Pointer kwam weer met een stukje over de luchtkwaliteit in Nederland: "Vrijwel heel Nederland heeft een slechte luchtkwaliteit, maar op sommige plekken ademen mensen wel erg veel ongezonde deeltjes in. Op veel plaatsen blijkt de lucht twee keer zo vies als gezondheidsadviezen toestaan". Nederland kan zelfs door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens worden veroordeeld voor het schenden van mensenrechten als de luchtkwaliteit niet snel genoeg verbetert, stellen de Pointer-schrijvers. 

Schiedam en Vlaardingen voeren de lijst aan van meest vervuilde gemeenten. Snel verhuizen dan maar? Niet doen. De luchtkwaliteit is enorm verbeterd en verbetert nog steeds.

Miljarden aan gezondheidsschade

Pointer meldde eerder: 'Ongezonde lucht richt voor 18 miljard gezondheidsschade aan'. Niet verkeer en vervoer, of de industrie, maar de landbouw is de sector die met 7,1 miljard euro voor de meeste gezondheidsschade zorgt. Mooie 'clickbait'. Maar, is het ook waar? Niet zonder meer...

Het huidige fijnstofbeleid is gebaseerd op het terugdringen van de totale massa fijnstof, maar levert sinds 2015 eigenlijk nauwelijks gezondheidswinst op. TNO pleit daarom al jaren voor een andere fijnstofaanpak. Het is essentieel om gericht en per locatie de soorten (ultra)fijnstof terug te dringen die daadwerkelijk het grootste effect hebben op de gezondheid.

Bijvoorbeeld het (ultra)fijnstof in Rotterdam komt relatief veel van bronnen verbonden aan de scheepvaart. Dat verschilt aanzienlijk van het (ultra)fijnstof in bijvoorbeeld Eindhoven of Leeuwarden. Daarmee moet het beleid gericht op het terugdringen van het meest gezondheidsschadelijke (ultra)fijnstof verschillen per regio. Afhankelijk van de keuzes die overheden maken voor woningbouwlocaties, aanleg van wegen en de mate van verduurzaming van industrie en verkeer, zal de aan leefomgevingsfactoren gerelateerde ziektelast lokaal toe- of afnemen, zegt ook RIVM.

Hoe zit het met de gezondheid buiten- en binnenshuis?

Door het inademen van ongezonde lucht sterven er jaarlijks 11.000 Nederlanders gemiddeld acht maanden eerder. Luchtvervuiling veroorzaakt 4% van de ziektelast in Nederland. Als de lucht volledig gezond zou zijn dan leven mensen die nu worden geboren uiteindelijk acht maanden langer. Dat is overigens een illusie; de lucht wordt nooit volledig schoon omdat de natuur zelf een grote bron van luchtvervuiling is. Kritische medische wetenschappers stellen bovendien lastige vragen over de waardevolle of waardige kwaliteit van die extra maanden ouder worden? Zijn dat wel gezondere maanden?

De relatie tussen de uitstoot van bedrijven (huishoudens en moeder natuur zelf) is een gecompliceerde. Experts wijzen al jaren op het belang van de luchtkwaliteit binnen voor de gezondheid. In veel woningen is de luchtkwaliteit in de avonduren slecht door fijnstof dat vrijkomt tijdens het bakken en braden van eten of het gezellige open haardvuur. Ook het branden van kaarsen is een bron van fijnstof. Er is steeds meer serieus onderzoek naar wat we echt inademen en wat dat met onze gezondheid doet. Professor Benjamin Barrattvan Imperial College is daarin leidend. Een genot om naar hem te luisteren (en te lezen).

Een andere kijk op de leefomgeving

Gelukkig doet RIVM serieus onderzoek. Onze leefomgeving kan zowel een negatieve als positieve invloed hebben op onze gezondheid. Ongeveer 4,5 procent van het totale gezondheidsverlies komt door een ongezonde leefomgeving, vooral door luchtverontreiniging en geluid. In stedelijke gebieden en vlakbij grote industriegebieden en vliegvelden zijn meer mensen ziek dan gemiddeld in Nederland. Schonere lucht zal in de toekomst minder ziekte veroorzaken, maar klimaatverandering juist meer, stelt RIVM.

Klimaatverandering zal meer hittegolven, droogte en extreme neerslag veroorzaken. Dat zorgt voor meer gezondheidsklachten, vooral bij ouderen, mensen met een chronische aandoening, zwangeren en (heel) jonge kinderen en andere infectieziekten voorkomen. Het pollenseizoen begint eerder en duurt langer, waardoor mensen langer last kunnen hebben van hooikoorts. Door meer uv-straling, door minder bewolking en meer zomerse dagen zullen waarschijnlijk meer mensen huidkanker krijgen.

Maar klimaatmaatregelen bieden ook kansen om de leefomgeving en gezondheid te verbeteren. Zo is vergroening van wijken nodig om hittestress te voorkomen en regenwater op te vangen. Een groene omgeving is ook goed voor de gezondheid: het stimuleert bewegen  ontspannen en ontmoeten. Minder gebruik van fossiele brandstoffen zal de luchtkwaliteit verbeteren en daarmee ook de gezondheid. Vaker de fiets pakken in plaats van de auto of minder vlees en zuivel eten, zorgt voor minder uitstoot van broeikasgassen en is goed voor de gezondheid. Aandacht voor gezondheid bij klimaat- en ruimtelijk beleid is essentieel, stelt RIVM terecht.

Zet gerust een raam open

Luchtverontreiniging is ongezond? Absoluut. Maar, een aanpak met impact vergt echt een andere maatregelen. De stelling 'Ongezonde lucht kost Nederland 18 miljard: landbouw grootste boosdoener' is, ondanks de keurige rekensommen, te kort door de bocht. TNO stelt dat je op een aantal slim gekozen locaties goed moet kijken naar de bronnen van (ultra)fijnstof, de samenstelling ervan moet meten en de te verwachten gezondheidseffecten eerst moet vaststellen. Er is maatwerk nodig; zowel binnenshuis als buitenhuis.

Tenzij je vlak bij vervuilende industrie of een drukke snelweg woont, of in een buurt met veel pollen terwijl je last hebt van hooikoorts, is de buitenlucht schoner dan die binnenshuis. Zet gerust een raam open en geniet van het leven. En blijf kijken naar de leuke documentaires van Pointer. Maar, blijf zelf wel goed nadenken... 

Walther Ploos van Amstel.

Lees ook RIVM over milieugezondheidsrisico's.

Lees ook het rapport van European Environment Agency over luchtkwaliteit en gezondheid