NLPeet u ook?

Mijn eerste kennismaking met NLP was toen ik na mijn studie ging werken. Neurolinguïstisch programmeren deden ze, mijn nieuwe collega’s. Een fractie van een seconde dacht ik met vakgenoten te maken te hebben. Mijn eigen achtergrond is cognitieve- en neuropsychologie, dus daar zat in ieder geval een linguïstische overlap. Door de jaren heen ben ik beter gaan begrijpen waarom professionals voor deze methode kiezen.

NLP is ontstaan in een tijd waarin het idee van maakbaarheid hoogtij vierde. Het heersende dogma was dat alles is aangeleerd, waarbij taal een belangrijke rol speelt. Een populair idee was bijvoorbeeld dat taal onze realiteit vormt. Zo zouden er bijvoorbeeld volkeren zijn die bepaalde kleuren niet zien omdat ze er de woorden niet voor hebben. Het is een optimistische overtuiging, het betekent dat we onszelf kunnen verbeteren en onze realiteit kunnen veranderen. Een mooi voorbeeld zag ik laatst in de film Shallow Hal (2001). NLP exponent Tony Robbins, die in de film zichzelf speelt, legt de hoofdpersoon (de oppervlakkige Hal) uit dat ons schoonheidsideaal aangeleerd is en iets dat we kunnen veranderen.

Neuro-evolutie

De wetenschap heeft niet stilgestaan sinds NLP zo’n 40 jaar geleden zijn eigen weg ging. Vooral in de laatste 20 jaar heeft hersenonderzoek tot een revolutie geleid in het denken over de menselijke geest. We weten onder meer dat ook mensen die geen woord voor de kleur rood hebben, wel degelijk de kleur rood zien. We weten ook dat schoonheidsidealen (wat mannen en vrouwen daadwerkelijk aantrekkelijk vinden, niet wat modeontwerpers graag zien) bijzonder universeel zijn. Zo universeel zelfs dat je ze kunt uitdrukken in wiskundige formules. Hoe we informatie verwerken lijkt niet zozeer bepaald te worden door ons wereldbeeld, maar vooral door hoe evolutie onze hersenen heeft vormgegeven. Mensen hebben bijvoorbeeld een neiging naar het negatieve. Negatieve informatie verwerken we sneller en onthouden we beter. Dit heeft niks te maken met een negatieve kijk die we aangeleerd hebben, het zit in de fysieke structuur van de hersenen (https://www.managementsite.nl/waarom-glas-half-leeg).

Deze ingebouwde patronen zijn meer dan primitieve reacties, het kan een manier van kijken, interpreteren en voelen zijn. Dit soort structuren bepalen bijvoorbeeld wat we eerlijk vinden, waar we boos over worden, wat we vies vinden en wat we aantrekkelijk vinden. Dit soort patronen zijn ook niet linguïstisch. Ze bestonden al lang voordat mensen over taal beschikten en bevinden zich in delen van de hersenen waar taal niet komt. Je kunt hier niet neuro-linguïstisch tegenop programmeren. De mentale modellen die ons wereldbeeld vormen hebben slechts invloed op een beperkt deel van onze geest, de grote meerderheid van processen staat er los van. Dit alles wil overigens niet zeggen dat het geheel onveranderlijk is, het vergt alleen een andere aanpak dan NLP biedt - voorbeeld.

Onze programmering

Het corrigeren van overtuigingen en denkpatronen kan zeker bijdragen aan positieve veranderingen in je leven. NLP lijkt mij hiervoor echter niet de meest logische keuze. Wanneer ik wil weten hoe psychologische processen werken (en daar hebben we het tenslotte over), wend ik mij tot de psychologie. Hier vind ik meer en meer accurate kennis over denkprocessen en communicatie dan waar dan ook. Dat de meeste leken dit niet doet verbaast mij overigens niet. De psychologie doet weinig om wetenschappelijke kennis op een begrijpelijke en praktische manier naar buiten te brengen (zoals NLP dat wel doet!). De meeste praktijkpsychologen (zoals therapeuten en organisatiepsychologen) zijn daarbij wetenschappelijk slecht onderlegd. Veel organisatiepsychologen die ik ken hangen ook NLP aan. Het ligt dus niet aan u.

Veel van de aannames van NLP zijn aantoonbaar onjuist (zoals zintuiglijk representatie systemen), andere werken aantoonbaar niet (zoals spiegelen, wat een tegengesteld effect blijkt te hebben – uitleg. Maar dat alles deert adepten meestal niet, want waar het natuurlijk om gaat is dat het werkt. Of zoals de oprichters Grinder en Bandler zelf schreven: “We zijn niet bepaald geïnteresseerd in wat waar is. Alleen wat bruikbaar is telt.” Maar dit is een uiterst problematische stelling. Adepten zien hun methode altijd werken. Artsen waren er ruim drieduizend jaar van overtuigt dat aderlaten een effectieve therapie is. Totdat iemand de moeite nam om het te onderzoeken en het tegendeel bleek. Artsen hadden die verkeerde overtuiging niet omdat ze dom, lui of van slechte wil waren. Wanneer we geloven dat iets werkt, zien we daar bevestiging van. Dit is hoe onze neurale netwerken geprogrammeerd zijn.