MBTI zeer winstgevende tool, maar is zij ook betrouwbaar?

Een van de testen die nog steeds veel wordt ingezet in organisaties, en wel tot in de hoge lagen, is de Myers Briggs Type Indicator, beter bekend als (op zijn Engels uitgesproken) MBTI. Het is een instrument dat nog altijd de nodige autoriteit heeft in bepaalde omgevingen. Helaas voor MBTI niet in alle omgevingen, want er is nogal wat wetenschappelijke kritiek op. En omdat MBTI verweten wordt dat er veel geld wordt verdiend met de test (en hier is MBTI niet de enige), moet deze blog er toch met een kritische blik naar durven kijken

Een deel van de kritiek valt vrijwel alle testen ten deel. Die gaat over de zogenaamde validiteit van de test. Meet de test daadwerkelijk wat ze beweert te testen? Helaas is deze vraag niet zomaar met ‘ja’ te beantwoorden. Hiervoor is namelijk onvoldoende wetenschappelijk bewijs. Het helpt dan niet, dat mensen verschillende resultaten krijgen wanneer ze de test meerdere keren doen. Hoe betrouwbaar zijn de metingen dan?

Er is nog meer kritiek op MBTI. De test is gebaseerd op tegengestelde categoriën. Bijvoorbeeld introvert versus extravert, of ‘juding’ en ‘perceiving’. Veel psychologen bestrijden die aanpak en vinden dat geen goede benadering; zij denken dat de kenmerken van mensen niet in twee tegenstelde paren te vatten zijn, zoals MBTI doet.

Hier bovenop komt nog dat MBTI gebaseerd is op de concepten van Carl Gustav Jung, die inmiddels ingehaald is door de zogenaamde ‘Big Five’. Deze Big Five worden gebruikt bij moderne modellen voor persoonlijkheidspsychologie. De voorspellende waarde van MBTI voor succes op de werkplek is zeer beperkt, en dat heeft er onder wetenschappers toe geleid dat zij naar andere methoden kijken.

We hoeven geen medelijden te hebben met MBTI. Haar test is een zeer succesvolle en winstgevende tool; de organisatie incasseert honderden miljoenen per jaar door de verkoop van de test, van trainingen en boeken. In 2021 maakte Myers Briggs een inschatting van het aantal testen dat afgenomen is in de wereld. Dat zijn er zo’n 50 miljoen. Per jaar worden er ongeveer 1,5 miljoen testen bij hen afgenomen. Het Myers Briggs-verhaal is een commercieel succes van jewelste.

Hoe kan het toch, vraag je je misschien af, dat MBTI zo succesvol is terwijl de methode eigenlijk verouderd is. En dit tot in de hoogste regionen van organisaties. Laten we eens een vergelijking maken met een andere ‘methode’.  Een methode, die ‘goed werkt’ maar  bij onderzoek ook al meerdere malen door de mand is gevallen, namelijk astrologie. In de onderzoeken blijkt dat mensen zich herkennen in meerdere beschrijvingen van de sterrenbeelden. Als je een Steenbok een Waterman-beschrijving voorlegt, en je zegt dat het een Steenbok-beschrijving is, dan blijkt in onderzoeken dat hij zich daarin herkent. Rob Nanninga publiceerde al in de jaren ’80 van de vorige eeuw onderzoeken hierover.

Waarom is astrologie dan zo populair? Onderzoeken geven daarop het volgende antwoord.

-De toegankelijkheid van astrologie; het is overal gemakkelijk verkrijgbaar. Dit geldt ook

-De aandacht die op je persoon komt te liggen; je kan het over jezelf hebben terwijl je de schijn wekt dat je het over sterrenbeeld hebt.

-De eenvoud van de types. Er zijn 12 sterrenbeelden en die zijn uit het hoofd te leren. Wie complexiteit wil, kan dat ook krijgen, door zich in ascendanten en huizen te verdiepen.

-Astrologie heeft geen wetenschappelijke basis. Het valt door de mand bij kritisch onderzoek, maar geen haan die er naar kraait. De wetenschap is er kennelijk nog niet in geslaagd om een verhaal, dat meer feitelijkheid en waarheid bevat, aantrekkelijker te presenteren dan de astrologie.

-De beschrijvingen zijn breed, ruim en algemeen. Mensen herkennen zich daardoor in een sterrenbeeld (ook al is dat niet hun eigen sterrenbeeld), maar ook omdat het de eigen persoonlijkheid positief labelt en omdat mensen verward zijn over zichzelf en dan is het fijn dat iets richting geeft.

-Omdat bij astrologie commercie komt kijken, wordt er ingespeeld op de behoefte van de klant. Veel astrologen zullen je dan ook een positief beeld voor houden over jezelf.

-Mensen zijn gevoelig voor een verhaal over henzelf, omdat het soms lastig is om te begrijpen waarom je doet wat je doet.

-Tenslotte is er het placebo effect van astrologie en testen. Als mensen graag willen dat iets ‘werkt’, dan kan het ook zomaar voor ze werken. Het werkt dan niet omdat het waar is, maar omdat ze denken dat het waar is. Hier wordt veel onderzoek naar gedaan en keer op keer blijkt dat het geloof in de werking van iets een bijna net zo sterke werking kan hebben als bijvoorbeeld medicijnen of andere biochemische middelen.

De populariteit van MBTI komt sterk overeen met die van astrologie. Begrijp me goed, ik zeg niet dat MBTI en astrologie hetzelfde zijn, maar in de oorzaken van populariteit lijken ze erg op elkaar. MBTI is overal verkrijgbaar (via het internet); je vestigt de aandacht op jezelf door een profiel te benoemen in plaats van uitgebreid narcistisch een verhandeling over jezelf te houden; MBTI heeft 16 types, vier minder dan astrologie, maar toch nog lekker overzichtelijk omdat het van vier letters uitgaan. De methode is populair ondanks de kritiek uit de wetenschap, mede omdat de beschrijvingen breed, ruim en algemeen zijn. Commercie doet vervolgens de rest. De marketing van de organisaties die met MBTI werken is meestal uitstekend.

Maar wat betekent dit alles voor de afnemer of de klant? Dat hij zich bewust moet zijn van de functie van MBTI in zijn organisatie. De testen zijn op zichzelf prima praatstukken, zowel op medewerker- als op teamniveau, maar niet per sé waar. Bovendien is het handig als je als organisatie kijkt naar de organisatiedoelen en of deze overeenkomen met dat wat de test beweert bij het individu te meten.

Helemaal onschuldig zijn deze testen niet. In het verleden zijn mensen van functies af gehaald, omdat ze niet het MBTI-profiel hadden, dat nodig was voor een functie. Ook is er bij selectie en werving wel eens door een passepartout van MBTI gekeken. En dan geven we de testmethode toch echt veel te veel eer. Daar is ze ook te duur voor. Want daar mag je als klant ook wel even over onderhandelen. Is dat wat de test oplevert het geld waard?

De wereld van Learning & Development moet zich flink achter de oren gaan krabben. Waarom hebben zo veel HRM- en opleidingsafdelingen de afgelopen 20 jaar zo weinig kritiek op gehad de oude testmethoden? Het is mijn ervaring dat men niet te veel complexiteit wil. Geef ons een hapklare brok, dat verteert gemakkelijker. Ook al is het ongezond. Het gaat me er hier niet om MBTI neer te sabelen, want ik hier schrijf geldt voor veel meer testen en methoden.   Daarop komen we in andere artikelen terug.