Na mijn vorige column reageerde een lezer met een interessante vraag: “Kun je voorbeelden geven van gemeenten die grip houden op hun organisatie, zonder de menselijke maat te verliezen? En wat maakt hen daarin succesvol?” Een terechte vraag, want theorieën over managementcontrol klinken vaak goed, maar de praktijk vraagt om concrete actie. Welke gemeenten slagen erin om structuur, vertrouwen en participatie effectief te combineren?
Tijdens mijn zoektocht vond ik inspirerende voorbeelden, zowel in Nederland als daarbuiten. Wat blijkt? Gemeenten met een gezonde bestuurscultuur zijn niet alleen intern stabieler, maar hebben ook tevredenere inwoners.
Enschede: samenwerking in de spiegel
In Enschede staat reflectie op samenwerking centraal. Jaarlijks komen raadsleden, collegeleden en ambtenaren samen om te evalueren hoe zij samenwerken. Dit gebeurt niet vrijblijvend. Men bespreekt niet alleen of beleidsdoelen worden behaald, maar ook hoe de besluitvorming verloopt: Worden alle stemmen gehoord? Zijn er signalen van spanning of wrijving? Waar liggen kansen om de samenwerking te verbeteren?Een concreet resultaat hiervan was de aanpak binnen het sociaal domein. Hier werd vastgesteld dat verschillende afdelingen langs elkaar heen werkten bij het afhandelen van complexe jeugdzorgcasussen. Door dit bespreekbaar te maken, zijn duidelijke afspraken gemaakt over verantwoordelijkheden en korte lijnen tussen teams. Het resultaat? Minder doorlooptijd voor inwoners en meer werkplezier voor medewerkers.
Dit soort reflecties zorgt ervoor dat problemen niet blijven sudderen en dat de organisatie continu blijft leren. Enschede laat hiermee zien dat een bestuurscultuur van openheid en samenwerking leidt tot zowel interne verbetering als tevreden inwoners (Invior, 2023).
Almere: processen die verbinden
Almere blinkt uit in het betrekken van medewerkers bij procesoptimalisatie. Dit bleek bijvoorbeeld tijdens de implementatie van de Omgevingswet, waarbij multidisciplinaire teams de werkwijze voor vergunningaanvragen herontwierpen.Uit analyse bleek dat inwoners vaak vastliepen omdat afdelingen niet goed samenwerkten. Door processen samen in kaart te brengen en te verbeteren, ontstond een nieuw systeem waarin juridische toetsing, stedenbouw en milieubeoordeling geïntegreerd werden. Dit verkortte de doorlooptijd van vergunningen met 30%.
Medewerkers gaven achteraf aan dat deze aanpak niet alleen leidde tot betere processen, maar ook hun betrokkenheid en motivatie vergrootte. Almere bewijst dat technische verbeteringen hand in hand kunnen gaan met menselijke samenwerking (Gemeente.nu, 2024).
Denemarken: participatie als kernwaarde
In Denemarken is participatie structureel ingebed in het lokaal bestuur.Gemeenten werken systematisch met “borgroups,” tijdelijke adviesgroepen waarin inwoners beleidsmakers ondersteunen.
Een voorbeeld is de gemeente Aarhus. Hier werden inwoners uitgenodigd om mee te denken over de herinrichting van stadswijken. Door bewoners te betrekken bij het ontwerp en de uitvoering, ontstonden niet alleen oplossingen die beter aansluiten bij hun behoeften, maar ook een groter gevoel van eigenaarschap.
Wat bijzonder is, is dat deze aanpak steeds meer navolging krijgt in Nederland. In mijn eigen gemeente Doetinchem is participatie niet langer een uitzondering, maar de norm. Projecten zoals de herontwikkeling van de binnenstad worden vanaf het begin in samenspraak met inwoners vormgegeven. Net als in Denemarken zien we dat deze aanpak vertrouwen versterkt en leidt tot betere resultaten.
Cijfers over vertrouwen en tevredenheid
Het effect van deze bestuursculturen is terug te zien in cijfers. In Nederland zegt 58% van de inwoners vertrouwen te hebben in hun gemeente, vergeleken met 33% in de regering en 42% in de Tweede Kamer. In Denemarken ligt dit vertrouwen op 72%. Het verschil ligt vooral in de mate van transparantie en participatie, waarbij Denemarken een duidelijke voorsprong heeft (Binnenlands Bestuur, 2023).
Wat leren we hiervan?
De voorbeelden van Enschede, Almere, Denemarken en Doetinchem laten zien dat grip en menselijkheid samen kunnen gaan. Wat zijn de sleutels tot succes?
- Regelmatige reflectie en evaluatie: Zoals in Enschede helpt reflectie om samenwerking te verbeteren en knelpunten snel aan te pakken.
- Procesverbetering met betrokkenheid: Almere toont aan dat medewerkers die meedenken over processen niet alleen betere oplossingen bedenken, maar zich ook verantwoordelijker voelen.
- Structurele participatie van inwoners: Denemarken en Doetinchem bewijzen dat inwoners betrekken niet alleen betere resultaten oplevert, maar ook vertrouwen versterkt.
Samen sterker
Wat deze voorbeelden en cijfers aantonen, is dat een gezonde bestuurscultuur een noodzakelijke voorwaarde is voor goed lokaal bestuur. Grip en tevredenheid zijn geen tegenpolen – ze versterken elkaar. Als gemeenten blijven investeren in reflectie, transparantie en participatie, leggen ze een stevig fundament voor vertrouwen en succes.
Bronnen
In deze column heb ik een aantal bronnen gebruikt en vermeld. Voor de volledige artikelen, kunnen de volgende links geraadpleegd worden:
- Binnenlands Bestuur. (2023). Vertrouwen regering vele malen lager dan gemeente.
- Gemeente.nu. (2024). In control door processen op orde te brengen.
- Invior. (2023). Cultuur is bepalender dan structuur in de bestuurskracht van gemeenten.
Gerelateerde artikelen

Grip op gemeenten: Sturen zonder verstikken (deel 1)
Robbert Hummelink

Hoe de bureaucratie terugdringen in 1A4tje
Willem Mastenbroek

De DOOMLOOP van falende uitvoering van publieke organisaties
Willem Mastenbroek

Begin 2025 goed!
Verbeter je persoonlijke effectiviteit en managementvaardigheden
50% korting op een Pro-abonnement
Upgrade nu voor €100 en krijg onbeperkt toegang tot alle artikelen en kennisbankpagina’s >>