Wat is er werkelijk mis met Econcern?

5 waarheden rond het innovatieve bedrijf
Afgelopen dagen berichtte zowel het FD als de Volkskrant uitgebreid over de moeilijke situatie waarin het spraakmakende bedrijf Econcern verkeert. Het bedrijf heeft uitstel van betaling aangevraagd en staat inmiddels onder leiding van de aangewezen bewindvoerders Willem Jan van Andel en Louis Deterink. De speculaties hoe dit heeft kunnen gebeuren buitelen inmiddels over elkaar heen. Van een financiële puinhoop tot en met de grootheidswaanzin van de voormalig topman en Entrepreneur van het Jaar 2008, Ad van Wijk. De komende dagen zal meer duidelijk worden wat er precies is gebeurd, maar alvast een schot voor de boeg om de berichtgeving wel koosjer te houden.

Was het bedrijf out-of-control?
Ooit hield ik een kleine ‘kleuren-enquête’ van het model De Caluwe onder het management-team van Ecofys (grootste dochter van Econcern). De kleuren blauw (modelmatig, procedureel) en wit (organisch, toekomstgericht) bleken dominant. Het typeert bij uitstek de twee kernkwaliteiten van het bedrijf: in staat zijn om via stevige en duidelijke stappen hooggestelde doelen te bereiken. Het ‘out-of-control’ is dan ook relatief. Op het niveau van de verschillende bedrijfsonderdelen en projecten wist iedereen verdomd goed waar ze mee bezig was. Het probleem lag bij de opgetelde risico’s van het bedrijf. Voor de financiële man in de board (wel degelijk een goede CFO) is deze optelsom teveel geweest. De vraag is wel wie het beter had kunnen doen, werkende in een onstuimige groeimarkt en snel opkomende wereldrecessie.

Functioneerde het hele bedrijf zo slecht ?
Econcern is ontsproten uit de huidige dochter Ecofys. Ecofys is een adviesbedrijf met hoog gekwalificeerde, al dan niet gepromoveerde professionals. Dit bedrijf heeft een goede internationale reputatie en een prima orderportefeuille. Deze (grote) tak van het bedrijf, met meer dan 400 medewerkers, is in staat zijn eigen broek op te houden. Haar recente studie voor de gemeente Amsterdam haalde alle kranten. De grote problemen bevinden zich vooral bij de overige dochters en deelnames, waar de risico’s hoger zijn. Overigens kunnen ook deze onderdelen bogen op een tot op heden goede reputatie, met prima projecten.

Was de groeistrategie niet teveel van het goede?
Econcern streefde naar een omzet van 8 miljard en een winst van 1 miljard in 2012, komende van een omzet van ruim 400 miljoen in 2007. De beoogde sprong leidde dan ook tot gefronste wenkbrauwen bij vele experts. Een veel interessantere vraag is echter waar deze groei op was gebaseerd? Ten eerste werd het bedrijf niet gedreven door dollartekens, maar door een inhoudelijke missie. Econcern wist dat de transitie naar een duurzame energievoorziening never nooit door de huidige (fossiele) energieproducenten zal worden gerealiseerd (voor de die-hards; lees Hermann Scheer). Omvang was enkel een noodzakelijk kwaad om werkelijk het verschil te kunnen maken. Ten tweede volgde het bedrijf al jaren een stevig groeitempo. Ook in de tijden 2001-2005 waren groeipercentages van 40 tot 50% geen uitzondering. Ten derde was de beoogde omzet louter een optelsom van de projecten in portefeuille, waarvan de slagingskans aanzienlijk was. In feite had het bedrijf in rap tempo moeten terugschakelen. Maar dit is voor een bedrijf die al 30 jaar veel van zijn dromen heeft kunnen realiseren, niet de beste eigenschap.

Leed Ad van Wijk aan het veel voorkomende narcisme onder topmannen?
Pijnlijk zijn de berichten over topman Ad van Wijk, als iemand met een grootheidswaanzin en te groot ego. Maar voor iemand, rijdend in een Prius, slechts 1 woning in bezit en werkend in een klein kantoortje zonder marmeren vloer en hoogpolig tapijt, lijkt dit toch echt pertinente onzin. In januari van dit jaar werd Van Wijk op een zijspoor gezet, waarvan de details nog onduidelijk zijn. De afgelopen decennia heeft Van Wijk het bedrijf wel succesvol meegenomen in tal van nieuwe activiteiten (projectontwikkeling, marketing concepten, carbon trading). Allemaal logische stappen die pasten in een totaalplaatje. Ook bij de laatste stappen (elektrisch rijden, silicium productie) past een goed onderbouwd verhaal, enkel te begrijpen door specialisten. Zoals een topman betaamd is Van Wijk echter ook iemand die nooit opgeeft. Het lijkt er dan ook op dat het doorduwen van een groeistrategie, hoe inhoudelijk coherent deze ook is, in tijden van economische crisis teveel is geweest voor zijn mede aandeelhouders. En zij hadden een punt.

Is Econcern de dupe van een miljoenendans?
In de analyse van De Volkskrant wordt gesproken over een niet uitbetaalde lening van SHV (40% aandeelhouder) en de totale aanwezigheid van de aandeelhouder Rabobank (5%) in de laatste maanden. Dat zet al te denken. Tevens is het interessant te volgen waar de potentiële kopers zo dadelijk vandaan komen. Er bestaat een grote kans dat, naast Eneco, er tevens investeerders opstaan met nauwe SHV banden. Ook de Rabobank zal natuurlijk op het vinkentouw om een aantal strategische concessies of projecten voor een habbekrats over te nemen. Mocht het laatstgenoemde inderdaad het geval blijken te zijn, dan vrees ik dat het old-boys-network zijn werk heeft gedaan, en is een innovatieve parel van onze economie, met internationale potentie in de grootste groeimarkt van dit moment, vakkundig om zeep geholpen.
Koen Eising