Overheden adviseren burgers om een noodpakket met blikvoer en drinkwater in huis te hebben. Maar hoe realistisch is het scenario dat supermarkten tijdelijk dicht zijn? Hoe zijn supermarkten en hun logistieke partners voorbereid op een grote verstoring, zoals stroomuitval? Dat zijn moeilijke vragen. Pas als het echt misgaat – zoals recent in Spanje – merken we hoe kwetsbaar we zijn. Zonder stroom kun je niet pinnen, is er geen verlichting of koeling in winkels, en kan personeel het filiaal niet bereiken. In Spanje was alles binnen 24 uur hersteld, maar dat is geen garantie voor de toekomst.

Voorbereid op het ergste

Wereldwijd werken bedrijven in risicogebieden aan 'business continuity' en 'resilience'. Supermarkten worden beschouwd als vitale infrastructuur, essentieel voor de voedselvoorziening tijdens crises. In Nederland overleggen supermarktorganisaties zoals het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL) met onder meer het ministerie van Justitie en Veiligheid, Defensie en de NCTV. Er liggen scenario’s klaar voor pandemieën, cyberaanvallen, stroomstoringen, overstromingen en voedseltekorten. Kernvragen daarbij zijn: welke producten zijn essentieel, waar bevinden ze zich in de keten, hoe krijgen we ze op de juiste plek – en hoe rekenen we eerlijk af? Voor vitale sectoren die zorgen voor energie, ICT, communicatie en banken zijn ook plannen.

Grote supermarktketens als Albert Heijn, Jumbo en Lidl hebben crisismanagementteams die direct in actie komen. Tijdens een ramp zijn winkels een kritieke infrastructuur, bijvoorbeeld voor voedseluitgifte. Ze volgen vaste communicatieprotocollen voor medewerkers, klanten en leveranciers; ook om hamsteren te voorkomen. Binnen enkele dagen kunnen de ketens weer op 'oorlogssterkte' zijn; misschien niet voor de bijzondere olijfjes in chilli-olie, maar wel voor de basisbenodigdheden. Met zo'n 6.600 vestigingen hebben de supermarkten, en de logistieke infrastructuur erachter, een unieke positie dichtbij burgers.

De voedselvoorraden liggen verspreid over ruim 2.000 magazijnen van retailers, groothandels en producenten. Veel supermarkten hebben extra voorraden opgeslagen in regionale distributiecentra. Er zijn afspraken met meerdere leveranciers om risico’s te spreiden. In crisissituaties kunnen zij snel schakelen naar essentiële goederen: houdbare voeding, babyvoeding, medicijnen en drinkwater. Dankzij een transparante data in de keten (met GS1) kunnen ketenpartners snel schakelen; zoals bij het BBQ-alarm.

Oefenen, trainen en samenwerken

Medewerkers worden getraind in voedselveiligheid, evacuatie en klantbegeleiding. Grote ketens oefenen regelmatig crisisscenario’s – samen met leveranciers en vervoerders. Weerbaarheid begint bij inzicht: wat kan er misgaan, en wat zijn de gevolgen? Het vraagt om voorbereiding, keuzes maken, prioriteren. Want een paar dagen zonder stroom is te overzien, maar wat als het weken duurt?

Een robuuste voorbereiding vergt samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en burgers. Gemeenten moeten nadenken over voorraden, noodroutes, evacuatieplannen en goede communicatiekanalen. Bedrijven moeten met parkmanagers of binnen BIZ-verband samenwerken aan noodscenario’s en toegang tot producten, energie en personeel waarborgen. Zijn supermarkten er klaar voor? Ze zijn in elk geval een eind op weg. Essentieel is de opleiding van mensen in de keten. Weet iedereen wat hij of zij moet doen wanneer het erop aan komt. Waarom zou je niets een per kwartaal BHV-rampen-oefeningen doen?

Wat kun je zelf doen?

Bij een echte ramp is het te laat om nog naar de supermarkt te gaan. De Nederlandsche Bank adviseert dan ook om altijd contant geld achter de hand te houden. En NAVO-chef Mark Rutte riep recent op tot mentale paraatheid. Een noodpakket thuis is geen overbodige luxe.

Wil je in 2025 aan de slag met crisisvoorbereiding? Begin dan met het in kaart brengen van risico’s binnen je organisatie. Bespreek kwetsbare processen en betrek je ketenpartners. Samenwerken en vooruitdenken maken een regio weerbaar. Of zoals het in defensietermen heet: failing to plan, is planning to fail.

Internationaal zijn er ook voorbeelden: Nieuw Zeeland, Japan, FEMA/USA (onder meer met Wal-mart) en UN World Food Programme.

Walther Ploos van Amstel

Lees ook: Veerkrachtig zijn in tijden van onrustige supply chains