Samen werken samen leven

Vriend of vijand, iedereen zal moeten toegeven dat de drie voormalige VU studenten Balkenende, Bos en Rouvoet hun beleid knap gelanceerd hebben. Het poldermodel wordt in ere hersteld en we worden meer sociaal met een christelijke saus er overheen. Hoe komt het toch dat wij een bijna religieuse hang hebben naar onderling overleg en solidariteit met de zwakken? Los van het Christendom dat naastenliefde voorop stelt zijn daar meer redenen voor aan te wijzen, die overigens vrijwel altijd met die geloofsopvatting te maken hebben.

Abraham Kuyper richtte de VU op die oorspronkelijk steunde op het Gereformeerde gedachtengoed volgens de richtlijnen van Johannes Calvijn, die zei:..... 'de mens is slechts rechtvaardig voor God door het verzoenende werk van Jezus Christus en de mens kan daar zelf niets aan af of toedoen. Hierop baseerde hij zijn predestinatieleer waarbij het van te voren vaststond of de mens was uitverkoren voor het Hiernamaals of niet. Of dat zo was kon men zien aan het juiste gedrag. Sterke inspiratie was er ook van de Franse filosoof Rousseau die stelde dat verschillen tussen arm en rijk de mens slecht maken. Hij bewierookte de terugkeer naar de natuur - het Zwitserse bergdorp. Michel Albert die in 1989 het verschil tussen het Rijnlandse en het Angelsaksisch bestuursmodel uitwerkte had het over de solidariteit van de mensen in het dal. (bij ons de polder). Omdat men in zo'n nauwe ruimte samenleefde was men aangewezen op onderlinge samenhang en solidariteit , daarom is het Rijnlandse model ook sterk verweven met religie. In grote lijnen is het voorgaande de ethische basis waar het nieuwe kabinet op steunt. Men is uitverkoren om dit zware werk te doen, de armoede moet bestreden worden en daarvoor is solidariteit nodig. Jaap Peters lichtte dit onlangs nog toe in zijn artikel: 'Christelijke traditie wijst de weg naar nieuw samenlevingsideaal. De kiezer vraagt een morele herijking.'

Hiertegenover staat het meer humanistisch- liberale gedachtegoed. Dat begint met onze grote humanist Erasmus die al opmerkte 'de opgaande zon heeft meer aanbidders dan de ondergaande'. Augustinus de eerste Christelijke filosoof had al aan het einde van de Romeinse tijd verkondigd dat 'Deugd het juiste gebruik van de vrije wil is'. En onze grote vrijdenker Spinoza meende dat 'niets nuttiger is voor een mens om zijn bestaan te handhaven en van het leven te genieten dan een mens die door de rede wordt geleid. Kant had het over 'jeder soll nach eigener Fassung Selig werden - ieder moet op eigen wijze zalig worden' Tenslotte baande Nietsche de weg voor de postmodernen door God dood te verklaren. Het Angelsaksische model - hoewel daar ook vele religieuzen zijn - steunt volgens Albert op de open zee, de vrije markt waar ieder zijn weg vindt. Dit model is liberaal, zoals John Locke zei: 'laisser faire laisser aller.' De overheid moet pas ingrijpen als het echt nodig is.

Zulke tegenstellingen hebben altijd iets kunstmatigs maar toch het nieuwe kabinet is het meest Rijnlandse sinds de jaren zestig. De tijd zal leren of het een tijdelijke opleving is of meer iets blijvends, voorlopig heeft het overgrote deel van de Nederlanders het nieuwe ethische reveil met entousiasme verwelkomd.

www.rostco.com