In mijn praktijk van De Baaij Authentikos kom ik veel mensen tegen die last hebben van gebrek aan egoïsme. Oftewel je kunt niet zomaar alleen iets doen omdat jij het zelf leuk vindt, nodig hebt of nodig vindt. Er rust een taboe om in eerste plaats goed voor jezelf te zorgen. Egoïsme is moreel onverantwoord. Mijn opvatting is dat zelfzorg uiterst belangrijk is om van daaruit te geven, zolang de zelfzorg maar niet ten koste gaat van andere mensen.
De aanstaande moeder draagt het jonge leven in haar schoot en geeft alles waar het kind behoefte aan heeft. Ze geeft zelfs haar eigen leven om het nieuwe leven te behouden, als dat nodig is. Onbaatzuchtig, geven zonder iets terug te verlangen, dat is de altruïstische vorm die vaak als deugd wordt gezien en sociaal zeer verantwoord is. Ik geloof niet echt in het zuivere altruïsme waar helemaal geen belang voor de gever aanwezig is. Als ik iemand langs de rand van de weg pijn zie lijden, dan ga ik deze persoon helpen. Als ik oprecht naar mijn behoefte hierin durf te kijken, dan is het omdat ik geen lijden kan verdragen of omdat ik hoop dat anderen mij ook zullen helpen als ik daar zo alleen lig of toch de ethische morele plicht die ik heb meegekregen. Ik heb de medemens nodig om mijn bestaan te bevestigen, dus daarom heb ik altijd belang bij de medemens.
Egoïsme en altruïsme zijn twee polen die elkaars bestaan bevestigen, zoals dat voor elke polariteit geldt. Ze hebben beide hun kwaliteiten. Als ik goed voor mezelf zorg, hoeft een ander niet voor mij te zorgen. Als ik iets nodig hebt, waar ik mezelf niet in kan voorzien, ben ik blij als een ander me dat kan en wil bieden. In veel relaties gaat het echter heel anders. Misschien herken je een aantal situaties voor jezelf. De baas is verantwoordelijk voor mijn welzijn. Mijn ouders moeten voor mij zorgen of mijn kinderen hebben de plicht nu voor mij te zorgen, nu ik niet meer zo goed kan. Mijn partner moet aanvoelen wat ik nodig heb. Het is jammer dat ik overal om moet vragen. Kijk eens goed naar jezelf, als je dit leest. Hoeveel van je behoefte besteed je uit aan anderen? Hoeveel behoeften van jezelf houd je achter, omdat je denkt dat ze er niet mogen zijn? Hoe goed ken je je eigen behoeften eigenlijk?
Ik heb zelf ervaren dat geven en nemen een subjectief gegeven is. Als zij veel van mij nodig heeft en ik geef veel, maar niet genoeg, dan ziet zij alleen datgene wat ik uit eigen behoefte voor mezelf doe. En ja dan ben ik een egoïst. Het is een kwestie van verantwoordelijkheid. Als zij verantwoordelijkheid neemt voor haar eigen leven en dat niet bij mij neerlegt, dan hoeft ze haar tekortkomingen of behoeften niet op mij te projecteren. Hoe meer altruïstisch gedrag ze van mij wilt en hoe altruïstischer ik me gedraag, hoe egocentrischer zij wordt. Op een gegeven moment kwam ik meer in contact met mijn eigen behoeften. Ik erkende ze. Toen moest ik stoppen met dat huwelijk. Ik had geen ander antwoord. Ik heb een grens getrokken en de consequenties aanvaard. Ik ken beide polen nu goed. Ik kan in het midden staan en kiezen voor egoïsme of voor altruïsme, afhankelijk wat ik met de situatie heb op dat moment. Ik kon heel moeilijk kiezen voor mezelf met haar erbij. Dat was mijn lafheid en zachtheid. Daar moet je meer kerel voor zijn, denk ik.
Het heeft me geleerd dat ieder voor zijn eigen leven verantwoordelijk is. Het heeft me de voelsprieten gegeven, dat ik afhankelijkheid bij de ander herken en het apèl wat de ander op mij doet. Het heeft me geleerd dat ik alleen mensen kan helpen als zij zelf verantwoordelijk blijven voor hun eigen leven en ik voor het mijne. Het heeft me ook geleerd dat als je van jezelf uit gaat, je ook vertrouwen in jezelf moet hebben. Als de wereld begint bij ‘ik’, dan moet je wel weten wie die ‘ik’ is, wat die ‘ik’ nodig heeft, dat die ‘ik’ zijn kwaliteiten en beperkingen accepteert etc. Misschien is het daarom dat we liever altruïstisch zijn, omdat dan de behoefte van de ander centraal staat en je je eigen behoeften niet hoeft te kennen. Dat je altijd reactief kunt handelen in plaats van proactief vanuit jezelf. Dat je altijd de ander behaagt in de hoop dat je mag blijven, dat ze je aardig vinden, ook al gaat dat ten koste van jezelf. Dat je de schuld aan anderen kunt geven als je ongelukkig bent.
