Impasse bij crisisaanpak, het kabinet stapt in klassieke valkuilen

Impasse bij crisisaanpak, het kabinet stapt in klassieke valkuilen

‘Ondanks de grote kluif waar het kabinet voor staat zullen, we er voor het weekend wel uitkomen’, aldus Balkenende begin vorige week. Samen met Donner, Rouvoet en Bos deed hij ons geloven dat de crisisbesprekingen voorspoedig verliepen.

We zijn nu anderhalve week verder en de zaak zit op slot. Het optimisme is verdwenen, van gezamenlijk naar buiten treden is geen sprake meer en het beschuldigend vingerwijzen is in volle gang. Ondertussen groeit de onvrede en verontwaardiging in de samenleving. Hoe heeft het zover kunnen komen? De berichten waren bij aanvang toch zo positief?

Het kabinet stapt in klassieke valkuilen

Niet ondanks maar dankzij de goede berichten van begin vorige week zit het crisisberaad nu muurvast. Het kabinet heeft deze situatie over zich af geroepen. Door de positieve berichtgeving leek het crisisoverleg te gemakkelijk te gaan. Geen achterban die dit pikt.

Een gevoelige onderhandeling heeft een impasse nodig. Zonder impasse is de uitkomst lastig te verkopen aan het thuisfront. Het zorgt ervoor dat grenzen en prioriteiten helder worden en geeft partijen het gevoel het maximale eruit gehaald te hebben.

Balkenende en consorten hadden er verstandig aan gedaan om van meet af aan verwachtingen te temperen. Door hun optimistische uitlatingen wekten zij enerzijds valse verwachtingen bij belanghebbenden, anderzijds zetten zij fracties en sociale partners direct op scherp; ‘dit gaat te gemakkelijk, worden onze belangen en eisen wel recht gedaan?’

Ook de aanvankelijk gekozen setting bleek een ongelukkige. Door naast de ministers Bos, Donner en Rouvoet ook de fractievoorzitters te laten plaatsnemen, maakte men de toch al ingewikkelde en gevoelige onderhandeling nodeloos complexer. Een onbegrijpelijke keuze. Op voorhand waren de ministers kansloos in hun pogingen om een akkoord te bereiken. Welk mandaat hadden zij immers? Wat staat op de voorgrond? Het gemeenschappelijk belang of de partijbelangen? Bij elke opmerking of enige blijk van concessiebereidheid, namen de hijgerige fractievoorzitters het over om de eisen van hun partijen naar voren te schuiven. Tel daarbij de afwijkende uitgangspunten en eisen van de sociale partners op en de verschillen zijn niet meer te overzien, laat staan te overbruggen.

Er zijn blijkbaar geen lessen uit de kabinetsformatie getrokken. De werkwijze van Herman Wijffels had ook hier prima gewerkt. Ten eerste de onderhandelaars afzonderen van achterbannen, media en andere beïnvloeders. Een juiste sfeer en dynamiek creëren. Niet tegenover elkaar maar met elkaar. Ten tweede werken vanuit gemeenschappelijkheid. Wat bindt ons? Over welke uitgangspunten en maatregelen zijn we het wel eens? Om vervolgens vanuit die startpositie ‘de koek te vergroten’. Niet de verschillen maar de overeenkomsten leidend laten zijn.

Die kans heeft men laten liggen. De roep om Wijffels klinkt inmiddels luider en luider maar zal niet uitmonden in een rol als bemiddelaar. Dit zou gezichtsverlies betekenen voor Balkenende in zijn rol als voorzitter van het overleg.

Hoe nu verder?

Onder druk wordt alles vloeibaar. De impasse dwingt partijen tot creativiteit en matiging van eisen. Om het crisisberaad vlot te trekken zijn de volgende zaken van belang.

Houd de onderhandelingsformatie beperkt

Slechts de drie betrokken ministers van de coalitiepartijen en de premier onderhandelen vanaf nu met elkaar. Houd de fractievoorzitters erbuiten. Pas als zij gezamenlijk een akkoord hebben bereikt gaan zij daarmee terug naar hun partij.

