Solidariteit en Betrokkenheid

• De stille kracht van solidariteit
• Solidariteit in het werk
• Hoe stimuleer je solidariteit?
• Geen woorden maar daden
• Ingrijpen
• De maatschappij, dat ben jij
• Het tij keren?
• Discussie

Solidariteit, engagement en betrokkenheid. Thema's die me dagelijks bezig houden. In mijn werk bij als organisatieadviseur en in mijn werk met studenten aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Maar ook als actief bestuurslid van een aantal vrijwilligersorganisaties.

In deze bijdrage gaat het over de kracht van solidariteit in organisatie, maar ook wat er gebeurt als die solidariteit er niet is en wat je er als manager aan kan doen om de verloren solidariteit te herwinnen.
Een spiegel om eens kritisch in te kijken.

De stille kracht van solidariteit

Mijn meest intense ervaring met solidariteit heb ik twee jaar geleden beleefd. Ik ben bestuurslid geweest van de Gay Games die in 1998 voor de vijfde keer werden gehouden in Amsterdam. Meer dan 15.000 homoseksuele en lesbische deelnemers van over de hele wereld hebben een week genoten van sport en cultuur. Een grandioos evenement.

Meer dan 3.000 vrijwilligers deden het werk naast een kleine betaalde staf. En ook gemeentelijke diensten, de politie, zakelijke partners en sponsors zetten zich waanzinnig in om de deelnemers een echt onvergetelijke week te bezorgen.

Daags voor de Gay Games werd het bestuur geconfronteerd met een gat van enkele miljoenen guldens. Je leven staat op zon moment stil.

Ondanks alle nare publiciteit, ondanks het risico hun onkosten nooit meer betaald te krijgen hebben de betrokken vrijwilligers, de gemeentelijke diensten en de politie keihard doorgewerkt en geroeid met de riemen die we nog hadden. Ook onze zakelijke partners hebben ons in die week gesteund. Zij wisten dat ze misschien hun geld niet meer terug zouden zien.

Het werd dankzij hen inderdaad een onvergetelijk week voor de 15.000 deelnemers.
Toen heb ik ervaren wat solidariteit en betrokkenheid kunnen betekenen.

Niet alleen gedurende die week, maar ook na afloop toen vrijwilligers die het financieel lastig hadden werden opgevangen door andere vrijwilligers. Ondanks het financiële verlies in Amsterdam worden de zesde Gay Games in 2002 in Sydney voorbereid door evenzoveel vrijwilligers met evenzoveel solidariteit en betrokkenheid.

Solidariteit in het werk

Solidariteit, engagement en betrokkenheid staan ook in mijn werk centraal. Ik ben senior manager bij een groot adviesbureau en mede verantwoordelijk voor de ontwikkeling van een collega-adviseurs die zich bezig houden met opdrachten op het terrein van supply chain management.

Ons werk betekent het ondersteunen van ondernemingen bij het verbeteren van hun logistieke prestaties; minder kosten, een hogere winst en meer succes in de markt.
Om voor onze klanten topprestatie te kunnen leveren moeten we veel kennis en ervaring uit onze en hun organisatie mobiliseren. We werken intensief samen in een team met medewerkers uit de organisatie van de klant aan grootschalige veranderingen. Vaak moet er in heel korte tijd resultaat zijn. Niet alleen op papier, maar ook zichtbaar in concrete verbeteringen bij die klant.

De complexe vraagstukken vragen om kennis vanuit veel gezichtspunten: logistiek, personele aspecten, financiën, marktkennis, veranderkundige aspecten, enz..

Het team staat centraal

Het team met alle deskundigheid staat centraal. Samen moet je het doen en het is geen individueel partijtje squash dat je moet winnen. Dat hoort tot de ongeschreven regels.

Met elkaar en voor elkaar!

Niet alleen geldt dit voor advieswerk, maar ook voor bijna elke andere organisatie. Het team staat centraal, of dat nu voor de klant is, of wanneer je werkt om een project binnen te halen, of wanneer je een interne kwestie regelt. Het interne werk is zeker zo belangrijk. Welke organisatie zit niet af-en-toe in ruw weer? Klanten veranderen en je zult mee moeten veranderen. Dat vergt nieuwe en andere manieren van (samen)werken, andere benaderingen en andere kennis.

Hoe stimuleer je solidariteit?

Grote ondernemingen stimuleren teamwork en solidariteit op allerlei manieren:

• Teamwork als onderwerp van evaluatiegesprekken met medewerkers, projectmanagers en leidinggevenden
• Teamwork als onderdeel van de balanced indivual scorecard
• Verplichte trainingen om nog beter in teams te kunnen werken
• Personeelstevredenheid-onderzoeken
• Kennismanagement en delen-van-kennis
• Een duidelijke aanvalsfocus op één marktsegment
• Expliciete gouden regels over het samen-werken
• Bont-gekleurde interne personeelspublicaties
• Stimuleren van vrijwilligerswerk en maatschappelijke actie
• Werving van de juiste mensen.

Geen woorden maar daden

Op het werkniveau lijken al die initiatieven goed te werken. In veel organisaties zie je dat medewerkers met elkaar in teams knokken om een probleem voor een belangrijke klant op te lossen, een nieuwe offerte te maken of nieuwe marktbenaderingen en producten te ontwikkelen.
Toch lijkt het succes van de maatregelen te blijven hangen wanneer je dichter bij de top van die organisaties komt. Daar is van solidariteit, engagement en betrokkenheid nauwelijks meer sprake.

What is in it for me?

