Ik heb een tip voor mijn GekOpKlanten-lezers. Investeer je geld eens wat meer in humor. In plaats van de zoveelste zelfbenoemde goeroe te bezoeken. Humor heeft een enorme hoeveelheid voordelen, mits goed toegepast. Het levert je echt wat op. Dit artikel duikt wat dieper in het onderwerp, en legt een parallel tussen creativiteit en humor; eigenlijk twee zusjes van elkaar.

We lachen wat af op een dag. Om een droge grap van een collega, een absurd filmpje, of een scherpzinnige cartoon in de krant. Maar achter dat luchtige lachen schuilt iets verrassend serieus: humor is een vorm van creatief denken. Of beter nog: hersengymnastiek. Want een goede grap, hoe achteloos ook gebracht, is een staaltje mentale acrobatiek. Dat blijkt onder meer uit het werk van neuropsycholoog Elkhonon Goldberg, die het brein beschrijft als een soort innovatiemachine. Check dit. 

In zijn boek Creativity: The Human Brain in the Age of Innovation onderzoekt Goldberg hoe ons brein nieuwe ideeën bedenkt. Centraal daarin staat de prefrontale cortex, het deel van de hersenen dat zich bezighoudt met plannen, schakelen en verbanden leggen. Volgens Goldberg komt creativiteit voort uit wat hij cognitieve flexibiliteit noemt: het vermogen om vaste denkpatronen los te laten en nieuwe combinaties te maken. Anders gezegd, creativiteit is niet alleen inspiratie, het is ook durven afwijken van het bekende.

En dat is precies wat een grap doet.

Dit is het brein op zijn best. En lachen? Dat is misschien wel de meest creatieve reactie die we hebben.

Een goede grap begint vaak met iets herkenbaars. Je denkt te weten waar het verhaal naartoe gaat. Maar dan komt de punchline, en die zet je verwachtingen op hun kop. Je brein maakt als het ware een mentale sprong. Het moment van verrassing – die korte aarzeling voor de lach losbarst – is het moment waarop je hersenen schakelen van patroonherkenning naar patroonbreuk. Goldberg zou zeggen: je routine-netwerk maakt even plaats voor je nieuwigheids-netwerk.

Humor werkt dus net als creativiteit: het vraagt om flexibiliteit, om associatief vermogen, en om het vermogen meerdere perspectieven tegelijk vast te houden. Denk aan ironie, waarin de letterlijke betekenis en de bedoelde boodschap haaks op elkaar staan. Of aan absurdistische humor, die juist speelt met het ongerijmde. Je brein moet schakelen, loslaten, opnieuw interpreteren – allemaal hoogstaande cognitieve prestaties, verpakt in een lach.

Goldberg wijst ook op de samenwerking tussen onze hersenhelften. De linkerhersenhelft is sterk in taal, structuur en analyse. De rechterhelft is goed in overzicht, associaties en het herkennen van het onverwachte. Creativiteit – en dus ook humor – ontstaat precies daar waar die twee samenkomen. Een taalgrap bijvoorbeeld is technisch gezien een taalkundige prestatie, maar zonder speelsheid en verbeelding zou het nooit een lach opleveren.

En nee, dit is niet voorbehouden aan de geboren cabaretiers. Goldberg benadrukt dat creativiteit – net als humor – trainbaar is. Wie zijn brein blijft prikkelen met nieuwe input, onverwachte combinaties en ongewone vragen, maakt zijn geest soepeler. En wie oefent met spelen, associëren, observeren en relativeren, scherpt zijn gevoel voor humor. Hoe vaker je die mentale sprongen maakt, hoe vanzelfsprekender ze worden.

Misschien is dat wel de mooiste les uit Goldberg’s boek: creativiteit is geen gave van de enkeling, maar een vaardigheid van ons allemaal. En humor is daar een speelse, toegankelijke uiting van. Je hoeft er geen theateropleiding voor te hebben – een goed gevoel voor humor vraagt vooral om mentale lenigheid, lef om het vertrouwde los te laten en plezier in het onverwachte.

Iemand die investeert in humor krijgt die dingen zomaar cadeau. Als organisatietrainer en -coach krijg ik continu vragen over 'loslaten' en 'de lat minder hoog leggen'. Ook de 'werk-privé-balans' is een telkens terugkerend onderwerp. Het antwoord? Richt je op humor. 

En de volgende keer dat je in een vergadering een onverwacht scherpe grap maakt – of er eentje hoort – besef dan: dit is niet zomaar een lolletje. Dit is het brein op zijn best. En lachen? Dat is misschien wel de meest creatieve reactie die we hebben.