Stel een leeftijdsnorm in voor managers

Columns

Tijdens de ‘Week van de Ondernemer’ woonde ik een inspirerend optreden van Erik Scherder bij. De bekende hersenprofessor, die werkzaam is op de Vrije Universiteit van Amsterdam. Daar hield de hoogleraar een vlammend betoog, over de vitaliteit van bedrijven. Verder liet de wetenschapper weten, dat hij in september met pensioen mag. ‘Maar ik voel me nog 35 en hou mijn kamer op de universiteit gewoon aan. Ik ga fullspeed tot het einde door’, vertelde hij tijdens zijn betoog.

Zo’n instelling is waarschijnlijk de bekende uitzondering, die de regel bevestigt. Want hoeveel Nederlanders gaan er nog volledig door na hun pensioen? Zeker in de wetenschap dat je tot je 67e moet werken. En wie kan daarna nog een vakgroep aansturen, veelvuldig publiceren in vakbladen, en een propvolle collegezaal bij de les houden? Dan moet je tegenwoordig heel wat in je mars hebben. De meesten kijken tegen die tijd uit naar hun pensioen, en zijn blij dat ze straks het stokje kunnen overdragen.

De vitaliteit van mensen neemt af met de jaren. Dat is een algemeen gegeven. Fysiek en mentaal zijn we gewoon minder goed in staat, om onze werkzaamheden uit te voeren. En dat geldt met name voor leidinggevenden. Deze groep scoort al jaren hoog als het gaat om de psychische belasting op het werk. En naarmate je ouder wordt komt daar nog een schepje bovenop. Bovendien veranderen de marktomstandigheden razendsnel. Dat doet een steeds groter beroep op de vitaliteit van bestuurders. Een organisatie leiden is tegenwoordig topsport. Een plaats op het hoogste podium afdwingen is al een kunst, laat staan deze te behouden.

Door het bekende organisatieadviesbureau Twijnstra en Gudde, is onderzoek gedaan naar de vitaliteit van directeuren. Hierbij is de volgende definitie van vitaliteit steeds als uitgangspunt genomen: ‘op de juiste wijze en op de juiste momenten reageren op veranderingen, teneinde het succes van de onderneming te kunnen verbeteren’. Vervolgens kwam op basis van research, de vitaliteitscurve van de manager tot stand. De bevindingen van de organisatie uit Amersfoort, worden later keer op keer bevestigd door verschillende andere onderzoeken. De uitkomst kan steeds kort worden weergegeven door middel van een bergparabool. Hierbij wordt de leeftijd van directeuren, afgezet tegen de bijdrage aan de vitaliteit van de onderneming. En wat blijkt? Na 55 jaar gaat het snel bergafwaarts met de toegevoegde waarde op dit vlak.

Hier liggen allerlei factoren aan ten grondslag.

  • Bij het stijgen van de leeftijd wil men het steeds meer voor het zeggen hebben. Weliswaar kan de autoriteit toenemen, maar ook het ego. Maar autoritaire leiders zijn toch een uitstervend ras? Die passen toch niet in het huidige tijdsbeeld? Uit recent onderzoek van het CBS blijkt het tegendeel. De zelfstandigheid van werknemers is al jaren op z’n retour. En dat hangt nauw samen met het gedrag en de leeftijd van de baas.
  • Daarnaast neemt naarmate de CEO ouder wordt, de motivatie om te leren af. Men is in het algemeen minder bereid om iets op te steken van anderen. Maar om goed op kansen en bedreigingen te kunnen inspelen, is het juist van belang om nieuwe kennis op te doen.
  • Verslaafd aan opgedane gedachtenroutines. Tenslotte heeft men door ervaring beter geleerd situaties te ‘coderen’. Dat kan natuurlijk tijdwinst opleveren. Maar hierdoor kan men ook verslaafd raken aan opgedane gedachtenroutines uit het verleden. Die mentale bagage kan behoorlijk in de weg zitten. En dat is niet bepaald bevorderlijk voor het aanpassingsvermogen. Op een bepaalde leeftijd kun je toegroeien naar een ‘fixed-mindset’, waarbij je minder open staat voor feedback en nieuwe ontwikkelingen. Tijdens die leeftijdsfase zijn bewezen oplossingen vaak een belangrijk houvast. Herinnert u zich Kodak nog? Nog niet zo lang geleden, was deze fabrikant marktleider op het gebied van fotografie. Ondanks de digitale revolutie, bleef de directie geloven in de verkoop van de gele doosjes. Iedereen weet inmiddels hoe dat is afgelopen. Krampachtig vasthouden aan het verleden kan je ondergang betekenen.