Temper vanaf nu verwachtingen bij de achterbannen

Geen wapengekletter meer. Nadruk op wat haalbaar is en een eventuele concessie van de andere partij naar de eigen achterban als grootsgebaar van de ander verkopen.

Stoppen met de biechtstoel procedure

Balkenende doet er verstandig aan te stoppen met de biechtstoel procedure. De standpunten, voorstellen en eisen van partijen zijn duidelijk. Nog een rondje zal geen nieuwe informatie verschaffen. Dit kost onnodig veel tijd en wekt valse verwachtingen bij partijen.

Ga door op (deel)onderwerpen waarover men het wel eens is

Parkeer de verschillen, bouw door op overeenkomsten en faseer de aanpak van onderwerpen in de tijd. Kom naar buiten met (deel) voorstellen waarover men het wel eens is en pak de kwesties die nu te gevoelig liggen later op. De economische vooruitzichten zijn onduidelijk. Over een paar maanden komt de noodzaak tot bepaalde maatregelen in een ander daglicht staan.

Wijs partijen op het alternatief

Wat is het alternatief als men er niet uitkomt? Is men dan beter af ten opzichte van een compromis?

Laat tijd zijn werk doen

Onderhandelingen hebben tijd nodig. Mensen moeten wennen aan voorstellen en consequenties van maatregelen. Dezelfde processen als bij veranderingen of rouwmomenten doen zich ook hiervoor; ongeloof, weerstand, verdriet en ten slotte (gedeeltelijke) berusting.

De piketpaaltjes zijn geslagen. De psychologische ankers zijn geplaatst. Tijd doet de rest.

George van Houtem

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Josip Petrarca
Lid sinds 2019
Een mooie analyse van wat er fout kan gaan. De impasse is, zo herken ik dat ook, van groot belang om je goed te kunnen voelen bij de uitkomst. Maar misschien zien we niet alles.
Balkenende en de andere fractieleiders moeten immers ook met hún achterban onderhandelen. De huidige problemen die wij wel zien, zijn wellicht het gevolg van een impasse in de onderhandeling met de eigen achterban. Ik zou best willen weten of dat zo is en zo ja, welke fractie of fracties (het meest) last hebben van interne spanningen. Want, daar ben ik van overtuigd, meerdere fracties zijn al aan het afwegen wat meer oplevert (in termen van politieke macht): een resultaat in de onderhandeling of een gang naar de stembus.

Net als bij een impasse: de tijd zal het leren!
Ko van den Brink
Het bejubelen van dhr. Wijfels is onterecht. Onder zijn leiding is achter de gesloten deuren van Beesterszwaag een flinterdun regeer accoord samengevat in vele paginaas. Nu de gewijzigde omstandigheden politieke daadkracht noodzakelijk maken ontbreekt die bij de coalitie die niet is gebaseerd op een toekomst visie, maar op een consensus tussen partijen met een totaal verschillend maatschappelijk wensbeeld.
Hoe nu verder. Deuren van het torentje open. Publieke opinie binnenlaten. Besluiten nemen over de mogelijke oplossingen door de volksvertegewoordiging zonder de wurggreep van partij dicipline. Maar wel snel.
Erik van Polen
Lees het artikel in MT van afgelopen week, waarin Ben Verwaaien commentaar geeft op de onstane crisis.
Zijn antwoord is onderwijs, onderwijs, onderwijs. Investeren in kennis en vooral niet bezuinigen.
Hij is hogelijk verbaasd dat het een politieke kwestie blijft en niet veel snelller passende expertise wordt betrokken.
Een beetje mutlinational kan zich het gedrag van ons kabinet niet veroorlover. Het failissement zou al aangevraagd zijn.
Ik geloof niet in deze politieke saus, die over een concreet probleem wordt gegoten en hoop dat het snel in de handen van personen wordt gelegd die van wanten weten.
H. groen
Lid sinds 2019
Wat duidelijk blijkt, zowel in de coalitie besprekingen als nu bij de onderhandelingen, is het gebrek aan visie en leiderschap.