Cohesie lijkt volledig zoek en de meeste gestelde vraag is what is in it for me?. Oftewel wat schiet ik er zelf mee op?

Voor elkaar opkomen en elkaar steunen is zeker niet vanzelfsprekend. In tegendeel. Wie het vaakst binnen is wordt gezien en gehoord en staat vooraan als er wat te verdelen valt, men vangt elkaar vliegen af, er wordt bikkelhard afgerekend op lokale resultaten, men probeert langs politiek weg collega-manager uit te schakelen en besteedt steeds meer uit aan externe zakelijke partners of freelancers die nog eerbiedig knielen en dankjewel zeggen. Wie herkent dit niet?
De balans tussen privé en werk raakt soms volledig zoek en erg goede mensen eindigen in een langdurige burn-out.

Dat what is in in it for me straalt een manager ook uit naar zijn of haar medewerkers en zelfs klanten. Ze zien het in je gedrag en beslissingen. De medewerkers gaan er zelfs aan meedoen. Voorbeeldgedrag wordt direct opgevolgd.
Het lopende boekjaar verloop niet rooskleurig. Je hoort dan: jongens het is een verloren kwartaal, probeer zoveel mogelijk nieuwe omzet op te zouten tot het volgende kwartaal. Dan proberen we wel de bonus te halen...
kun je dan nog om betrokkenheid vragen? Alle instrumentele acties landen dan op dorre aarde.

Ingrijpen

Je ziet dan het hoogste management twijfelen tussen:

• Politie-agent spelen en continu regelend optreden
• Administrateur spelen en sturen via zogenoemde targets, scorecards en bonussen
• Politiek hoog spel in de bovenste management echelons
• Lage organisatie-beddingen creëren (aanpassen van budgetten en de organisatiestructuur) waardoor het water vanzelf de juiste weg moet vinden&

Lastig is dat het hoogste management dit gedrag vaak afwisselt. De vraag komt soms op of ze niet te vaak plotseling hun rug omdraaien naar door hen zelf veroorzaakte problemen. Veel grote organisaties gaan gebukt onder het what is in it for me syndroom en het is verbazingwekkend hoe lang organisaties dit vol kunnen houden.

De maatschappij, dat ben jij

Net zoveel zorgen baart mij de betrokkenheid van mensen om op langere termijn mee te willen blijven doen. De websites van banenaanbieders staan vandaag al vol met jonge mensen die steeds opnieuw een nieuwe uitdaging zoeken. Kijk maar eens naar hun websites.

Cash&Run

Maar je hoort het ook bij de 50+ generatie. Cash&Run; nog een paar jaar en dan stop ik met werken. Misschien is dit afhaken wel net zo erg. Waardevolle kennis en ervaring lopen letterlijk weg.

We hebben nu economisch de wind mee. Maar als het straks misschien economisch weer wat minder goed gaat is de consequentie dat grote ondernemingen, die onze welvaart dragen, niet meer functioneren. Juist dan moet je nog veel meer dan nu een beroep doen op solidariteit. Solidariteit die we vaak hebben weg-georganiseerd.
De calculerende medewerker kan wel calculeren, maar er is maar weinig te verdelen. Adverteren met de maatschappij, dat ben jij helpt dan niet meer.

Het tij keren?

Zonder wetenschap te bedrijven voel ik zelf als medewerker van een grote organisatie wat bij mij juist wel solidariteit en betrokkenheid mobiliseert.

Ik ga graag voor iemand en ik ga graag ergens voor. Dat vraagt om een visie waar ik achter sta en waaraan ik als radertje in de machine het gevoel heb een bijdrage te kunnen leveren. Een bijdrage die er echt toe doet en die mijn bazen waarderen. De bijdrage van individuen en teams moet concreet en zichtbaar zijn.
Het aloude adagium van VISIE en LEIDERSCHAP. Ik geloof daar nog in.

Werken aan het cultuur-DNA is ook een vereiste. Dat begint al bij de werving van mensen, maar het cultuur-DNA vraagt ook om bijvoorbeeld expliciete normen in de organisatie en coaching van hoog tot laag. Iedereen weet dat een leuke club mensen om je heen je veel energie kan geven. En dat hoeft zeker niet te betekenen dat al die mensen hetzelfde zijn&maar de match moet er zijn.

Uiteraard is voorbeeldgedrag van hoog tot laag in de organisatie noodzakelijk. Recente beursgangen en het omgaan met optieregelingen leren dat de grote zakken geld die managers ineens kunnen verdienen als bij donderslag tot volstrekt andere spelregels leiden. Geen budgetten meer voor nieuwe initiatieven, trainingenstops en jagen op omzet. Soms is sprake van regelrechte roofbouw. Misschien moet het begrip shareholdersvalue de brandstapel op en moeten we gaan voor real-value.

Shareholdersvalue op de brandstapel?

Er zal heel veel moeten gebeuren. Solidariteit en engagement zitten in een heel diep dal. Het is nu alle zeilen bij voor top managers die zich breder betrokken weten dan alleen hun eigen what-is-in-it-for-me. Ik heb ervaren dat solidariteit en betrokkenheid het onmogelijke mogelijk kunnen maken. Een stille kracht...

Discussie

Geleerden en ervaringsdeskundigen zullen mijn ideeën zonder meer kunnen aanvullen of zullen mij misschien op de vingers tikken.
Daartoe wil ik iedereen graag uitnodigen met de onderstaande stelling.

Solidariteit? Daarop kun je toch niemand meer aanspreken?
Dat is iets van het Calvinisme van vorige generaties.
We zullen moeten leren leven en leren managen zonder die solidariteit...