Always expect the unexpected....

Wouter Bos kondigt vandaag in het nieuws het einde van een tijdperk aan. “Blindvaren op de voorspellingen van het Centraal Planbureau (CPB) is geen optie, want die komen nooit uit” las ik in een bericht op NU.nl. Deze terloopse zin, legt in één keer de achilleshiel bloot van de planning en controle cyclus waar veel bedrijven letterlijk blind op varen.

De basis van elke planning en controle cyclus is gebaseerd op de vooronderstelling dat goedgedocumenteerde historische gegevens, een stevige en realistische basis vormen voor toekomstvoorspellingen. Nassim Nicholas Taleb ontvouwt in zijn boek ‘De Zwarte Zwaan’ dat Wouter Bos gelijk heeft en het zeer onverstandig je aan de illusionaire zekerheid van dit soort prognoses over te geven.

De titel van zijn boek heeft hij gekozen omdat we jarenlang hebben aangenomen dat zwanen wit zijn. Totdat er in Australië een zwarte variant werd ontdekt. Een voorbeeld hoe vooronderstellingen als realiteit worden gepresenteerd, terwijl ze zijn gebaseerd op vaak incomplete, onzorgvuldige gegevens. En als de gegevens wel compleet zijn, is het een minimaal dubieuze, en soms gevaarlijke, vooronderstelling dat ze in plaats van over het verleden iets over de toekomst vertellen.

Zwarte-zwaanblindheid
Taleb beschrijft zorgvuldig hoe en waarom we die illusies keer op keer bouwen; de mens houdt niet van onzekerheid en onvoorspelbaarheid. We geloven eerder met cijfers, modellen, en grafieken onderbouwde illusies dan de grillige, onvoorspelbare realiteit. Zo lopen we maar al te graag achter de door specialisten gefabriceerde prognoses aan die het met oneindige precisie verkeerd hebben.

Nieuwe navigatiemiddelen; wat Amerika en penicilline gemeen hebben
Je zoekt naar iets wat je kent, en je vindt iets wat je nog niet kent. Amerika is bij toeval ontdekt toen er een nieuwe route naar India werd gezocht. Penicilline doordat Alexander Flemming zijn kantoor opruimde en zag dat één van zijn oude experimenten was aangetast door de antibacteriële werking van het penseelschimmel.

Het duurde nog jaren voordat gezondheidsfunctionarissen zich het nut van de vinding besefte. Flemming zelf was zijn vertrouwen in zijn idee verloren voordat het later nieuw leven werd ingeblazen en de ontdekking pas echt op waarde werd geschat.

Alert ondernemen; profiteer van onvoorspelbaarheid
Je voelt je als lezer misschien niet prettig bij de boodschap dat we niet in staat zijn om in de toekomst te kijken. Als je je idee laat varen dat voorspellingen zin hebben, zijn er een heleboel dingen die je kunt doen. Hieronder staan er een aantal op een rijtje uit de koker van Taleb en de Bree:
- Wees voorbereid! Kijk goed om je heen, heb oog voor Zwarte Zwanen, heb oog voor toevalligheid en schat het op waarde.
-  Schep creatieve ruimte voor onvoorspelbaarheid in je werk en werkwijze. Durf te experimenteren.
- Verdeel risico; zorg voor diversiteit in activiteiten en meningen. Betrek veel verschillende mensen bij besluitvorming.
- En bovenal; waak voor het pijnstillende en therapeutische effect van voorspellingen, laat je nooit, nooit, nooit meer in slaap zussen door het verlammende effect van magische getallen.

Edwin de Bree
Organisatie 3.0 Consultant en Coach

PS. Met dank aan Wouter Bos en Nassim Nicholas Taleb (De Zwarte Zwaan, ISBN 978 90 5712 2675)