Dit treft niet alleen Balkenende, al die het wel het meest aangerekend worden, maar ook de beide vice premiers.

Terecht merkt het stuk op om de ministers en fractie voorzitters hiervan te isoleren. Balkenende, Rouvoet en Bos moeten er samen uitkomen. Desnoods met een derde persoon zoals Wijfels. Maar dat zou inderdaad de nekslag zijn voor het leiderschap van Balkenende.

De maatregelen die voorliggen bieden ieder voldoende opties. Sommige hadden meegenomen moeten worden in het regeerakkoord, zoals hypotheekrente, aow leeftijd en fiscalisering. Tijd om alsnog de slag te maken.

Ik mag toch ook hopen dat de regering ook oog heeft voor de mogelijkheden van de huidige situatie. Ze hebben het moment om de samenleving een definitieve zet richting een duurzame samenleving te geven. In die omgeving barst het van de economische mogelijkheden. Tijd om door te stappen en buiten de geijkte kaders te gaan.

Visie meneer Balkenende, Visie
Ir. Jan G.M. van der Zanden
Lid sinds 2019
Wat hier meer speelt is het maakbaarheidsideaal van de economie van PvdA/Bos en de meer liberale visie (de maatschappij en het middenveld moeten de economische conjunctuurgolven zelf oplossen en de staat kijkt op gepaste afstand toe) van CDA/Balkenende. Balkenende is in goed gezelschap van Merkel in Duitsland die zich op gelijke wijze in Europees verband verzet tegen dezelfde ideologische illusie met de pseudo-socialistische macher Sarkozy. En laten nou uitgerekend Nederland en Duitsland de sterkste economieën in Europa hebben..... Ra, ra how come?
Bos (en vooral de PvdA-achterban, want Bos lijkt in zijn uitlatingen wel wat wijzer) en Sarkozy denken de economische dip wel “even” met wat miljarden op te lossen.

Een vaag compromis zal de einduitkomst zijn, waarbij we mogen hopen dat de overheid het beperkte geld dat dan extra wordt uitgegeven in ieder geval niet over de balk smijt.

Bovenstaande artikel en reacties en de vele krantenartikelen getuigen m.i. van veel te veel hysterie. Al honderden jaren kennen we de 7-jaars conjunctuurgolven die soms wat heftiger zijn dan anders. Met 10% minder BBP kunnen we in Nederland toch best een jaartje leven? En volgens de verwachtingen is het slechts 3,5 of 4%......

Laten we verstandiger zijn en gewoon ons werk met creativiteit en verantwoordelijkheid doen. En niet in paniek miljarden overhaast in het onderwijs of andere onbesuisde zaken stoppen. Onderwijs kan altijd beter, maar dan wel graag gebaseerd op een evidence based plan.

Dus niks “snel een besluit nemen”. En wijze lesjes over onderhandelingstactieken debiteren. Gewoon verstandig lange termijn beleid voeren, waarbij onderwijs natuurlijk een speerpunt van groot belang is. Dat is de taak van onze regering!
George van Houtem
Geachte heer Vd Zanden,

Dank voor uw reactie op de column en de reacties daarop.

U heeft het over 'gewoon verstandig lange termijn beleid voeren, waarbij onderwijs natuurlijk een speerpunt van groot belang is'. Wie kan daar nu tegen zijn? De vraag in deze is evenwel, hoe komt het door u voorgestelde lange termijn beleid tot stand? Blijkbaar niet door 'verstandig overleg gebaseerd op een evidence based plan', zoals u dat graag ziet. Het is helaas geen wiskunde. Dus een juiste uitkomst is er niet. De wetenschappelijke bureaus van de partijen denken allen het gelijk aan hun kant te hebben. Dus met evidence based plannen gaan zij het niet redden.

George van Houtem