Te vaak zien we gebeurtenissen als losse incidenten. We bestrijden symptomen, hakken de werkelijkheid in stukjes en vergeten de wortel. Maar er ís altijd samenhang, al zijn we dat zicht erop soms kwijtgeraakt.

Samenhang betekent dat alles verbonden is: gebeurtenissen beïnvloeden elkaar, leiden tot nieuwe situaties, die weer startpunt zijn voor andere. Elke keuze draagt een echo van wat er is voorgegaan. Zo ontstaan structuren van oorzaak en gevolg, een web dat ons leven vormt.

Waardevolle relaties en geluk. Werkdruk en stress. Slaaptekort en chagrijn. Vet eten en gezondheidsschade. Onbewust leven en gestuurd worden. 24/7 aanstaan en depressie. Het hangt allemaal samen.

De systeemtheorie stelt dat je een mens pas kunt begrijpen in de context van zijn relaties. In organisaties hoor je dan ook vaak: ‘ík kijk systemisch’. Maar in het dagelijks leven voelen veel mensen zich simpelweg voortgestuwd. Ze leven zonder zich bewust te zijn dat hun situatie voortkomt uit talloze, vaak onbewuste, keuzes. Pas in een crisis klinkt de verbazing: ‘Hoe ben ik hier in vredesnaam verzeild geraakt?'

Ook ik had ooit weinig oog voor samenhang.

Aan het begin van mijn loopbaan ontmoette ik Alice. Haar verhaal was tragisch: altijd alleen, ook met kerst. Ik stuurde haar een boeket, voerde gesprekken, probeerde haar op te vrolijken. Tot ze ineens het contact verbrak. Waarom? Ik weet het nog steeds niet.

Later herkende ik hierin de dramadriehoek: het ‘slachtoffer’ dat verandert in de ‘aanklager’ tegen de zogenaamde redder. Het leerde me dat niet alleen haar eenzaamheid, maar geen situatie op zichzelf staat, er gaat altijd iets aan vooraf. 

Dat inzicht werkt ook in het positieve. Een vrouw vertelde me onlangs bijna verontschuldigend over haar ‘chaotische’ carrière: studeren, reizen, verschillende banen. Ik zag juist een zorgvuldig opgebouwde reeks groeistappen. Dat gaf haar een nieuwe betekenis aan haar levensverhaal.

Wie leert kijken met ander oog, ziet geen losse puzzelstukjes, maar een levend verhaal vol stapstenen van keuzes en groei.

De vergeten samenhang

Al in 1982 stelde pedagoog Klaus Mollenhauer in zijn boek ‘Vergeten Samenhang’ de fundamentele vraag: ‘Waarom voeden we eigenlijk op?’ Hij zag dat de focus geheel was verschoven naar de methode, het hoe, en daardoor was het doel, het waarom, in de vergetelheid geraakt. Deze focus op het hoe is nog steeds actueel.

Simon Sinek sprak over zijn ‘Golden Circle’, velen weten wát ze doen en hoé ze het doen maar het waarom, dat blijft vaak vaag. Juist de ‘why’ geeft lading en betekenis aan wat je doet. Zonder die samenhang ontbreekt het fundament.

Korte kicks, lege harten

Psychiater Roger Hoenders waarschuwt voor het doorslaan van ons lagere beloningssysteem: korte dopamineshots door likes, kudos, online aankopen, fastfood. ‘Wij hebben allerlei systemen in de wereld gebracht die ons uitnodigen en bekrachtigen om simpele betekenisloze dingen te doen voor een klein beetje dopamineburst.’ Het hogere beloningssysteem, dat verzadiging en betekenis geeft, vraagt meer inspanning en daar kiezen we vaak niet voor. Het gevolg: een gevoel van leegte, eenzaamheid, zinloosheid.

Een derde van de jongeren voelt zich eenzaam. ‘Eenzaamheid is even ongezond als 10-12 sigaretten of 6 glazen alcohol per dag. We zijn zoogdieren, gemaakt om samen te zijn en met elkaar uit te wisselen.’ Vroeger kreeg je de samenhang aangereikt door ouders, dominee, de gemeenschap en wijze ouderen. Nu ga je online en als je pech hebt beland je bij influencers die vooral nieuwe korte kicks beloven.

Meer dan 4000 studies tonen aan: zingeving en betekenisvolle activiteiten hangen sterk samen met betere mentale gezondheid.

Het grote geheel

De kracht van samenhang is troostrijk: situaties zijn zelden toeval, maar verbonden met eerdere keuzes. Wie dat ziet, krijgt meer handvatten om de eigen koers te wijzigen. We leven nu te veel op korte termijn, gericht op de snelle kicks. Dat verstoort ons evenwicht. 

We moeten terug naar de vragen die ertoe doen: wat geeft mijn leven betekenis? Waarom doe ik wat ik doe? Maakt dit mij gelukkig? Voor wie of wat leef ik eigenlijk?

Zoals een klant me onlangs zei: ‘ik wist al jaren dat ik dit leven niet meer wilde, maar ik ging door omdat ik bang was voor de consequenties. Ik ontkende de relatie tussen wie ik ben en mijn werk.’ Het wordt tijd dat we die samenhang weer willen zien. Ons levensgeluk hangt ervan af.

Nathalie Vrancken is bedrijfskundige en werkzaam bij De Externe Voorzitter