Intuïtie en leiderschap

In deze tekst geef ik een beschouwing over het begrip “intuïtie”. Over dat begrip wordt nogal eens zweverig gedaan, terwijl het heel tastbaar is te maken. Aan het eind geef ik enkele gedachten over het al dan niet vrouwelijke karakter van intuïtie.

Inleiding
Ik heb een aantal keren meegemaakt dat ik me in een overleg heb laten overtuigen door (schijnbaar) rationele argumenten terwijl ik tegelijkertijd voelde (wist?) dat er iets fout zat. Ik heb besluiten genomen die achteraf fout bleken te zijn. Mijn intuïtie kreeg gelijk. Nadat ik dat een aantal keren had meegemaakt heb ik me voorgenomen beter naar mijn intuïtie te luisteren.

Wanneer ik nu voel dat er iets fout zit stel ik het besluit (even) uit. Vaak is een nachtje slapen voldoende om te weten wat er mis is. Eén nacht is genoeg, de weg van intuïtie naar weten is niet zo lang blijkbaar.

In “De macht van de stilte” schrijft Carlos Castaneda het volgende:

De mens van weleer wist intuïtief precies wat hij moest doen en hoe hij dat het beste kon doen. Maar, omdat hij dat zo goed deed, begon hij een gevoel van zelfbewustheid te ontwikkelen. Dat gaf hem het gevoel dat de handelingen die hij met de regelmaat van de klok verrichtte voorspelbaar waren en dat hij ze kon plannen.

Zelfbewustzijn en weten komen voort uit de intuïtie lijkt zijn suggestie. Intuïtie is een niet geëxpliciteerde vorm van weten. Je weet iets zonder het logisch te kunnen verklaren, zonder het te kunnen beredeneren.

Over intuïtie beschikken
Leiders moeten over intuïtie beschikken. Speciale intuïtie zo blijkt uit de navolgende citaten van Goldratt (Het is geen toeval, Het Spectrum, 2001).

´Logica op zich is niet genoeg,´ leg ik uit ´Je moet ook over intuïtie beschikken. Pete heeft zijn hele leven in de drukkerijbranche gezeten en heeft genoeg intuïtie. Daardoor kon hij op basis van de denkprocessen een echte doorbraak voor zijn bedrijf vinden…

Ik zou ze kunnen demonstreren hoe belangrijk de denkprocessen zijn. Ze dwingen je om je gevoel te verwoorden, en door dat te doen, maken ze je intuïtie vrij en stellen je in staat er controle over te krijgen.

Intuïtie is een referentiekader op basis van kennis en ervaring. Intuïtie wordt in de citaten zelfs min of meer gelijk gesteld met ervaring. Iemand die lang genoeg in een branche heeft gewerkt beschikt over voldoende intuïtie. Intuïtie maakt in die zin deel uit van de materiedeskundigheid. Intuïtie is weten zonder het rationeel uit te kunnen leggen. In een branche, een werkkring zijn er van die dingen die iedereen “weet”.

Uit eigen ervaring weet ik hoe moeilijk het is om die intuïtie over te brengen op min-of-meer leken. Ik heb een situatie meegemaakt waarbij het opdrachtgeverschap van een groot complex project werd ingevuld door mensen van buiten de branche. Als opdrachtnemer moest je hier steeds alert op zijn. Zaken die binnen de organisatie van de opdrachtnemer volkomen vanzelfsprekend waren moesten bij de opdrachtgever worden uitgelegd. De opdrachtgever ontbeerde intuïtie op het juiste vlak.
Een buitenstaander ontbeert de intuïtie van de insiders en mist daardoor geloofwaardigheid. Gebrek aan geloofwaardigheid bevordert uiteraard niet de erkenning als leider.

Nogmaals Goldratt:

´Als je geen intuïtie hebt,´antwoord ik, ´kan geen enkele methode je helpen. Daar ben ik het mee eens, maar als je intuïtie hebt, kan het nog steeds zijn dat het niet lukt. Intuïtie is een noodzakelijke voorwaarde voor het vinden van oplossingen, maar volgens mijn ervaring is dat niet voldoende. Je moet een methode hebben om je intuïtie vrij te maken, te richten en te kritiseren als je tot praktische en simpele oplossingen wilt komen.´

Intuïtie inzetten
Intuïtie moet bewust worden ingezet. Zoals ik in mijn inleiding aanduidde laten we ons op basis van (schijnbaar) rationele argumenten van onze intuïtie afleiden. Onterecht, beschikt iemand over intuïtie, dan moet hij deze gebruiken. Het behoort tot de meest waardevolle kennis die iemand heeft: de niet geëxpliciteerde kennis.

Intuïtie maakt deel uit van materiedeskundigheid van een leider. Bij een leider liefst op een tweetal vlakken, namelijk op het gebied van intermenselijk contact en op het gebied waarin hij opereert.

Soms interpreteren mensen het gebruik maken van intuïtie als iets zweverigs. Op een artikel over intuïtie in Intermediair reageerde onlangs een lezer per ingezonden brief. Ik heb deze niet bewaard, maar de toon was in de volgende trant “Bewaar ons voor de manager die zich over geeft aan intuïtie in plaats van aan zijn rationaliteit”. Dat is een onjuiste voorstelling van zaken en in die zin inderdaad ongewenst.
Intuïtie is een waarschuwingslamp. Voor zijn geloofwaardigheid moet een leider zijn intuïtie in begrijpelijke woorden vertalen. Als hij zijn kennis niet expliciteert zal hij niet aan geloofwaardigheid winnen en niet worden gevolgd in de door hem gewenste richting. Zoals De Bono stelt:

Onze intuïtie zouden we als een soort 'adviseur' kunnen beschouwen en als zodanig behandelen.
De Bono, E, Zes denkende hoofddeksels, Business Contact, 1999

Intuïtie een vrouwelijke eigenschap?
Is intuïtie een vrouwelijke eigenschap? Regelmatig wordt in artikelen het belang van intuïtie voor leiders genoemd. Vaak wordt dan de verbazing uitgesproken dat er dan niet meer vrouwelijke leiders zijn. De veronderstelling daarbij is klaarblijkelijk dat vrouwen over intuïtie beschikken en mannen niet altijd. In het dagelijkse spraakgebruik wordt ook wel gesproken over vrouwelijke intuïtie.
Gezien het voorgaande neig ik ertoe te stellen dat de intuïtie die van belang is voor iemands legitimiteit als leider geen exclusief vrouwelijke eigenschap betreft. Intuïtie betreft immers een (nog) niet geëxpliciteerd weten. Dit “weten” ontstaat door kennis en ervaring op te bouwen. Het is een soort “weten” dat zowel mannen als vrouwen opbouwen naarmate ze langer in een branche meelopen.
Of is het verschil dat vrouwen altijd luisteren naar hun intuïtie en daar vanuit handelen, terwijl mannen moeten leren naar hun intuïtie te handelen? Ligt daar ook de oorzaak voor het geringe aantal vrouwelijk leiders? Verzuimen zij hun intuïtie te expliciteren? Leidt hun geloofwaardigheid daar onder?

Discussie
Ik stel het op prijs als u (met name) op de laatste vragen wilt reageren:
- Luisteren vrouwen altijd naar hun intuïtie en handelen zij daaruit, terwijl mannen moeten leren naar hun intuïtie te handelen?
- Verzuimen vrouwen hun intuïtie te expliciteren en zijn zij daardoor als leider minder geloofwaardig?

http://www.geocities.com/markensteijn/