Help! Mijn relaties lopen stuk!

In de beweging van yin en yang, van binden en boeien, van aanklampen en loslaten, is het tegen het einde van 2007 weer tijd voor retentie. Het is bekend dat bedrijven hun werknemers ontslaan als de tijden slecht zijn om daarna premies in het vooruitzicht te stellen als je een nieuwe werknemer aanbrengt als collega. Het behouden van relaties is een stuk moeilijker dan relaties verbreken. Retentie is het sleutelwoord op de golf van voorspoed, die altijd volgt op de diepte van tegenspoed, waarin uitstroom het sleutelwoord is.

Relaties lopen juist stuk omdat er geen evenwicht is gedurende de relatie. In goede tijden kiest de werkgever voor de yin-kwaliteiten en doet er alles aan om de medewerker te binden door deze aandacht en erkenning te geven. Het doet zich voor als de zorgende en gevende ouder - de moeder - voor het kind. In slechte tijden komen de yang-kwaliteiten naar voren bij de werkgever. Dan staat de kritische en aanklagende ouder – de vader – op, die het kind de les leest, onder druk zet en dreigt met een breuk van de relatie. Het vreemde is dat zowel werkgever en werknemer zich van dezelfde onbalans bedienen. De werknemer leest de werkgever de les in goede tijden: “Als ik niet meer ga verdienen en als ik geen beter werk krijg, ga ik hier weg”. Zo zijn veel werkrelaties gebouwd op ouder-kind relaties, waar in de ene keer de een de ouder is de andere keer de ander. Deze onevenwichtigheid zorgt er voor dat de macht van de relatie altijd bij een van de twee ligt.

Vruchtbare, harmonieuze, zinvolle relaties zijn gebaseerd op het evenwicht van yin en yang, op gelijkwaardigheid waarin alle kwaliteiten voortdurend aanwezig zijn; in goede en slechte tijden. De volwassen relatie is gebaseerd op gelijkwaardigheid, waarin ieder haar eigen verantwoordelijkheid neemt; waarin beide uitgaan van feiten; waarin beide denken en handelen vanuit de actuele situatie; waarin er plaats is voor kritiek en plaats is voor waardering; waarin ik niet voor jou hoef te zorgen en jij niet voor mij; waarin we elkaar altijd met respect benaderen en behandelen. Als ik, als werkgever, geen mogelijkheden meer zie voor een vruchtbare relatie met jou, zeg ik dat tegen jou. Het zegt namelijk niets over jou en niets over mij. Het zegt alles over onze relatie, hoe jij en ik die samen vorm geven in de steeds wisselende omstandigheden die er zijn. En zolang jij en ik er samen geen vruchtbaarheid aan kunnen geven, helpt het mij niet en jou ook niet. Daar hebben we beide onze eigen verantwoordelijkheid in; als twee volwassen mensen.

Een relatie is dat wat we samen hebben met elkaar; van begin tot einde geven we daar samen vorm aan. Als ik bij jou kom en vraag of je alsjeblieft bij mij wilt werken, begint onze relatie met onevenwichtigheid. Ik breng direct mijn afhankelijkheid in. In slechte tijden resulteert dat altijd in het omgekeerde. Dan neem ik de macht die jij al zolang hebt gehad. De kwaliteit van een relatie begint bij het prille begin en hangt gedurende de gehele relatie af van wat we elkaar bieden aan geloofwaardigheid, vertrouwen, respect, erkenning, aandacht en het nakomen van beloftes. Dan hebben we loyaliteit voor elkaar; dan heeft onze relatie zin.

Veel managers en medewerkers hebben geen weet van hoe ze samen vorm geven aan hun relatie. Ze hebben geen idee wat hun eigen aandeel hierin is. Meestal zijn de omstandigheden van de omgeving en de onuitgesproken verwachtingen van elkaar de basis voor de relatie. Hierdoor kunnen allerlei onbeïnvloedbare factoren invloed uitoefenen op de vruchtbaarheid van de relatie. Als de tegenwind groot is, blijkt welke kwaliteit de relatie heeft. Ik geef jou de schuld van de tegenwind of hoe slecht je omgaat met die tegenwind. En jij doet dat met mij. Zo vormen we samen onze relatie: onbewust; onuitgesproken verwachtingen; bewegend op de stroom; onwetend over onze behoeften. We hebben beide geen weet hoe we dat doen.

Retentie is nodig als de werkgever geen idee heeft hoe hij vormgeeft aan de relatie met zijn werknemers en visa versa. Retentie is nodig als de relatie tussen werkgever en werknemer altijd ongelijkwaardig is en de rollen van ouder en kind onder elkaar worden verdeeld. Retentie is nodig als wij de omstandigheden van de situatie samen niet aan kunnen: als ik met je wil, wil jij niet; als jij iets met mij wilt, wil ik niet. Welke relatie hebben we eigenlijk met elkaar? Ik heb samen met Marieke Mouwe van Capgemini Academy de workshop ‘Help! Mijn relaties lopen stuk!’ ontwikkeld, waarin jouw aandeel in de relatie als werkgever of jouw aandeel in de relatie als werknemer inzichtelijk wordt. Hoe meer inzicht je hebt over je eigen aandeel in relaties, hoe meer verantwoordelijkheid je daarover kan nemen. Het is juist die verantwoordelijkheid waaraan het vaak ontbreekt in relaties, zoals werkrelaties, waardoor retentie ineens boven aan de agenda van werkgevers staat.

Ton de Baaij is werkzaam bij De Baaij Authentikos en Capgemini als mensprocesbegeleider