Een lineaire carrière in het management is nog steeds gemeengoed. Op basis van anciënniteit ga je steeds meer verdienen, en kom je vanzelf hoger in de boom terecht. Bij de meeste organisaties zet die trend ook door na het 55e levensjaar. Tenminste bij ‘goed’ functioneren. Dat staat echter haaks op bevindingen uit de wetenschap. Eigenlijk zou men in die leeftijdsfase ruimte moeten maken voor aanstormend talent. Jonge collega’s die met de juiste mindset vorm gaan geven aan dynamisch leiderschap. In Deventer nemen ze hierin al het voortouw. Bij ingenieursbureau Witteveen+Bos is inmiddels statutair vastgelegd, dat je op je 55e terug treedt als directeur. Dat betekent niet dat je afgeschreven bent en moet vertrekken. Integendeel. Je kunt je blijven inzetten als steun en toeverlaat voor minder ervaren werknemers. Maar je doet wel op het juiste moment afstand van de macht en krijgt een andere rol toebedeeld.

In 1969 zag het Peterprincipe het licht. Vernoemd naar de Canadese organisatiedeskundige Laurence Peter. Dat luidt als volgt: ‘in een hiërarchie stijgt elke werknemer tot zijn niveau van onbekwaamheid’. Die regel is nog steeds van kracht en ook van toepassing op leidinggevenden. Misschien komt die onbekwaamheid voor sommige managers nooit aan het licht. Maar de vitaliteit in ons land zou een flinke impuls kunnen krijgen, als we het voorbeeld uit Deventer volgen.

Daarom de oproep aan iedere manager beneden de 55 jaar: Maak op tijd ruimte vrij en hou je organisatie vitaal!

Bronnen
Twijnstra, Andries, Leeftijd en Dynamisch Leiderschap, Twijnstra en Gudde, Deventer.
Witteveen+Bos, Nieuwsbrief mei 2017, Deventer.
https://www.solicitorsjournal.com/news/hr/managers-their-50s-are-their-peak-professional-vitality

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Jaap Haasnoot
Lijkt me wel iets voor het meldpunt discriminatie. Vooroordelen verpakt in een pseudo-wetenschappelijk jasje.
Wilbrand Kuijt
Lid sinds 2019
Show me the average manager i will show you the truth...
Marjan
Werkelijk? Een pleidooi voor leeftijdsdiscriminatie? Grijpen we nu weer naar een makkelijk kenmerk om een complex situatie te reduceren tot een cijfertje? Als vitaliteit van je managers een probleem is, dan reduceer je dat niet met een arbritraire leeftijdsgrens. Dan zou je er beter aan doen vitaliteit in je organisatie te gaan meten en bevorderen.
Evelien
Waarschijnlijk gaat het om de tijd dat iemand dezelfde functie uitoefent en niet om leeftijd. Geldt voor alle werkenden, dus ook voor managers.
M.Stevens
Volgens mij kampt iedere levensgroep met problemen. Misschien vermindert de flexibiliteit van ouderen maar dat maakt dat ze niet achter elke modegril aanlopen. Misschien is hun vitaliteit minder dan vroeger maar ze hoeven niet voor kinderen te zorgen, ze kampen minder met scheidingen en zijn minder met hun egootjes bezig. Het lijkt mij goed om meer te pleiten voor diversiteit ipv leeftijdsgroepen af te serveren.
Johanna Rodriguez
Lid sinds 2019
Wat een lariekoek! Volgens mij worden hier oorzaak en gevolg flink door mekaar gehaald.
Ton Verbeek
Auteur
Dank voor al jullie reacties. Maar ik heb de indruk dat men bij Witteveen+Bos niet over een nacht ijs is gegaan. Het zou de discussie goed doen, als zij ook met een reactie komen op dit artikel. De verschillende onderzoeken zijn natuurlijk gebaseerd op gemiddelden. Uiteraard zijn er uitzonderingen. Onze huidige bondscoach van het Nederlands elftal is bijna 70, maar heeft ook nog de vitaliteit van een 'jonge hond!'
Niels van der Stappen
Lid sinds 2020
Ik zou zeggen:
Stel een KWALITEITS-norm in voor managers!

Meer over Talent ontwikkeling