Hoe inspirerend is een toekomstperspectief?

Vrijwel iedere organisatie heeft vandaag de dag vastgelegd waar zij voor staat, wat ze wil bieden en welke waarden ze daarbij hanteert. Voor veel medewerkers zijn de missie en visie een ver-van-mijn-bed show, maar ook niet zelden een bron van ergernis. Hoe goed ze ook  zijn bedoeld en hoe inspirerend ook verwoord. Wat is er aan de hand?

Een andere focus

Onlangs kwamen wij in contact met de Herbergier, een instelling voor mensen met geheugenproblemen (dementie) die niet meer zelfstandig kunnen wonen. In elke locatie wonen ongeveer zestien mensen. De Herbergier wil ze de ruimte bieden om zoveel mogelijk het leven voort te zetten zoals ze dat eerder hebben geleid. Bureaucratie kent de organisatie niet. De zorgondernemers die een Herbergier leiden en er zelf ook wonen (!) zorgen dat alle tijd en energie wordt gestoken in hun gasten. Een van hen werkte eerder in een reguliere zorginstelling en zij zegt: “Ik werd het zat om de zoveelste bestuurder langs te zien komen met het zoveelste verhaal over visie, missie, strategie, vergezichten, punten op de horizon en meer van dit soort retoriek”.

De zorgondernemers van de Herbergier hebben een andere focus dan die van veel professionele bestuurders. In onderstaande tabel laten we zien waar de verschillen zitten.

De gebruikelijke aanpak

In veel veranderingsprocessen leggen professionele organisaties de nadruk op de linkerkolom. Dit geldt niet alleen voor klassieke veranderingen waarin beoogd wordt de effectiviteit en de efficiëntie te vergroten. Het geldt ook voor veranderingen die ‘verplatting’ en meer zelfsturing als doel hebben en waarin het draait om ‘de bedoeling’, zoals Wouter Hart in zijn bestseller Verdraaide Organisaties zegt.

Er wordt een nieuwe missie en/of visie geformuleerd waarmee aan professionals een wenkend perspectief wordt geboden. De professionals krijgen ruimte en vertrouwen om de missie en visie waar te maken en de gedachte is dat hiermee de kwaliteit (van de zorg, het welzijn, het onderwijs, de volkshuisvesting) wordt verbeterd.

En toch verlopen veel van die veranderingen moeizaam en blijkt er veel weerstand te zijn bij diezelfde professionals. Heeft dat met hun geringe veranderingsbereidheid te maken, zoals bestuurders vaak denken en zeggen? Of misschien toch met de veranderaanpak zelf? Met de tegenstelling tussen de mooie verhalen (de nieuwe missie en visie) en de werkelijkheid? Met het feit dat bestuurders te weinig aandacht hebben voor de problemen waar professionals iedere dag weer mee kampen: de overmaat aan regels en protocollen, de overmatige stress en werkdruk en de beoordeling op inhoudsloze criteria?

Wat heeft een leerkracht met een klas van 32 leerlingen aan een ambitieuze visie? En een verzorgende die in haar eentje de zorg heeft over 8 demente bejaarden? Of een medewerker op de Eerste Hulp die wekelijks geconfronteerd wordt met agressie?

Hoe dan wel?

 Sluit aan op de waarden van professionals. Maak contact, toon hen je interesse, geef ze oprechte aandacht.

Het is onze overtuiging dat, juist als veranderingen daadwerkelijk gericht zijn op de bedoeling, deze veel meer moeten worden ingezet vanuit het nabijgezicht. Juist in de dagelijkse praktijk van de professionals moet ruimte gevonden worden om te reflecteren op kwaliteit en verbetermogelijkheden. Onze aanbeveling voor bestuurders is: zoek de aanknopingspunten voor de ontwikkeling van uw organisatie vooral in de rechterkolom van de tabel en gebruik die als ingang om te werken aan de linkerkolom.

Bestuurders die geen oog hebben voor de problemen en uitdagingen van alledag kunnen wel ambitieuze visies ontwikkelen, hardnekkige structuren willen veranderen en nieuwe systemen invoeren, maar de vraag is wat dit oplevert. Weinig, vrezen we.

Wat wel? Sluit aan op de waarden van professionals. Toon hen je interesse, geef ze oprechte aandacht, maak contact, zorg voor dialogen en help ze met toewijding bij de problemen die ze ervaren. Vraag ze hoe zij naar de toekomst kijken. Schrijf dat gerust op, graag zelfs, want daarmee wordt het werkelijkheid. Bondig en naturel, niet in ronkende woorden, maar in hun eigen taal. En help ze om die toekomst te bereiken.