Het succes van Roel Bekker

NRC Handelsblad gaf enkele weken gelden ruim baan aan critici van Roel Bekker. Hij is SG voor de vernieuwing van de Rijksdienst, maar in feite degene die de forse bezuinigingsoperatie van het kabinet moet leiden. Een pessimistische toonzetting over zijn functie en toekomstige functioneren domineren het artikel. Insiders laten zich kritisch uit over het te verwachten succes van de “missie” van Bekker.

Het is op zich ook niet moeilijk om negatief te zijn. Bezuinigen via een kaasschaafmethode in de Rijksoverheid zijn zelden succesvol geweest. De machten en krachten in de Rijksdienst blijken vaak uiterst weerspannig tegen bezuiniging. En als er al succes was dan bleek dat achteraf slechts cosmetisch: elders werd de winst weer ongedaan gemaakt. Bijvoorbeeld doordat slechts verschoven is of via extra inhuur van personeel. Het is echter de vraag of Balkenende III en Bekker in deze valkuilen trappen. Als organisatieadviseur/veranderingskundige en voormalig collega- vakgenoot van Bekker heb ik daar meerdere argumenten voor.

Allereerst is het vrijmaken van een topambtenaar als changemanager een goede zet. Bekker heeft een formele positie, is gerespecteerd door zijn mede-collega SG’s en als de dekking van het kabinet hard blijft, dan is er een stevige aanzet voor een volledig andere opzet van rijksministeries. Voor het volgende kabinet ideaal om in te koppen. Bekker weet bovendien niet alleen heel goed hoe de hazen in de Rijksdienst lopen, maar hij beheerst ook het vak van organisatieveranderaar; in het verleden als extern topadviseur, later als topambtenaar bij diverse ministeries. Professionals van dit niveau laten zich zelden voor karren met dode paarden spannen.

Als laatste heeft Bekker uitgesproken gedachten over een ideaal ministerie. “Het model van Roel” is geen persoonlijk studeerkamermodel, maar een visie die het in zich heeft, om brede steun te verkrijgen. Vanuit politiek, maatschappij en ambtenarij. Gezamenlijk gedragen veranderbereidheid heeft uiteraard veel meer slagingskans dan van bovenaf opgelegde mores. Een ministerie ontbeert de tucht van de markt. Men moet dus de motivatie voor de eigen efficiency en effectiviteit vormgeven. Dat kan zeker door een strak vormgegeven leerproces, dat van boven naar beneden en van onder naar boven functioneert. Met een concrete visie en doelstellingen en dekking van bazen (ambtelijk en politiek). Zo bezien is de bezuiniging een “vuiltje” dat goed gemanaged moet worden. Of, en dat is veel constructiever, met deze bezuiniging wordt het proces in gang gezet dat op termijn moet leiden tot principieel veel slankere ministeries. Dan is de bezuiniging slechts een middel tot een veel fundamenteler doel en als zodanig niet wezenlijk.

Het is te hopen dat Bekker er op deze wijze tegenaan gaat. Dat hij de ministeries en de Rijksdienst in hun totaliteit op een leertraject zet, waarbij er duidelijke punten op de horizon zijn. Want er staan niet veel echte methoden open om effectief te bezuinigen.
Ik geef Roel Bekker een serieuze kans als man met een missie.

Rob Wagenaar is voorzitter Orde van Organisatiekundigen en – Adviseurs en partner ASI Consulting, Driebergen