De Bouwfraude is een zegen voor de economie

Het is niet voor niets dat de rechtse partijen niet stonden te trappelen om de enquête commissie Bouwfraude te leiden of met (vermeend) goede partijleden te vullen, het is ook niet voor niets dat er een zeer matig onderlegde en van de tongriem gesneden commissie aan het werk is geslagen. Speelt de bouwfraude zich al af in de twilight zone van onze samenleving, de politiek-economisch juist denkenden wisten in diezelfde sfeer allang dat de bouwfraude goed was voor de economie. Het is een soort indirecte overheidssteun aan de sector. Een fenomeen, of instrument, wat bij de Heerlijkheden in Brussel streng verboden is, althans voor de kleinere leden van de EC. Frankrijk en Italië bijvoorbeeld doen volop aan verkapte overheidssteun, en krijgen daarin bijna de vrije hand, maar Nederland, als klein landje, mag dat niet.

Daarbij, en dat zal steeds duidelijker worden, zijn de Europese Aanbestedingsrichtlijnen een bijzonder handig instrument in handen van de sector om de bouwfraude eenvoudiger te maken. De aanbestedende dienst tenslotte is juridisch aan alle handen en voeten gebonden, en mag vrijwel niets. Deze stupide richtlijnen zijn draken van administratieve en juridische procedures die een aanbestedende dienst zogenaamd verplichten om een open marktwerking te creëren (door non-discriminatoire eisen, openbaarheid) en welke zouden voorkomen dat samenwerking en collusie zou worden gepleegd. Absurde gedachtegang, ontwikkelt door idealistische ononderlegde ambtenaren en juristen. Het werkt namelijk averechts. Een aanbestedende dienst mag amper kwaliteitseisen stellen of normen opleggen, mag niet onderhandelen of toetsen (anders dan aan de wensen en eisen) of mag niet anders wikken en wegen dan aangekondigd bij aankondiging. En een beetje slimme aanbieder stelt zodanig veel vragen dat de aanbestedende dienst een vergadering van aanwijzing (clarification meeting) organiseert waarop verplicht iedere inschrijver moet worden toegelaten. Beetje rondkijken en koffie drinken en de “concurrentie” is bekend. Prijs opvoeren of afspraken maken is eenvoudig hierna, want de telefoonlijsten liggen klaar.

De stupiditeit van de Europese Aanbestedingsrichtlijnen zit ‘m enerzijds in de surreële doelstellingen van open marktwerking, eerlijke concurrentie en tegengaan van kartels en anderzijds in het feit dat de aanbestedende dienst helemaal niets mag. Het kleinste foutje of overtreding van de richtlijn en je wordt juridisch aangesproken, om nog niet te spreken van de enorme administratieve druk die de richtlijnen meebrengen. Het ergste is dat men niet mag onderhandelen. Dit voorkomt namelijk niet alleen dat de prijzen onveranderd blijven, maar tevens dat niet geoptimaliseerd kan worden, dat geen echte duidelijkheid over prijsopbouw kan worden gecreëerd (doorgrond) en dat er geen echte samenwerking op gang kan komen tussen aanbieder en aanbesteder. Tevens zijn de richtlijnen volstrekt duidelijk in het moeten aanbesteden. Er moet een goede reden zijn niet aan te besteden op basis van een voltooide procedure. Als de prijzen veel te hoog liggen, kan men alleen maar opnieuw aanbesteden, maar men moet ook nog eens aannemelijk maken dat de prijzen te hoog zijn. Of je moet een foefje uithalen met een gewijzigd bestek in het kader van voortschrijdend inzicht, maar feit blijft dat maanden vertraging het resultaat is omdat de procedure opnieuw moet worden opgestart. In het kader van de bouwfraude allemaal bijzonder handig voor diegene die minne plannen heeft.

