Welbevinden voor teams (1)

Welbevinden – een term waar ik de voorkeur aangeef boven het synoniem geluk – is een thema dat zo af en toe weer in de mode raakt. En dan weer is het een poosje uit. Dat is best vreemd omdat het een onderwerp is dat voortdurend de aandacht zou moeten hebben. Zeker als het gaat om de vraag wat ieder teamlid kan doen.

Onder welbevinden versta ik het ervaren van positieve gevoelens en gedachten. Dat welbevinden goed is voor prestaties van een team en individuele teamleden is wel duidelijk. Er is veel onderzoek dat dit bevestigt. Er zijn echter veel misverstanden rond welbevinden en geluk. Het gaat bijvoorbeeld vaak om een optimaal niveau en  - in tegenstelling tot de verwachting - er geldt niet ‘hoe meer hoe beter’.  Zo is ook de relatie tussen geld en welbevinden geen lineaire. Alineariteit is ook de belangrijkste oorzaak dat psychologen de ene keer bij onderzoek vinden dat er geen relatie is en een andere keer dat er wel een negatieve of – zoals recentelijk  - een positieve relatie. Ook wordt vaak bepleit de eigen positieve gevoelens en gedachten te versterken met zgn. positief psychologische interventies.

Minstens evenzeer van belang zijn twee andere aandachtspunten.
1. Het vermogen versterken om negatieve gedachten en gevoelens effectief te reguleren.
2. Vooral niet alleen het eigen welbevinden centraal te stellen maar ook dat van de collega en medemens.

Effectief hanteren van negatieve gevoelens en gedachten

Negatieve gedachten en gevoelens, die vaak samen voorkomen, horen bij een rijker leven.

Het gaat om terugkerende gedachten die uw zelfvertrouwen aantasten (“ik kan dit helemaal niet”; gevoelens van onzekerheid en risico-mijding), probleemgerichte gedachten (“dit probleem is onoplosbaar” / niet in staat zijn om afstand te nemen van het probleem en onvermogen om de aandacht te richten op oplossingen) die maar blijven rondcirkelen in uw hoofd en die uw humeur bederven. Prestatiedruk door u zelf of door anderen, doet de stress oplopen.

Negatieve gedachten en gevoelens mogen het leven dan wel interessant houden – een leuk leven zonder is niet goed denkbaar - ze zijn niet altijd prettig. We zijn dan ook vaak liever kwijt dan rijk. Er zijn effectieve en minder effectieve manieren om ze ‘kwijt te raken’, d.w.z. ze te hanteren en reguleren.

Als de negatieve gedachten en gevoelens niet effectief gehanteerd worden zijn ze een bron van psychologische problemen waaronder burnout, aanhoudende somberheid, gegeneraliseerd motivatieverlies (nergens zin in) motivatieverlies en ook somatische klachten (die dan veelal niet verklaard kunnen worden door lichamelijke oorzaken).

Elke poging uw gedachten en gevoelens te negeren is gedoemd te mislukken op de iets langere termijn. Vermijd ook uw negatieve gevoel of gedachten te gebruiken om iets voor elkaar te krijgen bij anderen. Dat neemt vaak de vorm aan van klagen wat de negatieve gevoelens en gedachten eerder versterkt bij u zelf zowel als bij de ander.

Vraag u eens af wat de negatieve gedachten en gevoelens proberen duidelijk te maken. Vaak is er een behoefte die te weinig vervuld wordt en aandacht vraagt. Die signaalwaarde kunt u maar beter serieus nemen en er aandacht aan besteden. Effectief hanteren van een negatieve gedachte en gevoel begint bij het besef dat ze zich nu, op dit moment voordoen, dat ze er zijn. Sta u zelf toe die negatieve gedachte en/of gevoel te ervaren zonder er in onder te gaan (laat staan zwelgen). Probeer te benoemen wat u ervaart. En vraag u zelf eens af wat de bron er van zou kunnen zijn. Verwacht niet direct een helder antwoord, maar heb geduld met u zelf. Spreek er eens over met iemand die uw vertrouwen geniet.

Zorgen voor uzelf en anderen

Welbevinden gaat welbeschouwd over goed zorgen voor uzelf en voor anderen. Effectief hanteren van negatieve gevoelens en gedachten is minstens evenzeer nodig als versterking van positieve gedachten en gevoelens. U kunt ook als u merkt dat collega’s last hebben van negatieve gedachten en gevoelens dat eens laten blijken. En op een rustige niet opdringerige manier bereidheid tonen dat u wel eens wilt luisteren. Dan toont u al meer dan gemiddeld aandacht voor het welbevinden van andere collega’s. Daar sta ik in een tweede bijdrage wat langer bij stil.

Godfried Westen is auteur van het boek Welbevinden.