Toen Thomas Friedman in 2005 zijn baanbrekende boek “De aarde is plat” publiceerde, schilderde hij een wereld waarin globalisering en technologische vooruitgang de spelregels hadden veranderd. De grenzen tussen landen vervaagden, werk werd uitbesteed, en individuen werden empowered door toegang tot internet en informatie.

Het was een wereld waarin iedereen met een computer en een verbinding kon deelnemen aan de wereldwijde economie. Maar als de wereld in 2005 al plat was, is hij met de opkomst van artificiële intelligentie (AI) in 2024 nog platter geworden.

 Artificiële Intelligentie  als de ultieme ‘platmaker’

AI heeft de basisprincipes van Friedmans platte wereld naar een nieuw niveau getild.

Waar Friedman sprak over outsourcing en offshoring als de grootste verschuivingen in werkgelegenheid, hebben we nu te maken met automatisering en de alomtegenwoordigheid van slimme systemen die een veel bredere impact hebben op arbeid en economie. AI creëert niet alleen nieuwe kansen, maar daagt ook Friedmans ‘platte wereld’-metafoor uit door banen, denkprocessen en besluitvorming in een razendsnel tempo te transformeren.

Eén van Friedmans kernpunten was dat technologie mensen in staat stelde om over grenzen heen samen te werken en te concurreren. AI doet dat nog sterker, maar in plaats van mensen te verbinden, vervangt het in sommige gevallen de menselijke input volledig. Machine learning-modellen en neurale netwerken kunnen nu complexe taken uitvoeren die voorheen het domein van hoogopgeleide professionals waren. Denk aan diagnose in de gezondheidszorg, juridische analyses, en zelfs creatief werk zoals het schrijven van teksten en het componeren van muziek.

AI heeft de wereld nog meer genivelleerd door iedereen toegang te geven tot ongelooflijk geavanceerde tools.

Maar er zit een paradox in deze ontwikkeling. Terwijl AI mogelijkheden democratiseert – iedereen met toegang tot een AI-systeem kan nu ongelooflijk complexe taken uitvoeren – maakt het ook de kloof tussen zij die de technologie beheersen en zij die dat niet doen groter. Waar Friedman in 2005 waarschuwde dat landen en individuen zich moesten aanpassen om relevant te blijven in de platte wereld, geldt dat vandaag nog meer.

Als je geen toegang hebt tot AI, of als je de vaardigheden niet hebt om het effectief te gebruiken, sta je al snel aan de zijlijn.

 De ethische dimensie van een nog plattere wereld

Een ander facet dat in Friedmans platte wereld van 2005 misschien minder urgent leek, maar nu essentieel is, is de ethiek van technologie. AI heeft de potentie om beslissingen te nemen zonder menselijke tussenkomst, en dat roept vragen op over verantwoordelijkheid, bias en controle.

Wie heeft de macht in deze nieuwe wereldorde? Is het de programmeur die de algoritmes bouwt? Of de grote techbedrijven die de infrastructuur beheren?

In Friedmans tijdperk was de platheid van de wereld vooral een economische kwestie: het ging over banen en markten. Vandaag de dag gaat het ook om macht en invloed. AI kan verkiezingen beïnvloeden, publieke opinie sturen en beslissingen nemen over wie wel of geen lening krijgt. Deze technologische platheid heeft een nieuwe laag complexiteit toegevoegd aan de wereldwijde interacties die Friedman beschreef.

 Een toekomst van kansen?

Wat betekent dit alles voor de toekomst? Net als in de wereld van Friedman, zijn aanpassing en leren essentieel. Maar het tempo waarin technologieën zoals AI zich ontwikkelen, maakt de aanpassingscyclus korter en de uitdagingen groter. Opleiding en heropleiding zijn niet langer optioneel; ze zijn een vereiste voor iedereen die wil meespelen in de wereld van morgen. Maar even belangrijk is dat we nadenken over de ethische en maatschappelijke gevolgen van AI, om ervoor te zorgen dat de platheid van de wereld ons naar een meer gelijkwaardige, in plaats van een meer verdeelde samenleving leidt.

Als “De aarde is plat ons iets heeft geleerd, is het dat technologie ons leven kan transformeren – op manieren die we ons nauwelijks konden voorstellen. AI heeft dat transformatieproces versneld en verdiept, en ons voor nieuwe uitdagingen geplaatst. De wereld is inderdaad platter geworden, maar hoe we omgaan met die nieuwe platheid zal bepalen of de toekomst een tijdperk van ongekende kansen of ongekende ongelijkheid wordt.

In 2005 waarschuwde Friedman dat wie niet meedoet, achterblijft. In 2024 geldt dat meer dan ooit.

Met AI als de nieuwste en krachtigste ‘platmaker’ moeten we ons niet alleen afvragen hoe we deze technologie kunnen gebruiken, maar ook hoe we ervoor zorgen dat we allemaal op een eerlijke manier kunnen deelnemen aan deze nieuwe, vlakkere wereld. 

Rutger Boelsma, personal development consultant bij RBC Consultants te Leeuwarden