Waarom blijven mensen leiders volgen die het vertrouwen keer op keer beschamen? Waarom klinkt er applaus voor gedrag dat krachtig lijkt, maar in wezen destructief uitpakt voor mens, organisatie en samenleving? Misschien omdat leiderschap nog te vaak wordt vereenzelvigd met controle, ego en kortetermijnresultaten.

Maar die reflex is niet alleen achterhaald – ze is gevaarlijk. Leiders die vooral zichzelf dienen, zijn zelden in staat anderen werkelijk te dienen. En toch krijgen ze ruimte, legitimiteit en zelfs navolging. Dat zegt niet alleen iets over hen, maar ook over ons. Wat wordt genormaliseerd, groeit. Wat wordt bevraagd, kan transformeren.

Jouw keuze – Leiderschap als positieve kracht is een pleidooi voor leiderschap als morele daad. Geen façade of functie, maar een stroom. Zoals een rivier ontspringt uit een bron, zo vloeit leiderschap uit waarden. Is die bron zuiver – gedragen door integriteit, moed en verantwoordelijkheid – dan ontstaat een stroom die richting geeft en leven brengt. Maar raakt de bron vervuild, dan vertroebelt de hele stroom. Teams verliezen hun samenhang, systemen hun menselijkheid en organisaties hun legitimiteit.

De rivier van leiderschap is geen rechte lijn. Ze kent bochten, obstakels, vertakkingen en stroomversnellingen. In dit boek worden vijf pijlers benoemd die deze stroom kenmerken. Vijf momenten waarop leiders worden uitgedaagd tot keuze. Tot positie. Tot morele helderheid.

Deze vijf pijlers zijn geen model, maar spiegels. Iedere pijler bevat reflectievragen die niet vrijblijvend zijn. Ze zijn bedoeld om te schuren. Want wie leiderschap wil herijken, moet ook bereid zijn zichzelf te bevragen.

De eerste pijler: 

De bron van waardengedreven leiderschap.
Waar begint het werkelijk? In het programma Undercover Boss keek een CEO onder de oppervlakte van zijn organisatie en schrok van wat hij aantrof: angst, cynisme, disconnectie. Pas toen die realiteit werd erkend en verantwoordelijkheid werd genomen, begon het herstel. De vraag “Wat zou een ander opmerken als hij of zij een dag meeloopt met mijn leiderschap?” is geen luxe, maar noodzaak. Zolang leiders niet durven kijken naar de gevolgen van hun gedrag, blijft verandering cosmetisch.

De tweede pijler: 

Wendbaarheid en verandering.
Geen modieuze flexibiliteit, maar koersvastheid in beweging. Paul Polman schafte bij Unilever de kwartaalrapportages af om ruimte te maken voor een duurzaam lange termijnperspectief. Een daad van integriteit, niet van naïviteit. Zijn leiderschap stelde ongemakkelijke vragen aan investeerders én medewerkers. Wendbaarheid zonder moreel kompas is stuurloosheid. En wie bij iedere golf zwicht voor druk, bouwt geen bedding maar een zandkasteel.

De derde pijler: 

Menselijke verbinding.
Nog te vaak bestempeld als “soft”, terwijl juist daarin de ruggengraat van gezonde organisaties ligt. Satya Nadella transformeerde Microsoft door het gesprek te openen, onzekerheden te delen en empathie tot strategisch principe te maken. In plaats van controle werd luisteren leidend. Wanneer is er voor het laatst met open vizier geluisterd naar wat niet gezegd durfde te worden? Leiderschap dat geen ruimte biedt voor kwetsbaarheid, sluit zich af voor de toekomst.

De vierde pijler: 

Maatschappelijke verantwoordelijkheid.
Leiderschap houdt niet op bij de voordeur van de eigen organisatie. Of het nu gaat over klimaat, inclusie of digitale ethiek – leiders die stil blijven, maken zich medeplichtig aan stilstand. Herna Verhagen (voormalig CEO van PostNL) paste haar agenda en structuren aan om gelijke kansen te creëren. Geen manifest, maar handelen. Het zijn de ogenschijnlijk kleine keuzes – een vergadering verplaatsen, een project weigeren, publiekelijk positie innemen – die de ware waarden van leiderschap zichtbaar maken. Welke kwesties worden vermeden onder het mom van neutraliteit – en wat kost dat ons werkelijk?

De vijfde pijler: 

De persoonlijke oogst: Leiderschapsgeluk.
Niet in de zin van succes, maar in die van vervulling. Van congruentie tussen wie iemand is, wat iemand doet en waarvoor iemand het doet. Mary Robinson (de eerste vrouwelijke president van Ierland) gaf een tweede termijn als president op om mensenrechten te dienen. Een voorbeeld van prioriteit geven aan waarde boven positie. Maar ook dichterbij zijn er leiders die durven te kiezen voor integriteit, zelfs ten koste van prestige. Wat blijft er over als de macht verdwijnt? Wat zegt de geschiedenis straks over het leiderschap van nu?

Deze pijlers zijn ontstaan uit meer dan dertig jaar ervaring in het begeleiden, observeren en uitdagen van leiders – in organisaties, op bestuurlijk niveau, nationaal en internationaal. Telkens opnieuw doemt dezelfde vraag op: wat maakt leiderschap geloofwaardig, en uiteindelijk transformerend? Niet macht, niet slimheid, maar morele helderheid. En de bereidheid om de prijs daarvan te dragen. Deze reflecties komen voort uit persoonlijke ervaringen met vallen, bijsturen, keuzes maken en de worsteling die bij ethisch handelen hoort. Dat maakt dit boek geen theorie, maar praktijk – en deze column geen analyse, maar een uitnodiging.

Moreel leiderschap vraagt om ongemak. Om keuzes maken die niet direct applaus opleveren. In een tijd waarin systemen piepen en waarden verdampen, is leiderschap dat durft te spiegelen, te begrenzen en te verbinden van onschatbare waarde. Daarom sluiten de vijf pijlers af met reflectie:

• Waar botsen waarden met wat er van leiders wordt verwacht?
• Welke morele vraagstukken worden genegeerd uit angst voor verlies?
• Waar is het gemakkelijker om stil te blijven dan om positie te kiezen?
• Wat zegt huidig handelen over de erfenis die wordt achtergelaten?

De rivier van leiderschap stroomt niet vanzelf. Ze vraagt onderhoud, zuivering en moed. Niet méér macht, maar méér betekenis is de opdracht van deze tijd.

Maak van leiderschap een positieve kracht. De keuze is niet vrijblijvend. Ze is van iedereen.