'the Wealth of Nations' of is het 'the Wealth of the Individual'?

'Bankmedewerkers probeerden extra hypotheekrenteaftrek aan te vragen.' 'Zij ook al?!', dacht ik op het moment dat ik dit bericht las in Het FD. Minder verrast was ik door de constatering van ProPublica dat de meest welvarenden onder ons niet tot nauwelijks belasting blijken te betalen. Ook al weten zij belasting te ontduiken door o.m. 'goede doelen stichtingen op te zetten', dan nog is dit gedrag twijfelachtig omdat dit geld verdiend is 'dankzij' de rest. 'Mogen we misschien meebeslissen?'*

Inmiddels zijn wij midden in 'Sywertgate' beland en op weg naar naar 'corona-' c.q. 'Volksgezondheidgate'**: "De rijksoverheid heeft in 2020 € 29 miljard uitgegeven aan steunmaatregelen om de gevolgen van de coronacrisis op te vangen." aldus de Algemene Rekenkamer. Minister Tamara van Ark stelt breed onderzoek in naar de inkoop van het coronamateriaal. We kunnen we er nu al van uitgaan dat vervolgens meer 'Sywerts' naar boven komen, verwacht ik. Zie ook: Dit zijn de 25 duurste coronadeals van het ministerie van Volksgezondheid.

Zelfs al zouden ambtenaren even niet goed hebben opgelet, en je jezelf 'ondernemer' noemt, dan nog is het zowel moreel als ethisch disputabel gemeenschapgeld te verdienen aan een crisis die de samenleving treft.

In 1776 publiceerde Adam Smith zijn (toch) baanbrekende 'The Wealth of Nations'. Eén van de centrale thema's in het boek: "Het productieve vermogen van een land berust op de arbeidsdeling en de accumulatie van kapitaal die dit mogelijk maakt. Enorme efficiëntie kan worden behaald door de productie op te splitsen in vele kleine taken, die elk door gespecialiseerde handen worden uitgevoerd. Hierdoor houden producenten een overschot over dat ze met anderen kunnen ruilen of kunnen gebruiken om te investeren in nieuwe en nog efficiëntere arbeidsbesparende machines." 'Met anderen kunnen ruilen' resp. 'investeren in meer efficiency', was zijn advies. We lezen niet dat het resterend overschot voor persoonlijk gewin zou kunnen worden gebruikt.

In 1759 publiceerde Adam Smith het zeker zo interessante 'The Theory of Moral Sentiments' en introduceerde daarin de term 'the impartial spectator'. "But we admire that noble and generous resentment which governs its pursuit of the greatest injuries, not by the rage which they are apt to excite in the breast of the sufferer, but by the indignation which they naturally call forth in that of the impartial spectator; which allows no word, no gesture, to escape it beyond what this more equitable sentiment would dictate; which never, even in thought, attempts any greater vengeance, nor desires to inflict any greater punishment, than what every indifferent person would rejoice to see executed."

In het Nederlands ook wel 'vertaald' als: "Hoe zelfzuchtig de mens ook mag worden verondersteld, er zijn blijkbaar enkele beginselen in zijn natuur, die hem interesseren voor het geluk van anderen en die hun geluk noodzakelijk maken voor hem, hoewel hij er niets aan ontleent, behalve het plezier om het te zien."

Het feit dat, niet alleen onze voorouders, bij zowel onderwijs als praktijk zijn blijven hangen in 'The Wealth of Nations' en 'The Theory of Moral Sentiments' (b)lijken te zijn vergeten, zegt ook 'iets'. Waarbij het er op lijkt dat ook op Smith's standaardwerk 'cherrypicking' is toegepast, net als bijv. op het werk van Milton Friedman. (NB; dat doe ik hier natuurlijk ook...).

De publicatie van ProRepublica maakt veel los zoals de reactie van de No. 1 in de lijst, met een belastingpercentage van 0,1%, Warren Buffett “I continue to believe that the tax code should be changed substantially, huge dynastic wealth is not desirable for our society.” Het lijkt op een 'Sywertje': het ligt niet aan mij, het ligt aan 'het systeem', wat dat 'systeem' dan ook is.

Het zou mij niet verbazen dat we meer dan één generatie nodig hebben voordat we 'het systeem' hebben veranderd en we kunnen spreken van een 'wereldwijd gelijkwaardige verdeling van welvaart' ofwel 'de welvaart van de gemeenschap'. Deze veronderstelling wordt nog eens bevestigd door een artikel in De Groene Amsterdammer waarin de oorzaak voor 'Sywertgates' wordt neergelegd bij de opvoeding van de millennials: 'Sywert van Lienden belichaamt de millennial-moraal. Eerst de eigen schaapjes'. Los van de utopie kunnen we iig in het belang van generaties die na ons komen al vast een begin maken met de verandering van 'het systeem'.

*Van Lienden stelt nu (alsnog) voor het geld dat hij overhield, nadat de Overheid hem € 100 mio bevoorschotte, te gebruiken voor goede doelen; hij zou daaraan 'plezier kunnen beleven'. Veelzeggend is vervolgens dat KiKa en KWF direct in reactie hebben aangegeven zo'n donatie niet te accepteren: "Het is geld dat toebehoort aan de belastingbetaler."

**Consultant, coach en lecturer Willem de Vlaming hanteert bij voorkeur het begrip 'coronaleerplein' omdat we van 'gates' maar weinig leren ('what's in a name')

260422

Het rapport dat Deloitte mag aanleveren n.a.v. Sywertgate loopt, opnieuw, vertraging op. De 'Brief VWS met reactie op brief Deloitte', vandaag gepubliceerd op Rijksoverheid.nl geeft niet alleen een stand van zaken maar ook een inkijkje in de verhouding cliënt/adviseur. Een opdracht die hier' x-miljoen heeft gekost (en nog x-miljoen) gaat kosten', aldus Marcel Pheijffer in Deloitte-onderzoek mondkapjesdeal niet zaligmakend (fd.nl).

Willem E.A.J. Scheepers, organisatie ontwikkelaar, docent organisatie ontwikkeling en verandering; auteur van o.m. het boek Managen en Leiden Pre-Corona, over Leren (en Afleren).