Red de consumptie!

We liggen het liefst lui onder een boom, waarbij de gebraden kippen automatisch binnenvliegen. Helaas dat gaat niet. We moeten op zoek naar ons voedsel en al die dingen die het leven zo leuk maken. In de huidige maatschappij betekent dit dat we moeten werken.

Door de uitstralingseffecten van de kredietcrisis staat de werkgelegenheid onder druk. Om te overleven krimpen veel bedrijven. Niet alleen de luxe gaat eruit, het afslankingsproces kost ook primaire functies. Het gevolg van al die op zich begrijpelijke micro-economische acties is een toename van de werkloos-heid. Een werkloze heeft minder inkomen dan een werkende waardoor druk ontstaat op de consumptie.

Wanneer de consumptiedruk naar verwachting niet al te lang duurt, is er voor een overheid geen reden om in te grijpen. Dit komt omdat centrale banken onder normale omstandigheden de ruimte hebben om de rente te verlagen. Dat verlaagt de (rente)kosten voor ondernemers. Aangezien de behoeften van mensen onvervulbaar zijn (wie had dertig jaar geleden van Botox gehoord), wordt het aantrekkelijk om wat nieuws te bedenken en een markt te ontwikkelen. Dit leidt vervolgens tot nieuwe groei.

Nu is het anders. Centrale banken zijn (nagenoeg) door hun standaardreacties heen. Het opkopen van overheidsschulden waaronder leningen van gemeentes, provincies en waterschappen is de volgende stap. Voor Europa schijnt Trichet dit nog niet van plan te zijn. Een stuwmeer wordt tot aan de rand met geld gevuld. Al lijkt dat niet voldoende te zijn om de economie te stimuleren. De reden is de dreigende vastloper van de ultieme generator voor groei, de particuliere consumptie.

Deze ultieme generator is in een westerse economie een groot schoepenrad dat gestaag doordraait. Ondertussen absorbeert het 60% of meer van de totale productie van een land. Natuurlijk mag het soms en kortstondig wat langzamer draaien, maar nu dreigt het lang te worden. Bij te veel mensen dreigt het inkomen langdurig te worden afgeknepen. Als het normale smeermiddel – goedkoop geld – niet werkt, moet het ouderwetse huismiddel van directe stimulering worden gebruikt.

Het ouderwetse middel moet overigens wel in een nieuw jasje. Een nieuw Amsterdamsbosplan – spade in de grond – is geen oplossing. Verlagen van BTW, zeker op arbeidsintensieve diensten, is dat waarschijnlijk wel. Plannen naar voren halen, daar waar het kan, ligt voor de hand. Het opkalefateren van de infrastructuur lijkt wenselijk. Hierdoor stijgt het overheidstekort. Dat moet in toekomstige goede tijden weer worden afgebouwd. Dit kan alleen met bezuinigingen (dat zijn de eenmalige uitgaven van nu) en met meer belastingopbrengsten. Voor dat laatste moeten zo veel mogelijk mensen aan het werk blijven. Dat kan als de gedeeltelijke arbeidstijdverkorting met WW wordt gebruikt voor goede aanvullende scholing (zeker voor mensen die hun schoolcarrière al lang achter de rug hebben). Hierbij moet de scholing niet alleen worden gericht op de vaardigheden en kennis voor de huidige baan, maar ook op alternatieven. Als de huidige baan vanwege de grootscheepse herstructurering van de economie toch komt te vervallen (net als de textielarbeider die in de jaren zestig zijn baan verloor), is er een mogelijkheid met de nieuwe kennis ook iets nieuws te beginnen. Daardoor blijft de groep die de toekomstige belastingen moet dragen zo groot mogelijk en lopen de lasten voor eenieder niet te veel op.