Pensioen moet eenvoudiger

Pensioen is een onnavolgbaar onderwerp geworden. Er zijn maar bitter weinig werkgevers die de kosten van pensioen voor bijvoorbeeld de komende vijf jaar kunnen inschatten en net zo weinig werknemers die kunnen uitleggen hoe hoog hun pensioenuitkering wordt. De beleggingskant van pensioen is ongelofelijk complex geworden en de manier waarop pensioenfondsbesturen verantwoording moeten afleggen steeds uitgebreider.
Enorme toename in pensioenregelgeving, maatschappelijke ontwikkelingen, enkele financieel-economische hick-ups en het feit dat pensioen een polderonderwerp is, hebben die complexiteit veroorzaakt.

Het onderwerp is wel, maar slechts in delen, volgbaar voor een hele reeks van professionals die vanuit de sterk toegenomen complexiteit nodig zijn. Daarmee is het onderwerp pensioen teveel buiten de relatie werkgever/werknemer geplaatst.

Het is hoog tijd dat sociale partners het pensioenonderwerp terugtrekken uit deze ongewenste context, en er zelf beter grip op krijgen. Pensioen moet weer een kostbaar bezit van werkgevers en werknemers worden en niet langer een hoofdpijndossier. Pensioen is een arbeidsvoorwaarde die wordt afgesproken tussen werkgever en werknemers. Dat was tot circa \'95 een redelijk stabiele afspraak. Maar de ontwikkelingen hebben elkaar razendsnel opgevolgd. En ondertussen vragen werkgevers en werknemers zich af hoe ze het pensioensysteem in de lucht kunnen houden, terwijl de volgende grote kwestie er al weer aan komt: de verschuiving van de AOW-leeftijd.

Wat te doen?

Ik constateer dat werkgevers èn werknemers het speelveld maar lastig kunnen beïnvloeden, waar het gaat om regelgeving, financiële crises en maatschappelijke ontwikkelingen. Toch kunnen de sociale partners de arbeidsvoorwaarde pensioen best zo inrichten dat ze weten wat we afspreken. En daarbij een helder doel formuleren.
Maar hoe lukt dat? Hoe komen sociale partners weer “in control”? Simpel: zorg ervoor dat de pensioenregeling eenvoudiger wordt. Eenvoud zorgt voor begrip. Zonder begrip zijn wij niet “in control”.

Voordelen van een eenvoudige pensioenregeling:

- Pensioen wordt begrijpelijker voor alle belanghebbenden. De deelnemers begrijpen beter hoe hoog het pensioen is en werkgevers kunnen kosten van pensioen beter budgetteren

- Pensioen is niet langer een probleem binnen de onderneming maar een kostbaar bezit van werkgever en werknemers

- De administratie wordt gemakkelijker; de tijdinvestering korter en de kosten lager

- Er hoeft minder een beroep gedaan te worden op externe deskundigen

- De tijdsinvestering voor pensioenfondsbestuurders wordt geringer, gesprekken over pensioen in het kader van CAO/arbeidsvoorwaarden worden korter

- Fusies en harmonisatietrajecten verlopen sneller

- Intern en extern toezicht kosten minder tijd

- De manier waarop pensioen in de jaarrekening wordt verwerkt, wordt gemakkelijker

De vraag is uiteraard hoe eenvoud bereikt kan worden vanuit een complexe situatie. Soms kan dat door boerenverstand te gebruiken. Door bijvoorbeeld oude prepensioenrechten voor de deelnemer financieel neutraal om te zetten naar ouderdomspensioenrechten, zodat maar één pensioensoort overblijft. Of door geen onderscheid meer te maken in indexaties voor werknemers en gepensioneerden.
Daarnaast kennen veel pensioenregelingen, kleine onderdelen die in feite voor de totale kwaliteit ervan nauwelijks een rol spelen, maar voor groepen deelnemers toch stukjes pensioen opleveren. De opbouw van deze stukjes pensioen kan eenvoudig op geld worden gewaardeerd worden. Het idee is dan om die stukjes uit het pensioen te halen en betrokkenen daarvoor passend, bijvoorbeeld via het salaris, te compenseren. Denk hierbij aan de niet uit te leggen figuur van het voorwaardelijk pensioenrecht dat in 2006 is geïntroduceerd en waarvan werkgevers en werknemers geen idee hebben hoe het werkt. Toch is dit voorwaardelijk pensioenrecht op grote schaal ingevoerd.

Eenvoud in pensioenregelingen moet een leidend onderwerp zijn in het denken van werkgevers over pensioen. Maar het is duidelijk dat eenvoud een onderwerp is net zo goed voordeel biedt voor werknemers. Er moet meer draagvlak voor het thema komen en de voordelen van eenvoud moeten worden uitgevent. Is dat draagvlak bereikt dan wordt het tijd om decentraal, werkgevers en werknemers, naar de pensioenregeling te kijken en deze zo aan te passen dat zij weer wordt, wat ze moet zijn: een goed systeem om werknemers een passende inkomensvervanging te geven om na een werkzaam leven te kunnen stoppen met werken.