Innovatie is het ultieme overlevingsmechanisme. Waarom? Omdat we zonder vernieuwing  (nieuwe) obstakels niet het hoofd kunnen bieden en daarom overgeleverd zouden zijn aan de spreekwoordelijke wolven. Zowel mensen als organisaties hebben baat bij innovatie. Maar wat maakt het zo essentieel voor organisaties in het bijzonder? En wat hebben professionals nodig om innovatief te zijn? 

Alleen als de omgeving onveranderd blijft kan een organisatie de concurrentiestrijd overleven zonder zich aan te passen. Maar aangezien het werkveld dynamisch is, is vernieuwing daarom essentieel. Hoe wil je anders voorop blijven als concurrenten zich bijvoorbeeld efficiënter en effectiever maken en het speelveld daarmee veranderen? Of  wanneer er nieuwe concurrenten bijkomen en er nieuwe technologieën beschikbaar zijn? En niet te vergeten: wanneer klanten andere behoeften krijgen?

Ja, innovatie is noodzakelijk om je organisatie op koers te houden.

Dat is makkelijker gezegd dan gedaan.  

Het onvoorspelbare omarmen 

Meestal vertrouwen wij mensen liever op onze oude vertrouwde routines, omdat ze ogenschijnlijk betrouwbare of voorspelbare uitkomsten bieden. Dat werkt eigenlijk alleen als alle omstandigheden waarin we die routines gebruiken steeds hetzelfde zijn. Maar aangezien omstandigheden niet eeuwig constant blijven, komen we in de problemen als we toch stug vasthouden aan routines. Pas wanneer de nood echt aan de man komt, maken we schoorvoetend gebruik van onze creativiteit om tot nieuwe oplossingen te komen. Zonde, vindt De Waal. Want wanneer we onze creativiteit alleen sporadisch gebruiken, gaan we te vaak voorbij aan alle potentiële opties die beter zijn dan die we al voorhanden hebben. 

Waar zijn we eigenlijk bang voor? Dat we erop achteruitgaan als we het onvoorspelbare pad bewandelen? Hier komt de paradox om de hoek kijken: hoe meer we het onvoorspelbare leren te omarmen en onze creativiteit beginnen te vertrouwen, hoe effectiever we worden. En vervolgens steeds vaker zullen besluiten te tappen uit ons creatieve vaatje, zonder dat het moét. Zo ontstaat een positieve spiraal die ons in een constante staat van vernieuwing houdt.  

Je organisatie weerbaar maken

Wat is het grote voordeel van berusten in je creativiteit? De daaruit vloeiende vernieuwing maakt je organisatie steeds meer divers en inclusief. En dat leidt er weer toe dat je organisatie minder kwetsbaar wordt, omdat ze meedeint met de ook steeds veranderende omgeving.

Voorbeelden

In Nederland en Europa kennen we de Natura2000 gebieden, waar vanuit natuurbehoud de verstoringen zoveel mogelijk worden beperkt. Het doel ervan is om het ecosysteem in de huidige staat te behouden. Maar daarmee wordt juist het tegenovergestelde bereikt: door het ecosysteem te isoleren, kan het zich niet instellen op alle nog onbekende elementen daarbuiten en worden de overlevingskansen van het ecosysteem steeds kleiner. Gevolg: het ecosysteem breekt langzaam af totdat er niks overblijft. 

Om van dat laatste een beeld te geven. Het is als: sigarenrook die langzaam omhoog kringelt, steeds dunner wordt, in eerste instantie allerlei figuren maakt, en uiteindelijk verdwijnt in de omgeving. Hetzelfde effect zie je terug bij een ijsblokje in een glas frisdrank. Of een druppel kleurstof of inkt die in een glas water valt. 

Balans tussen de interne en externe omgeving

Het voorspelbaar proberen te maken van een open systeem heeft dus als reëel gevaar dat het systeem ophoudt te bestaan. Of kunstmatig in leven gehouden moet worden. Balans lijkt het toverwoord te zijn. Met andere woorden: de mate van diversiteit in de organisatie moet minimaal gelijk zijn aan de mate van diversiteit in de omgeving.

'De mate van diversiteit in de organisatie moet minimaal gelijk zijn aan de mate van diversiteit in de omgeving.'

Dit wordt ‘een primaire overlevingsvoorwaarde voor organisaties.’ Organisaties zijn immers verankerd in hun omgeving en worden hierdoor beïnvloed. Zo’n ‘verstoring’ vanuit de omgeving is daarom alleen te overleven als een organisatie beschikt over voldoende diversiteit binnen het eigen systeem. Dat betekent dat er voldoende variëteit moet zijn in mensen, competenties, middelen, ideeën, werkwijzen of mogelijke combinaties hiervan. Zo kan de externe invloed worden aangepakt en worden omgezet in iets positiefs. 

Hoe complexer de wereld wordt, hoe beter we eraan doen om de neiging te onderdrukken alles strakker te trekken. Wees niet bang om beïnvloed te worden door externe factoren, maar wees wel voorbereid. Zo zet je voetstappen op onbekend terrein en geef je terug aan je omgeving. Een omgeving die met jouw vernieuwing er hopelijk op vooruit zal gaan. Zo blijft de cirkel mooi rond.