Zelfbedrog en het geconstrueerde geweten van leiders en managers.
Zelfbedrog onder managers en leidinggevenden is groot. Iedereen lijdt aan zelfbedrog. Is dat echt waar? Ja, ik zie het overal om me heen. Het denken, handelen en zelfs het geweten wordt zodanig geïndoctrineerd dat je het gelooft. Het criminele hiervan is dat we het bewust doen. Er zouden misschien verzachtende omstandigheden kunnen zijn als we het onbewust deden. En ons dan vrij en trots voelen.Maar daar is beslist geen sprake van. Elke dag vervalt de manager of leider in zelfbedrog. We kennen dat wel; in een moment van mentale zwakte of concentratieverlies toch een belangrijke beslissing nemen. Met als resultaat. Ja! Sh….!Steeds vaker hebben we er last van. We zijn dus eigenlijk dader en slachtoffer tegelijk. Het is wel heel erg krom om zelf een dief en een bestolene te zijn. Onderzoek heeft uitgewezen dat dit zelfbedrog overeenkomsten heeft met een verslaving. Eenmaal eraan, nooit meer er vanaf. Eenmaal een zelfrechtvaardiging, altijd een zelfrechtvaardiging, want het verhaal en de uitleg moet wel blijven kloppen. Tot het bittere eind. Tot we vastlopen en geen kant uit kunnen of door de mand vallen. We manipuleren de realiteit door oneigenlijke of onjuiste argumenten te gebruiken. Die drang tot manipuleren, construeren of noem het creëren lijkt op een survival. Met als resultaat dat ons dagelijks leven eerder overleven is binnen een illusie. Is er dan geen ruimte voor zingeving, oprechtheid en menselijke maat?
Jim Ferrel de schrijver van “Leadership and selfdeception” heeft het thema zelfbedrog subtiel in een managementboek verwoord. Ook met oplossingen hoe daar los van te komen. Ik kreeg dit makkelijk lezende boek van een collega-manager. En halverwege het boek ging ik ook geloven dat het ook voor mij een beetje gold. Nou, een beetje? Eigenlijk gewoon stevig. Het intrigerende was dat ik het fenomeen ‘zelfrechtvaardiging’ heel overtuigend toepaste in heleboel situaties. Ik bedacht nieuwe creatieve afwegingen, om mijn te volgen koers te rechtvaardigen. Of te blijven bij mijn standpunt. Doordat ik er zo mee bezig was, merkte ik dat het niet alleen op mijn werk deed, maar ook thuis naar mijn kinderen en mijn partner. En dat ik naderhand zelf er wat last van kreeg op de manier waarop ik mijn zin kreeg, of argumenten gebruikte om mijn standpunt of beslissing te rechtvaardigen. Ja, wat nu en hoe nu verder?
Ben ik nu als mens en manager de weg kwijt, of zou een sabatical een slimme rechtvaardiging zijn om te ontsnappen aan de bank van de psychiater?
Elfin T. Moningka, heeft als manager in het bedrijfsleven en in de zorg gewerkt. Hij begeleidt verandertrajecten d.m.v. training en coaching.
Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren
Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)
Word een pro!
SCHRIJF MEE >>
Ik hou mezelf voor de gek, bij veel van de beslissingen die ik neem. Ik rechtvaardig ze, door de argumenten er bij te zoeken, die mijn beslissing ondersteunen. Maar welke motivatie heb ik daarvoor? Ik weet dat mijn brein het niet leuk vind om toe te moeten geven, dat beelden en ideeën niet kloppen. Maar wat heb ik aan die wetenschap?
Of betekent dit gewoon, dat ik iedere beslissing die ik vanaf nu neem af moet zetten tegen allerlei regels? Of zou er een eenvoudigere manier zijn, waarbij ik niet eerst allerlei regels moet langslopen om mijn gedachten in het gareel te krijgen? Want schijnbaar is het heel eenvoudig om te leren jezelf te bedriegen, maar veel moeilijker om te leren eerlijk tegen jezelf te zijn?
Slechts de allerkleinsten, de jongste kinderen onder ons, zijn nog onbesmet genoeg om voor puur door te kunnen gaan. Maar vóór het gemiddelde kind van de lagere school komt, is het allang afgelopen met de aangeboren eerlijkheid, directheid en integriteit. Ik wijt het aan de culturele dwang, de omgeving - gezin én daarbuiten - waarin het kind opgroeit.
De oplossing is volgens mij een strikt individuele: jij, de auteur, en ik, de aangeraakte lezer, kunnen de persoonlijke keuze maken zelf te veranderen. Dat is al een hele kluif. En dan helpt het niet om je hoofd te schudden over het "falen" van zovelen. Voor je het weet gebruik je de anderen als excuus voor het handhaven van een lage integriteitsnorm voor jezelf. In plaats van een verzuchting over "de anderen" te voelen, doen we er volgens mij goed aan, vooral begrip te hebben voor hoe wij, net als al die anderen, in godsnaam tot ons huidige Zelf zijn gekomen. We moeten hier echt begrip hebben, het snappen, om het te kunnen loslaten. Wij hebben onszelf niet gevormd. Het Is Niet Onze Schuld. Maar nu we weten hoe we het anders willen, nu we onszelf opnieuw willen uitvinden, is het wel onze verantwoordelijkheid. Geen verwijt, wel een kans.
Daarbij past een persoonlijk plan van aanpak - geen sabbatical, want je moet een veranderplan hebben dat in de gewone realiteit (je werk en je gezin) is ingebed. Daar kan het echte veranderwerk plaatsvinden.
Ik ken een aantal zeer succesvolle managers die aangeven dat ze heel veel beslissingen nemen op basis van informatie van hun 6e zintuig en daar heel veel goede beslissingen mee nemen. Het is echter niet aan onze buitenwereld uit te leggen dat je dit doet. Wij willen altijd een rationele onderbouwing van onze beslissingen c.q. keuzes.
Dus gaan we de rationele argumenten verzinnen bij de keuzes die we gemaakt hebben, om ons te rechtvaardigen tegenover onze collega's, familie, vrienden etc.
Ik weet niet precies of je dat nu onder zelfbedrog moet scharen...