Op woensdag 7 mei jl. werd ik verwacht “voor een opname bij het specialisme chirurgie” in het Alrijne Ziekenhuis, Leiderdorp. Geen uitnodiging om reikhalzend naar uit te kijken, maar toch was mijn vertrouwen in de verwachte medische handvaardigheid en de bijkomende zorg al stevig gevoed.

Dat vertrouwen zou in enkele dagen tijd nog opmerkelijk toenemen. Waar kon dat aan worden toegeschreven? Als patiënt kun je je verblijf tevens zinvol aanwenden door ‘participerende observatie’ van de wijze waarop je zorg wordt verleend – waarvan akte. Er zijn enkele belangrijke uren dat de mogelijkheid van observatie doelbewust voor mij volledig werd uitgeschakeld. Tijdens de medische inspanningen in de OK om de geconstateerde darmkanker het hoofd te bieden – door een zgn. rechter hemicolectomie – was ik goddank volledig ‘afwezig’. Na de operatie is het observeren ook geen aangelegenheid waaraan je prioriteit geeft. De wereld werd niet groter dan m’n eigen lijf.

ANGST

Vanaf het moment dat je verneemt van de maag-darm-leverarts dat er sprake is van “een kwaadaardige afwijking in uw dikke darm” wordt dat lijf van binnenuit besprenkeld met venijnig prikkelende angst. Sowieso neemt je afhankelijkheid van anderen heftig toe. Wat staat me te wachten? En bovenal, hoe betrouwbaar zijn de actoren van wie ik afhankelijk ben geworden?

Die ‘sproeier’ wordt vakkundig benaderd en betrekkelijk snel dichtgedraaid door medische en verpleegkundige hulp. Emoties worden uitgelicht. Informatie van uiteenlopende aard wordt gedoseerd toegediend (tot aan – al naar believen – een gepast college van de chirurg over de ingreep). Niets blijft onbenoemd, alles is bespreekbaar, verwachtingen en opties worden op tafel gelegd, toegelicht. De aard van handelen is onveranderlijk vriendelijk, begripvol en mild directief, terwijl er medisch en verpleegkundig op doeltreffende wijze (voor mij) ingrijpende stappen worden gezet.

Angst verdwijnt, al steekt die natuurlijk af en toe nog flink de kop op. Door een scan, de noodzaak van een bepaald medicijn, verhoogde bloeddruk, temperatuur en/of hartritme, ontlasting die uitblijft. Toch wordt de angst snel weer afgevoerd. Acceptatie en een zekere rust groeien als bloesem in een nieuwe jonge lente.

ONDERLING

Toch is het handelen van medici en verpleegkundigen naar mij als patiënt niet doorslaggevend, hoe professioneel ook. De acceptatie, rust en veiligheid zijn wankel. Stabiliteit in vertrouwen ontstaat primair door het doen en laten van de medici en verpleegkundigen onderling. Hoe gaan de (jonge) mannen en vrouwen met elkaar om? Kan ik mij verlaten op die medici en verpleegkundigen?

Ja, het is hun onderlinge doen en laten dat mij overtuigt dat ik mij met een gerust hart kan overgeven aan hun vriendelijkheid, begrip, aanwijzingen, hun medische en verpleegkundige kennis, vaardigheden en ervaring.

Er staat een team, er lopen geen losse eenlingen om mijn bed. Ik lig veilig als een schip in een droogdok.

Alom bedrijvigheid waarin de (jonge) mannen en vrouwen aanhoudend juist ook met elkaar bezig zijn: luisteren, vragen, aanwijzingen geven, tegenspraak geven en nemen, uitnodigen tot inspraak, ondersteunen, sterken, bemoedigen, complimenteren, hulp vragen en geven, grappen maken, corrigeren, aarzelen, waarschuwen, troosten, verontschuldigen, beschermen, adviseren en advies vragen, verdedigen, twijfelen, opmonteren.

Doorslaggevend en de gemeenschappelijk noemer is steevast: aan dit diverse doen en laten ontbreekt angst om te worden beschaamd door elkaar. Hoe ingewikkeld dit op vele onderdelen kan zijn, lees je in de artikelen bij deze tekst. Of je slaat mijn essay Dwarsliggers; Tegenspraak onder schaamteloos leiderschap (Haarlem, 2013) open.

TEAM

Niets heeft mijn wantrouwen zo ondermijnd en mijn vertrouwen zo verstevigd als dit vrijmoedige, onbezwaarde handelen. Zodoende vormen enkelingen tezamen een team. Hierdoor durfde ik zonder vrees mij over te geven aan de medische en verpleegkundige deskundigheid, kennis en ervaring, aan alle angsten die daarbij onvermijdelijk in m’n lijf brandden.

Het is een fikse opgave om een team op- en uit te bouwen, het te onderhouden. Ongetwijfeld verloopt dit niet zonder de nodige schaamtevolle wrijvingen. Die blijven gelukkig voor de patient verscholen tussen de coulissen (deze stijlfiguur mede om te onderstrepen dat ik niet naar een toneelspel heb gekeken; integendeel). Het belang van een dergelijk team is er natuurlijk niet alleen voor patiënten, maar evenzeer voor cliënten, klanten, kiezers en passagiers in respectieve situaties van afhankelijkheid. De situaties laten zich gemakkelijk inkleuren. Je opent je mond niet met overgave wanneer jouw tandarts ruziet met zijn assistenten. Je wordt niet overtuigd door een bestuurder wanneer het bestuur [vul zelf maar in]. Je laat niet met ’n gerust hart een opticien naar je ogen kijken wanneer [vul zelf maar in]. Enzovoorts.

ONDERZOEK DARMKANKER

Er is geen enkele reden om vol verlangen uit te kijken het verblijf in een ziekenhuis.

Om er niet in terecht te komen of juist op tijd moet je die opzichtig gekleurde envelop openen, die je (te gelegenertijd) krijgt om deel te nemen aan het landelijk bevolkingsonderzoek darmkanker en de instructies opvolgen. DOEN, wees niet eigenwijs, stel het niet uit; voor informatie schuif je nu sowieso door naar de website van de organisatie. Hoe dankbaar kun je zijn voor het zich gedragen weten wanneer het moet! Ik bleek op tijd.