Waarschijnlijk bestaat er geen groter zelfhulpcliché dan het advies om ‘jezelf te blijven’. Jezelf blijven is vaak een excuus om maar gewoon te blijven doen wat je altijd al deed. Columnist Richard Engelfriet vindt het een idioot advies en legt u graag uit waarom u vooral niet uzelf moet blijven.

Of u nu deelneemt aan een training projectmanagement, een seminar bezoekt over succesvol ondernemen of met een coach uw levensdoelen doorneemt, overal krijgt u de boodschap te horen dat u uzelf moet blijven. Ik heb dat altijd een raar advies gevonden: u komt ergens om aan uzelf te werken, om vervolgens te horen dat u gewoon uzelf moet blijven.

‘Jezelf blijven’ is dankzij al die gekke trainers, goeroes en coaches tegenwoordig een legitiem antwoord geworden op de vraag waarom iets niet is gelukt. Vals gezongen tijdens de halve finale van het Songfestival? De Nederlandse kandidaat Joan Franka vertelde na afloop in een interview dat ze weliswaar vals had gezongen, maar ‘gelukkig wel zichzelf was gebleven’. De lieve schat keek er nog trots bij ook. Ze stond overigens nog geen half uur ervoor met een enorme indianentooi op haar hoofd op het podium. Als iemand mij kan uitleggen wat dat te maken heeft met ‘jezelf blijven’ hou ik mij warm aanbevolen.

Bovenal vond ik het verbazingwekkend waarom je na een vals gezongen liedje niet gewoon tegen een interviewer zegt: ‘Ik heb vals gezongen en ga nu zangles nemen’ of ‘Ik heb vals gezongen vanwege de zenuwen. Ik ga op zoek naar een goede psycholoog en ga werken aan mijn zenuwen’. Dát vind ik geschiktere antwoorden dan trots zeggen dat je zo lekker jezelf bent gebleven.

Het slechtste advies aller tijden

‘Blijf vooral jezelf’ is het slechtste advies aller tijden. Het impliceert dat het allemaal prima is wat je doet, en het geeft mensen een soort ‘verlaat de gevangenis zonder te betalen’-excuus als er iets misgaat. Denk aan een manager die aan zijn medewerker vraagt of hij eens een tandje bij wil zetten: ‘ja, maar ik wil wel mezelf blijven hoor’. Ik hoop niet dat de gevangenisdirecteur dit advies gaf toen hij een exitgesprek voerde met Willem Holleeder vlak voor deze uit de gevangenis werd vrijgelaten: ‘Mijnheer Holleeder, mijn belangrijkste advies voor u is dat u vooral uzelf blijft’.

Nu bent u natuurlijk geen zware crimineel. En ik begrijp best dat u zoiets als ‘authenticiteit’ leuk vindt. Zeker bij succesvolle mensen is het charmant als ze ogenschijnlijk zichzelf zijn gebleven. Denk aan van die types als Richard Branson, de CEO van Virgin. De man heeft nog altijd een woeste haarbos, draagt cowboylaarzen en spijkerbroeken. U zult hem zelden in een pak met stropdas aantreffen.

Maar wat vindt u dan van iemand die jaren op de markt heeft gewerkt in Amsterdam en daar altijd met zijn collega’s foute grappen aan het maken was? Mag die ook zichzelf blijven? En vond u het dus acceptabel dat Gordon, want daar heb ik het hier over, als jurylid in Holland’s Got Talent aan een Chinese meneer vroeg of hij ‘nummertje 39 met rijst’ ging zingen? Reken maar dat Gordon volstrekt zichzelf was. Die man maakt de hele dag dat soort grappen.

Volgens mij was de kritiek op Gordon volslagen terecht. Hij moet zich eens gaan ontwikkelen en leren dat bepaalde grappen gewoon te ver gaan. Zeker op nationale televisie. Hij moet, met andere woorden, dus niet ‘gewoon zichzelf blijven’.

Voor bedrijven geldt hetzelfde advies. Kent u De Gruyter nog? De ooit zo succesvolle kruideniersketen met het ‘snoepje van de week’ bleef ook jarenlang lekker authentiek vasthouden aan een formule die ooit succesvol was. Concurrent Albert Heijn zag dat consumentenwensen veranderden, en veranderde mee. De Gruyter is failliet en Albert Heijn springlevend.

‘Jezelf blijven’ is vaak een excuus om maar gewoon te blijven doen wat je altijd al deed.

Als u verder wilt komen in het leven, moet u aan uzelf werken en dus veranderen. U hoeft niet ziek te zijn om beter te worden. En daarom adviseer ik u te stoppen met dat inhoudsloze geklets over ‘dichtbij jezelf blijven’. Het maakt de zaken alleen maar nodeloos ingewikkeld en vaag. Stel uzelf liever een paar doelen waarmee u aan de slag gaat. Ik hoor liever iemand zeggen: ‘Ik wil graag een betere vader worden en meer tijd doorbrengen met mijn kinderen’ dan dat iemand zegt ‘Ik wil als vader vooral mezelf blijven’.