Even de spullen aan de kant, mensen, graag jullie aandacht. Ik heb een vervelende mededeling: het is afgelopen met zelfsturende teams. Over, klaar, finito, dikke doei!
Het staat in de NRC en dus is het officieel.
Nou niet gaan zitten griepen, want je had het kunnen weten. Al in 2016 voorspelde Japke-d. Bouma de ondergang van de zelfsturende teams. Ja zeker, in 2016. Het was gewoon de zoveelste ordinaire hype. ‘Collectieve verdwazing!’ Maar ja, niet luisteren hè. Gewoon doen alsof er noppes aan de hand is.
Wat? Wie Japke-d. Bouma is? Kijk, daar begint het al. Als je haar niet kent, moet je ook niet verbaasd zijn dat je nu in de puree zit. Japke-d. Bouma is redacteur bij NRC en onderzoekt in de rubriek ‘Japke-d. vraagt door’ hoe je gelukkig wordt op je werk.
Werkgeluk, mensen, dat is natuurlijk geen hype. Das pure essentie. Een mensenrecht, zou ik zeggen. Er was een tijd dat mensen zeiden: ik heb gelukkig werk! Maar dat is voorbij, gelukkig zou ik haast zeggen.
Aan de voorspellende gaven van Japke-d. ligt een diep theoretisch fundament ten grondslag. ‘Het lijkt me een hel als je geen baas meer hebt om over te kunnen klagen.’ zegt ze. Stukje persoonlijk ervaring, mensen, want kortgeleden stapte de hoofdredacteur van NRC op.
En, redeneert Japke-d. verder, wie neemt de moeilijke beslissingen in een zelfsturend team? Nou, niet die medewerkers natuurlijk, want dat zijn net kinderen. Daar heb je verstandige volwassenen voor nodig, bazen dus.
Beelden zeggen vaak meer dan woorden en dus liet Japke-d. een verhelderend tekeningetje maken. We zien een mannetje op een bureaustoel met een fopstuur in handen. Die stommeling denkt natuurlijk dat ie aan het roer staat, maar ha ha ha ha mooi niet. Daar komen alleen maar ongelukken van en dus buigt zich over het mannetje heen een ware grootheid die met serene rust en vastberadenheid het echte stuur in handen houdt. De manager. Zo is de schepping bedoeld, mensen. En niet anders.
Illustratie Tomas Schats
Japke-d. voert natuurlijk ook sterke bewijzen uit de praktijk aan. Wacht, ik pak het artikel er even bij. ‘Begin dit jaar stopte thuiszorgbedrijf Cordaan met zelfsturing, maar drie jaar geleden had thuiszorgbedrijf Laurens in Rotterdam dat ook al gedaan. De grote jongens in Amsterdam én Rotterdam: was dat nog toeval?’
Ik vertaal het nog even voor jullie stomkoppen met een eenvoudig voorbeeld: gisteren had je een hoestbui en drie jaar geleden moest je buurman ook erg hoesten. Is dat nog toeval? Tuurlijk niet.
Maar dat zijn details. Japke-d. vraagt niet door, Japke-d. draaft door.
Reacties
Er zijn meerdere, betere, redenen waarom zelfsturing grotendeels fake en hype is. Lees dit maar:
https://www.hrbase.nl/profiles/blogs/zelfsturende-teams-niet-altijd-een-goed-idee
en
https://www.managementsite.nl/zelfsturing-docenten-onderwijs
Zullen we het er maar gewoon op houden dat soms zelfsturende teams de beste oplossing zijn, en soms helemaal niet? Het is toch werkelijk verwonderlijk dat er gedacht wordt dat een bepaald idee, een bepaalde werkwijze, een bepaalde aanpak, overal moet werken. One size fits all. Niet dus.
Bovendien zijn zelfsturende teams al een stokoud idee. Zullen we ook eens leren van het verleden? In plaats van te doen of er iets revolutionairs is bedacht? Dan komen we tenminste verder. Iets te vaak kom ik tegenwoordig in werkomgevingen waar iedereen is lamgeslagen door de vele hypes, trends, mindsets en wat al niet die over hen zijn uitgestort. Jammer, want daardoor worden ook kansen op verbetering gemist.
Misschien moeten we het woord ‘zelfsturende teams’ (of zelforganiserend, self-managing) maar eens afschaffen, want het is buitengewoon misleidend.
Het suggereert namelijk dat iets aan de sturing van een groepje medewerkers doen voldoende is: van baas- naar zelfsturing. En die ‘teambaas’ met ontslag of als ‘teamcoach’.
Stap één is echter om het werk niet langer in de schijnbaar vanzelfsprekende functionele afdelingen (zelfde werk bij elkaar, schaalvoordelen?) te groeperen, maar in ‘bedrijfjes binnen het bedrijf’. Kern: alles wat we voor (aan/met) een klant doen vindt in één team plaats.
Vraag twee is dan hoeveel ‘sturing’ de mini-organisaties zelf mogen doen, wel binnen de kaders van het geheel.
Vergelijk het met de draaimolen: daar kan je aan de stuurtjes draaien wat je wilt, maar je maakt rondjes: zelfsturing? Vergeet het maar! De botsautootjes kunnen binnen het kader wel echt zelfsturend zijn (en door wat coördinatie tussen de teams kan je de botsingen wel beperken).
Goed stuk, Paul, ik had het zelf niet beter kunnen zeggen!
De kop is mischien wat misleidend: het is dus helemaal niet afgelopen met zelfsturende teams! De komende tijd zal ik er verschillende artikelen publiceren waarin de nuance wel tot zijn recht komt.
Hoi Lenette,
Die kop was van de koppenmaker, niet van mij….