En dan dit. Waar maken we ons eigenlijk druk om, want de bouwfraude is bijzonder goed voor de economie. De verkapte overheidssteun is goed voor de economie, goed voor de gemiddelde werknemer in de sector; en dat zijn er nogal wat! (De bouwfraude speelt zich natuurlijk voornamelijk af tussen Overheid en sector, nauwelijks in de private sector). Hierdoor ontstaat een gezonde geldstroom, die er voor zorgt dat veel mensen aan het werk blijven, de werknemers relatief goed worden betaald, en dat deze mensen lekker veel te besteden hebben in de economie. Zolang het overheidsgeld dus gewoon in het binnenland wordt besteed, en niet aan iets onzinnigs als de JSF en daarmee geld wordt geëxporteerd, is er niet veel aan het handje. Althans economisch niet. Natuurlijk is sociaal maatschappelijk een gevoel van onrust ontstaan, maar een beetje visionair of insider weet allang dat deze schimmige praktijken dagelijkse kost zijn. En laten we daar geen mietje over spelen, zeker de Overheid niet. De Overheid zelf doet niet anders dan prijsafspraken maken, waarbij de meest schandalige vorm wel is, de koppeling van de gasprijs en olieprijs. Wel eens afgevraagd waarom we het enige land ter wereld zijn waar alle oliemaatschappijen goed vertegenwoordigd zijn? Welnu, Nederland is een walhalla daar waar het betreft de prijsafspraken, en de Overheid doet mee. Gasprijs kunstmatig hoog, en een machtig oliekartel dat de prijzen in het land bepaald. Mes snijdt aan twee kanten. Goede prijs voor gas en elektra (fijn voor Hoogervorst), goede prijs voor olieproducten (goed voor branche), lekker hoge accijnzen en belastingen (weer goed voor Hoogervorst). En zo kennen we verregaande afspraken in o.a. de farmaceutische hoek, de consultants branche, ICT branche, telecommunicatie, enzovoort, enzovoort. Niets nieuws onder de zon.

Daarbij vind ik een deel van de vergoelijking van de bouwbranche plausibel, waarin ze stellen dat de samenwerking en onderlinge verdeling van werk goed is voor continuïteit en het voorkomen van negatieve prijsspiralen. Dat is een zeer plausibel excuus, en het werkt ook zo. Het is het oude Japanse systeem, waarin alle export werd verdeeld over de nationale concurrenten, en daarmee iedereen evenwichtig toegang verschafte tot de wereldmarkt, kennis en kapitaal. Niets mis mee, me dunkt. Ik vind nog steeds dat het ergste dat naar boven komt uit de onderzoeken (en wat tevens voor intimi geen nieuws is) de onkunde en machteloosheid van de aanbestedende diensten is. Wat ik al eerder heb aangehaald in een van mijn artikelen, is dat de kennis bij de overheid bedroevend is. Veel specialismen haalt men van buiten, onder het mom van, waarom in eigen beheer kennis bewaken: outsourcen! Wat een belachelijke denkwijze! De Bouwdienst is de grootste aanbesteder van Nederland, en die exporteren vereiste kennis van accountancy, kostmanagement en projectbeheersing de organisatie uit. De omgekeerde wereld, me dunkt. Gelegenheid maakt de dief heb ik al eens geponeerd, en dat is straks echt een van de uitkomsten van het onderzoek.

Resumerend. De aanbestedende dienst en het aanbestedingssysteem zijn incompetent, maar niet getreurd, het is goed voor de economie. De sector floreert, de werknemers ook, de besteding van die werknemers is gezond, dus profiteert heel Nederland en komt veel geld weer terug bij Hoogervorst in de vorm van directe en indirecte belastingen. De cirkel is rond. De kwestie van de bouwfraude is daarmee dus gereduceerd tot een competentie vraagstuk inzake de overheid, haar visie en haar medewerkers alsmede een stukje sociaal maatschappelijk verantwoord handelen, ja dan nee.

Conclusie: De bouwfraude is goed voor de economie. Nog veel kijk en luisterplezier de komende dagen!