Als ieder individu goed voor zichzelf kan zorgen, grenzen aan kan geven en verantwoordelijk is voor zichzelf, zonder het welzijn van anderen te benadelen, dan heeft deze vitale, creatieve mens meer te bieden voor de naasten en de gemeenschap. Dan is er minder lijden, minder oordelen, minder projecties van onmacht, minder behoefte aan macht en meer respect voor elkaars grenzen. Het is de kwaliteit van egoïsme die altruïsme zo goed voedt. Waardoor ‘er zijn voor een ander’ van binnen uit komt. Waardoor je geeft wat je hebt te geven en wat je wilt geven. Waardoor je geeft vanuit de verantwoordelijkheid voor je eigen leven.
Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren
Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)
Word een pro!
SCHRIJF MEE >>
Na het lezen heb ik echter een vraag: ´Dat je de schuld aan anderen kunt geven als je ongelukkig bent.´....is dat nu ook egoisme?
vr grt, Telina
Een anekdote uit een werksituatie: iemand is boos omdat een collega een promotie heeft gekregen en hij niet. Hij vindt dat hij minstens zo goed presteert als de gepromoveerde. Op de vraag "wat maakt dat je collega wel een promotie krijgt en jij niet?", is het antwoord: "nou, die zorgt wel dat iedereen weet hoe goed ie is. Ik ken weining mensen die zo'n 'gorillagedrag' vertonen als hij, alsmaar op zijn borst rammen, zie eens hoe goed ik ben ... zo zit ik helemaal niet in elkaar". Op de vraag "wie is het meest arrogant, hij/zij die zijn/haar baas en omgeving laat weten waar hij/zij goed in is of hij/zij die vindt dat baas en omgeving alle moeite moeten doen om er achter te komen waar hij/zij goed in is?" blijft het even stil ... "zo heb ik het nog nooit bekeken ...," volgt wat beschroomd.
Voor meer inspiratie voor "gezond egoïsme" is de inaugurele rede van Nelson Mandela geschikt:
Our deepest fear is not that we are inadequate.
Our deepest fear is that we are powerfull beyond measure.
It is our light, not our darknes, that frightens us.
We ask ourselves, who am I to be briljant, gorgeous, talented, fabulous?
Actually, who are you not to be? You are a child of God.
Your playing small doesn't serve the world.
There's nothing enlightened about shrinking so, that other people won't feel insecure around you.
We are meant to shine, as children do.
We were born to manifest the glory of God that is within us.
It's not just in some of us; it is in everyone.
And as we let our own light shine, we unconsciously give other people permission to do the same.
As we are liberated from our fear, our presence automatically liberates others.
Ik wens iedereen een "gezond egoïsme" toe,
Wilbert de Kroon
Diemen & Van Gestel
Het knapste is echter om het bij jezelf te houden.
Natuurlijk is het goed om goed voor jezelf te zorgen. Maar wat misschien nog veel belangrijker is, is anderen vrijlaten in hun keuzes.
Dus je egoïsme moet ook slaan op je beslissingen en oordelen. Je moet zo egoïstisch zijn, dat je alleen jezelf wilt beoordelen.
En dat alles vanuit de eenvoudige reden, dat als iemand geleerd heeft om altruïstisch te zijn, om zich te richten op anderen, dan zal iemand tijd nodig hebben om egoïstisch te worden.
Je kunt alleen van anderen verwachten wat ze kunnen en hebben geleerd. Als je meer van anderen verwacht dan ze kunnen, dan ben je egocentrisch. Dus egoïstisch zijn is nog behoorlijk moeilijk, als je wilt voorkomen dat het egocentrisch wordt.
Maar het zou goed zijn, als meer mensen egoïstisch zouden zijn, ipv egocentrisch/altruïstisch.
In feite bestaat zuiver altruïsme ook niet, ieder heeft zijn of haar motieven om iets te willen en die worden altijd gevormd vanuit een egoïstische grondslag.
Want hoe je het ook went of keert: als je het fijn vindt om anderen te helpen, dan doe je dat omdat je je daarbij goed voelt, het gevoel is altijd van jezelf, je kunt niet voor een ander voelen.
Een vrouw besluit ook geen kinderen te nemen omdat zij vindt dat een nieuwe telg ook een plaatsje op deze wereld heeft verdiend. Sterker nog: als je zo gaat redeneren dan kan je je beter laten steriliseren, zo mooi is die wereld nu ook weer niet. Alle redenen die je kunt bedenken zoals voortplanting, naam in stand houden of domweg gewoon van kinderen houden, alles is gevoeld vanuit jezelf.
De andere kant van de zaak is ook dat als je handelt vanuit egoïsme, je niet overgeleverd bent aan de willekeur of grillen van een ander. Je neemt volledige verantwoordelijkheid en hebt daardoor ook meer grip erop. Ik las ooit dat afhankelijkheid en nodig gevonden zijn het slechtst is wat je in een relatie kunt hebben. Er is toch niets mooiers dan dat je een relatie hebt uit pure vrijwilligheid en niet omdat de ander je nodig heeft? Want daarmee legt die in feite een last op je schouders en aan de andere kant geeft hij zijn zelfbeschikking uit handen.
Maar goed, we blijven mensen en op papier en in gedachten kun je dingen heel eenvoudig bedenken, maar er is nog altijd de realiteit en we hebben allemaal te maken met onzekerheden, op welk vlak dan ook, die ons doen twijfelen en wikken en wegen.