Mechanische paarden

In 1868 vroeg John Doyle in Washington DC patent aan voor wat hij een ‘walking vehicle’ noemde. Deze oervader van de auto liep op vier benen (voor een soort koets) die op vernuftige wijze werden aangedreven door een stoommachine. Hij was het patentkantoor nog niet uit toen twee mannen verschenen met tekeningen van hun ‘stoomkoets’, “Ons rijtuig heeft maar twee benen en loopt als een mens.” Knappe staaltjes van oud-naar-nieuw denken waar je nu hartelijk om kan lachen, maar worden wij later ook uitgelachen?

In het tijdschrift Popular Science van maart 1927 publiceerde de patent onderzoeker Aubrey D. McFadyen een prachtig artikel over allerlei uitvindingen die de lezers toen (en wij nu) lachwekkend vinden. Een mechanische hand om koeien te melken, een duikboot in de vorm van een walvis – compleet met spuitgat, vliegtuigen met flapperende vleugels, een schrijfmachine als een pianoforte die met een ingenieus systeem van nokken en assen een pen op en neer beweegt om iedere letter letterlijk te schrijven, schepen die aangedreven worden door mechanische roeispanen als een klassiek galleischip en mijn favoriet: de pratende machine van Alexander Graham Bell. Deze bestond uit rubberen stembanden, een beweegbare ‘mond’ en een soort buik. Door tegelijkertijd in de buik te knijpen en de mond te bewegen wist hij er uiteindelijk tot zijn grote genoegen een redelijk gearticuleerd ‘mama’ uit te persen.

McFadyen concludeerde dat uitvindingen die te letterlijk de bestaande (bezielde) vormen volgen weinig kans van slagen hebben. “Whenever an inventor attempts to replace flesh and blood with a machine, he must discard every semblance of animal motion and draw upon his own imagination for the movements of the machine. In short, like the poet, the true inventor must draw from airy nothing.”

McFadyen leefde in een tijd van opkomende mechanisering, de industriële revolutie. Een tijd waarin fysieke handelingen overgenomen werden door automaten, eerst door die handelingen te imiteren, vervolgens op een totaal andere wijze. Daarna kwam de tijd van de computers. We hebben ze ingezet om processen in organisaties en de samenleving te automatiseren. Met de komst van internet en de moderne communicatietechnologie wordt zichtbaar wat we hebben zitten doen. Zoals de uitvinder van het mechanisch paard zich geen auto kon voorstellen, zo kunnen wij ons kennelijk moeilijk voorstellen hoe het anders zou kunnen. Ik zal proberen het zichtbaar te maken met een voorbeeld.

De dove Belgische politica Helga Stevens startte in 2007 de site ontoegankelijk België. Mensen die door hun lichamelijke beperking ergens geen of zeer moeilijk toegang toe kunnen krijgen konden dit melden in het blunderboek, inclusief foto. Ze zette de nieuwe infrastructuur in om op efficiënte(re) wijze informatie te verzamelen. Toen ze voldoende munitie had sloot ze het blunderboek en gebruikte de site om te rapporteren over de voortgang van het politieke proces. Helga Stevens kijkt van oud naar nieuw. Ze gebruikt de nieuwe infrastructuur op de oude manier. Je hoort het mechanische paard bijna hinniken.

Hoe had het kunnen gaan als ze was uitgegaan van het nieuwe? Wat was er gebeurd als ze mobiel-uitgedaagden was blijven stimuleren om het blunderboek te gebruiken? Als ze via de ‘social networks’ mensen had gevraagd om mee te helpen? Als tussen die mensen iemand zit die weet hoe je Twitter of je smartphone kan inzetten om het aanmelden laagdrempeliger te maken?  Als ze mensen had bewogen om zelf op YouTube filmpjes te plaatsen over hoe ze omgaan met ontoegankelijkheid?  Als ze ondernemers, architecten, projectontwikkelaars en stedenbouwers die zich extra hebben ingespannen voor bereikbaarheid (of niet) hun verhaal zou laten doen? Als iemand die snapt hoe je geotagging en Google streetview kan gebruiken om van het blunderboek een blunderplattegrond te maken, waarop je makkelijk kunt controleren welke hindernissen je tegen gaat komen? Als degenen die verantwoordelijk zijn voor die hindernissen gratis advies kunnen krijgen wat ze er aan kunnen doen? Als ze de lokale media erin zou betrekken. Als ze met de directeur van Tom Tom gaat praten? Als …

Als zij en vele anderen hun organisatorisch repertoire zouden uitbreiden passend bij de nieuwe mogelijkheden zou alles wel eens zo drastisch kunnen veranderen dat je je kan afvragen of in die toestand ontoegankelijkheid überhaupt nog wel een issue is. Het wordt dan zoiets als vragen naar de teugels in je nieuwe auto.