De overheid adviseert om altijd een noodpakket met blikvoer en drinkwater in huis te hebben. Maar hoe waarschijnlijk is het eigenlijk dat supermarkten langere tijd dichtgaan? En zijn supermarkten en hun logistieke partners voldoende voorbereid op een grote verstoring, zoals een langdurige stroomuitval?

Pas als het echt misgaat – zoals onlangs in Spanje – beseffen we hoe kwetsbaar het systeem is. Zonder stroom werkt de kassa niet, is er geen koeling of verlichting, en komt het personeel mogelijk niet op locatie. In Spanje was de situatie snel onder controle, maar dat biedt geen zekerheid voor de toekomst.

Voorbereid op het ergste

Wereldwijd werken bedrijven in risicogebieden aan 'business continuity' en 'resilience'. Supermarkten zijn een vitale infrastructuur, essentieel voor de voedselvoorziening tijdens crises. In Nederland overleggen supermarktorganisaties zoals het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL) met onder meer het ministerie van Justitie en Veiligheid, Defensie en de NCTV. Er liggen scenario’s klaar voor pandemieën, cyberaanvallen, stroomstoringen, overstromingen en voedseltekorten. Kernvragen daarbij zijn: welke producten zijn essentieel, waar bevinden ze zich in de keten, hoe krijgen we ze op de juiste plek – en hoe rekenen we eerlijk af? Voor vitale sectoren die zorgen voor energie, ICT, communicatie en banken zijn ook plannen.

Grote supermarktketens zoals Albert Heijn, Jumbo en Lidl beschikken over professionele crisismanagementteams die direct in actie komen bij een ramp. Supermarkten worden dan beschouwd als vitale infrastructuur – essentieel voor de uitgifte van voedsel en andere basisvoorzieningen. Via vaste communicatieprotocollen wordt snel en helder gecommuniceerd met medewerkers, klanten en leveranciers, ook om paniek en hamsteren te voorkomen. Binnen enkele dagen kunnen supermarkten weer opereren op 'oorlogssterkte' – misschien niet met luxeproducten als olijfjes in chili-olie of proteïnerijke zuivelsnacks, maar wel met de belangrijkste levensmiddelen.

Achter de ruim 6.600 supermarktvestigingen in Nederland ligt een fijnmazig logistiek netwerk met meer dan 2.000 magazijnen van supermarkten, groothandels en producenten. Veel ketens houden extra voorraden aan in regionale distributiecentra en werken met meerdere leveranciers om leveringsrisico’s te spreiden. In crisissituaties kunnen ze snel overschakelen op essentiële producten zoals houdbaar voedsel, babyvoeding, medicijnen en drinkwater – alles om de basisvoorzieningen voor de bevolking veilig te stellen. Dankzij transparante data in de keten (met GS1) kunnen ketenpartners snel schakelen; zoals bij het BBQ-alarm.

Oefenen, trainen en samenwerken

Medewerkers worden getraind in voedselveiligheid, evacuatie en klantbegeleiding. Grote ketens oefenen regelmatig crisisscenario’s – samen met leveranciers en vervoerders. Weerbaarheid begint bij inzicht: wat kan er misgaan, en wat zijn de gevolgen? Het vraagt om voorbereiding, keuzes maken, prioriteren. Want een paar dagen zonder stroom is te overzien, maar wat als het weken duurt?

Een sterke crisisvoorbereiding kan niet zonder samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en burgers. Gemeenten spelen een sleutelrol: zij moeten vooruitdenken over logistieke knooppunten, noodvoorraden, evacuatieplannen, alternatieve routes en betrouwbare communicatiekanalen. Ook bedrijven hebben een verantwoordelijkheid. Samenwerken in bedrijfsverzamelgebouwen, via parkmanagement of binnen een BIZ (Bedrijveninvesteringszone), helpt bij het opstellen van noodscenario’s en het waarborgen van toegang tot producten, energie en personeel.

Zijn supermarkten er klaar voor? Ze zijn goed op weg. Maar uiteindelijk draait het om de mensen in de keten. Weten zij wat te doen als het erop aankomt? Waarom geen BHV-oefening voor rampensituaties – elk kwartaal opnieuw? Dat maakt het verschil als het écht moet.

Wat kun je zelf doen?

Als de ramp eenmaal toeslaat, is het te laat om nog snel naar de supermarkt te gaan. Daarom adviseert De Nederlandsche Bank om altijd contant geld achter de hand te houden. Ook NAVO-chef Mark Rutte onderstreepte onlangs het belang van mentale paraatheid. Een goed gevuld noodpakket thuis is dan ook geen overbodige luxe.

Wil je in 2025 werk maken van crisisvoorbereiding? Begin dan met het in kaart brengen van de risico’s binnen je organisatie. Analyseer kwetsbare processen en betrek je ketenpartners in het gesprek. Vooruitdenken en samenwerken vergroten de weerbaarheid van een regio. Of zoals het in defensietermen heet: failing to plan is planning to fail.

Internationaal zijn er ook voorbeelden: Nieuw Zeeland, Japan, FEMA/USA (onder meer met Wal-mart) en UN World Food Programme.

Walther Ploos van Amstel

Lees ook: Veerkrachtig zijn in tijden van onrustige supply chains