookte nog 26,5 procent van de Nederlanders van 15 jaar en ouder. Een jaar eerder lag dat percentage op 26,8 procent. Maar wat betekent dat nou?
Als de groep 12-15 niet meegerekend is? Als juist bij jongeren een stijging zit i.p.v een daling?

Voorbeeld: Jaarverslag ietsje te rosé
Bedrijfsresultaten met verkoop van een bedrijf, bedrijfsonderdeel, pand of productgroep erin.
Cijfers die niets met INSPANNING of de MOTORFUNCTIE van het bedrijf te maken hebben.

Voorbeeld: automerk
De verkopen waren 5% beter dan het jaar ervoor en de markt deed plus 3,5%
Hoera, champagne? Nee dus! Als je nou weet dat de piek van de economische levensduur van dit automerk op 7 jaar lag en dat van de piek van 7 jaar geleden NIETS meer terug kwam? Niks bubbeltjes: water . . . maar dan om de borst nat te maken.

Schroeiplekjes tussen de krijtstreepjes
Elk bedrijf of instelling dat méér verkoopt dan een ballpoint kènt het probleem. Er blijkt pudding te zitten in de mooie rechthoekige cijferblokjes uit Excel. De data blijken boterzacht en smelten in de hitte van de discussie. Iedereen, behalve bedrijfseconomen, kennen de boosdoenertjes: onzorgvuldigheden, onzindelijke aannames, rekenfoutjes, kopieerfoutjes, weglaten van context, percentages (van WÀT?), krakkemikkige vergelijkingen, deel van “de waarheid” vertellen, kijken hoe de wind waait, onjuist in tijd, samengestelde fenomenen (!!!!) tot en met hockeystick en totale nonsens. Tot zover dingen die eventueel nog zou kunnen verdedigen.

There is lies, damn lies and statistics
Maar soms is er ook boze opzet. Je gelooft het niet, maar er schijnen journalisten te bestaan die behalve opstellen schrijven ook een beetje kunnen rekenen. Als je in deze hoek iets probeert kun je er bijna zeker van zijn dat je langzaam door de mand druipt. Niet doen.

Hoe dan wel?
Kijk, da’s nou simpel. Geef aan waar het ijs dun is, vertel wat je niet zeker weet, welke factoren een rol spelen, welke binnen de invloedsfeer liggen en welke niet. Welke aannames gedaan zijn, welke tegenwinden je verwacht. Onzorgvuldigheden, rekenfoutjes, kopieerfoutjes kunnen gebeuren. Die zal men je vergeven. Maar liegen met blote ogen niet.

Onhandigheidje
Val gewoon met de deur in huis. Als je vriendin in langzame striptease gaat vertellen dat het deukje in je auto eigenlijk tussen de voor en de achterlichten zit dan word je langzaam pissig. Héél, héél, héél pissig.

Groet,
Jos Steynebrugh
Marketing & Innovatie Consultant.