Ben benieuwd naar de artikelen die je aankondigt. De meningen over oud- en nieuw organiseren kunnen wel wat feiten gebruiken!
Ik denk overigens dat we beiden vinden dat er niet één (1) model zaligmakend is, laat staan tot het eind der tijden.
Paul
Beste Ton,
Bedankt voor je reactie. Ik vind het echt leuk als op mijn stukjes wordt gereageerd.
Mijn column was een vrolijke, misschien ook wel raillerende recensie op een artikel van Japke-d. Bouma in de NRC waarin ze haar gelijk wil halen over de verwerpelijkheid van zelfsturende teams. Zij vindt deze teams altijd prut, ik niet, maar ik idealiseer die teams niet en beschouw ze natuurlijk ook niet als een panacee. Erger nog, ik vind dat iedereen op zijn eigen manier zalig moet worden. Dus wie heel graag in een straffe hiërarchie wil werken, moet dat vooral doen. Mijn persoonlijke ervaring is dat een organisatie een stuk beter gaat werken als medewerkers hun werk in zoveel mogelijk vrijheid kunnen doen. En dat vonden die medewerkers ook.
Ik ben het met je eens dat zelfsturing geen uitvinding van de laatste tijd is. Dat neemt niet weg dat de heersende cultuur er een van command & control is en dat ieder die het anders doet, opeens als een soort innovator wordt gezien. De dominantie van command & control vergemakkelijkt het leren van ervaringen met zelfsturing niet: bij en van wie kun je leren? Daar komt bij dat organisaties die het experiment van (de een of andere vorm van) zelfsturing aangaan, vaak van binnenuit worden ‘bedreigd’. Bij de minste tegenvaller neigt de leiding ertoe om het stuur maar weer in handen te nemen, zonder zich erg precies te verdiepen in de vraag wat er is misgegaan en of dat aan die vreselijke zelfsturing lag. Zie het voorbeeld van Laurens.
Vandaar ook dat ik erg blij ben met auteurs als Lenette Schuijt die ook op mijn stukje heeft gereageerd: zij heeft een belangrijk boek geschreven met ervaringen van zelfsturing en komt binnenkort met nog een aantal artikelen over dit onderwerp.
Paul Verburgt
Beste Hans,
Niets is leuker dan een reactie op een stukje dat je schrijft. Een schrijver wil gelezen worden. Bedankt dus.
Ik heb ook niet veel met al die termen als zelfsturing en zelforganisatie. Iedereen hangt er direct van alles en nog wat aan op en voor je het weet krijg je enorm op je kop terwijl je van de prins geen kwaad weet. Komt bij dat het nieuwe organiseren kennelijk een ware bron van boterzachte en verhullende woordjes en slagzinnetjes heeft aangeboord. Ik heb daar niets mee en de gemiddelde medewerker evenmin.
Verderop in je reactie geef je een denkmodel voor de inrichting van een organisatie en de besturing ervan. Mij spreekt het aan en ik denk dat ik vaak in die lijn heb gewerkt. Tegelijkertijd is het een (1) van de mogelijke modellen. Dat zul je met me eens zijn. Een call center is weer wat anders dan een tankbataljon en een basisschool is niet hetzelfde als een lanceerinrichting van raketten. Bovendien – en dat geldt voor mij als rasechte libertair – moet het ieder vrij staan om een organisatie zo in te richten dat het bij hem of haar past.
Overigens, mijn column was natuurlijk geen wetenschappelijk betoog over organisatie en besturing. Het ging hier over heel iets anders: het gnuivende ‘zie-je-wel’ van mensen als Japke-d. Bouma als ze kunnen ‘aantonen’ dat medewerkers eigenlijk kinderen zijn die een baas nodig hebben omdat het anders een potje wordt. En Japke-d. verkeert in groot gezelschap.
Paul Verburgt
Ja, laat die journalisten maar schrijven, ondertussen kunnen wij dan serieus en genuanceerd aan de slag bij organisaties om precies de juiste vorm van inrichting, sturing en leiderschap te vinden; met principes van zelfsturing én met sturing, zoekend naar wat werkt in de specifieke branche, om meer wendbaar en efficienter te worden, met meer werkplezier.
Heerlijk, zo’n ongenuanceerde pittige reactie terug op een ongenuanceerd stuk van Japke; die al weer op zoek is naar de volgende trend die ze eerst omhoog zal hemelen en enkele maanden daarna dan weer kan ridiculiseren.
Beste JGM van der Zanden,
Excuus voor mijn late respons: ik ontdek nu pas je commentaar. Terwijl het bovenaan stond! Mijn fout.
We zijn het oneens. Niet omdat ik vind dat zelfsturing of het nieuwe organiseren een oplossing voor alles is, maar omdat ik je kwalificaties ‘fake’ en ‘hype’ eenvoudigweg niet kan delen. Zelfs niet eens kan invoelen.
Voor mij hoeft niemand zelfsturing te omarmen. Het is geen religie en dan nog! Ik snap alleen niet waarom een bewezen werkend en ordentelijke besturingsfilosofie zo negatief moet worden gekwalificeerd. Je doet daarmee de praktijk van velen tekort. Je negeert de opmerkelijke resultaten. En het is wel erg onaardig naar de mensen die aan het nieuwe organiseren hun hart hebben verpand.
Ook de artikelen waar je naar verwijst, overtuigen niet. Ja er zijn valkuilen en ja het kan misgaan etcetera etcetera. Dus? Fake, hype? Dacht het niet.
Paul Verburgt
Beste Toon,
Inderdaad. De honden blaffen, de karavaan trekt verder.
Paul Verburgt