Reden voor optimisme

Columns

Hoewel het volledig uit de mode lijkt te zijn, zie ik veel reden voor optimisme in de huidige crisissituatie. Bijna een eeuw geleden kende de wereld ook een grote crisis die ontstond uit financiële en economische malaise. In die tijd werd daar in Europa op gereageerd met een golf van nationalisme, protectionisme, verdeeldheid, politiek populisme, machtswellust en geweld. Met uiteindelijk een allesvernietigende wereldoorlog tot gevolg. In twintig jaar tijd (1930-1950) voltrok er zich toen een politieke, maatschappelijke en economische verandering die met veel narigheid gepaard ging. Die verandering was blijkbaar nodig, de narigheid ontstond uit egoïsme en domheid.

Mijn optimisme komt voort uit de lessen die we uit de vorige diepe crisis hebben getrokken. In tegenstelling tot toen, wordt er nu gesproken over en gestreefd naar Europese eenheid. We vormen een gezamenlijke unie en hebben een gezamenlijke munt. Probeer maar eens voor te stellen in welke crisis we nu gezeten zouden hebben als we in Europa hadden moeten dealen met de recessie op basis van de afzonderlijk beschermde munten en markten. Geen prettig beeld. Het nationalisme, protectionisme en populisme wordt momenteel herkent als een bedreiging waar individuen, maatschappelijke groeperingen en politici zich tegen verzetten. Er wordt veel gesproken over Europese oplossingen waarbij elke deelnemer zich bewust lijkt van het inleveren van eigen macht ten gunste van verbinding en gezamenlijkheid. Natuurlijk gaat dat niet gemakkelijk en worden de benodigde besluiten niet zomaar geaccepteerd door de soevereine lidstaatmachten. Maar economische, financiële, maatschappelijke en politieke eenheid staat als nastrevenswaardig hoog in het vaandel. Een groot verschil met de reflexen op de crisis in de jaren dertig. Ik zie liever te veel gepraat met trage besluitvorming dan daadkrachtig machtsvertoon dat maar al te vaak uitmondt in geweld.

Net als in de vorige eeuw is er ook nu blijkbaar alle reden voor verandering. De vrije markt heeft zijn achilleshiel laten zien als een plek waar financiële cowboys te veel hun gang kunnen gaan met egocentrische motieven van zelfverrijking en machtswellust. De economie heeft laten zien dat de huidige productiewijze en producten te veel schade veroorzaken aan mens en natuur. Het neoliberalisme heeft haar keerzijde getoond met een overdaad aan individualisme en gebrek aan sociale verbinding. De overheden kunnen het vangnet voor dat gebrek aan maatschappelijk sociale verbinding niet langer reguleren en bekostigen.
Eén ding staat voor mij daarom vast: Met of zonder narigheid, onze samenleving zal de komende decennia flink veranderen. Mensen veranderen echter niet graag dus geeft dit een crisis. Verzet je dus niet tegen de verandering, maar tegen de narigheid die ontstaat wanneer machthebbers zich verzetten tegen de verandering.

Zoals ik in het begin van dit positieve betoog al aangaf ben ik eigenlijk best optimistisch over de huidige crisisreflexen. Deze zijn echt veel meer gericht op verbinding en gezamenlijkheid dan de reflexen die een eeuw geleden de boventoon voerden.
Alle reden voor optimisme dus… Of ben ik gewoon naïef?

Rob Immink,
optimistisch naïeve Achterhoeker, watermanager en wereldburger.

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

JJ Koole
Nee zeker niet naief. Het is een mogelijkheid die voor ligt! We kunnen hem zo pakken. Of laten glippen...

De enorme waarde- en geld-machine die we Europa noemen, en die we na 1945 pruttelend en met horten en stoten op topsnelheid kregen, is aan het morrelen. Krijgen we hem weer aan? Gewoon gas geven? Iets bijstellen? Maar wat moet er bijgesteld worden? Of slaat hij helemaal af?

Alles kan. Als we weer zo'n waarde- en geld-creeerende motor willen hebben, moeten we wat afspraken maken. Over wie er aan het stuur en gaspedaal zit, wie de chef-monteur is... Als we dat niet doen draaien we hem aan gort.... Wat wel zonde is.... Als we het *wel* doen, dan gaan we weer verder met die heerlijke rit met fantasische uitzichten....

Sommigen geloven het niet zo, maar probeer je maar eens voor te stellen dat de staatkundige indelingen en wijze van omgaan met grenzen was gebleven zoals hij in '46 - '47 in Europa was. We lagen toen aan het infuus van Amerikaanse Dollars. We besloten er met een aantal landen iets aan te doen, wat zo'n enorm succes was dat wel elk land eraan mee wilde doen. Uiteraard.

De huidige crisis is, naar mijn gevoel, een periode die we achteraf, over een eeuw of zo, de vorming van Europa zullen noemen. Geen natie zoals ze sinds medio 19e eeuw ontstonden, maar een nieuwe vorm van besturen.
De grote clash tussen het kapitalisme en het communisme is wel voorbij, de ene verliezer hangt amechtig in de touwen, de andere verliezer is al lang begraven, hoewel er nog wat tenen bewegen...
En we zoeken nog steeds naar vormen van efficient en democratisch bestuur. Centraal geleid gaat alles zeer snel, kun je rap stappen zetten in de goede richting. Als de goede richting fout blijkt te zijn, is dat dodelijk voor de samenleving als geheel. Zie USSR, Chili, etc. Dan maar super decentraal en democratisch. Dan krijg je een enorme versnippering van macht, gevolgd door een concentratie van macht op een niet voorspelbare plek, doordat partijen gaan samenwerken, fuseren, etc. Zoals er nu multinationals zijn met een omzet groter dan sommige landen. En dan zijn de belangen weer teveel op dollars gericht, en het is weinig democratisch.

Ik denk dat we in Europa een volgende stap aan het ontwikkelen zijn, in welke richting het besturen van zoiets als een europese gezamelijkheid zou kunnen. We zoeken naar een nieuwe verdeling: 1. wat moet je nou echt centraal regelen en afdwingen 2. wat kun je als richtlijn laten waar landen het zelf wel kunnen invullen hoe ze het regelen, en 3. waar moet Brussel zich überhaupt niet mee inlaten?
Het gezamenlijke doel *zou kunnen zijn*: voldoende welvaart creeeren voor iedereen, in een maatschappij waar elke individu zich kan doen horen wat hij wil, al dan niet via grotere groeperingen als regio's, landen, politieke partijen, ideeele organisaties voor milieu, etc. Het gaat om die grote balans. Er zijn partijen die puur alleen voor de macht gaan, andere alleen voor geld, alleen voor individuele vrijheid, nationale vrijheid. Het gaat om het vinden van die balans die voor iedereen acceptabel is.
De ontwikkeling laat zien dat er meer is dan onze eigen kleine oogklepbelangetjes. Hark wat guldens binnen de hekken van Nederland, en we zijn gezamenlijk on-nederlands arm. Breng de motor op gang en we dienen niet alleen een aantal ideele doelstellingen, maar worden er bepaald niet minder van. Net als in de afgelopen decenia gedaan is.

Meer over Crisismanagement