Amsterdam stopt met plannen voor een stadsbrede uitrol van deelfietsen na een driejarige proef. Wethouder Melanie van der Horst (D66). Vrijwel alle partijen in de raadscommissie voor mobiliteit zien onvoldoende meerwaarde. Intussen nemen de deelscooters de stad over. Het vreemde is dat de ‘eigen fiets’ nutteloos en ongebruikt 97% van de tijd anoniem in de schaarse openbare ruimte staat. Amsterdam maakt nog niet serieus 'ruimte'…

Wethouder Herbert Raat van Amstelveen willen juist weer wel inzetten op de deelfiets en stoppen met scooteraanbieder Check. De wethouder is niet te spreken over de bedrijfsvoering van Check, met name over het beheer: “De scooters staan overal op de stoep, en worden vaak dagenlang niet weggehaald. Ik zou zeggen, stap in de bus en ruim ze op. We werken al vier jaar met ze en het is een redelijke aanfluiting.” Hij is niet onder de indruk van het verbeterplan dat Check heeft gemaakt en ziet ook niets in hubs. Er lijkt geen sprake te zijn van regionale afstemming.

Deelfietsexperimenten

In Amsterdam waren er deelfietsexperimenten (fietsverhuur door Donkey Republic) in drie gebieden (in het vierde gebied liet FlickBike het afweten). Het doel was om te onderzoeken hoe deelfietsen bijdragen aan mobiliteit in de stad. De wethouder is positief, maar noemt, zoals gebruikelijk bij projecten met deelmobiliteit, niet wat het heeft gekost.

Het experiment heeft niet aangetoond dat deelfietsen op korte termijn het gebruik van andere vervoersmiddelen echt verminderen, maar biedt wel flexibele mobiliteit voor zowel bewoners als bezoekers van Amsterdam. De wethouder schrijft: "De ervaringen van de afgelopen drie jaar hebben veel nuttige informatie opgeleverd, maar tegelijkertijd geven ze nog geen doorslaggevend bewijs voor nut en noodzaak van deelfietsen". In het derde kwartaal van 2023 waren er 0,91 verhuringen per fiets per dag. Een deel van deze groei komt door het faciliteren van deelfietsen bij NS-stations en diverse hubs in de stad. Tegelijkertijd zien de aanbieders ook een toename in het gebruik door bewoners.

Positief

De resultaten van de experimenten zijn overwegend positief, zegt de wethouder. Gebruikers kiezen de deelfiets vooral vanwege de vrijheid, flexibiliteit en kortere reistijd. De overlast in de openbare ruimte was beperkt door het gebruik van digitale fietsparkeervakken en het plaatsen van fietsen in inpandige stallingen. Het gebruik begon traag door de coronamaatregelen, maar vanaf 2022 nam het aantal ritten toe, vooral vanaf OV-locaties. Ongeveer 65% van de gebruikers maakt deelfietsritten korter dan twee weken, terwijl 35% langer gebruik maakt van de deelfiets. Elektrische deelfietsen werden meer gebruikt en voor langere ritten, maar aan het einde van 2024 was het gebruik per type fiets gelijk.

Uit gegevens van de aanbieders blijkt een sterke toename in ritten en gebruikers in 2024 vergeleken met 2023. Desondanks geeft het experiment onvoldoende bewijs dat deelfietsen het bezit of gebruik van auto's of scooters verminderen. Veel Amsterdammers beschouwen de deelfiets als minder noodzakelijk, omdat ze een eigen fiets hebben. De belangrijkste redenen om een deelfiets te gebruiken zijn de voordelen bij fietspech, het ontbreken van openbaar vervoer, of wanneer men geen fiets bezit.

De raad mag beslissen: doorgaan of stoppen?

De vraag of Amsterdam moet stoppen met deelfietsen of overstappen naar een stadsbreed systeem blijft relevant. Stoppen zou kosten besparen en de druk op de openbare ruimte verminderen. Fietsverhuurders zien deelfietsen als concurrentie, vooral voor toeristen. Aan de andere kant biedt een stadsbreed deelfietssysteem voordelen zoals het ontlasten van het openbaar vervoer, het tijdelijk inzetten van deelfietsen bij evenementen, en de ontwikkeling van buurthubs.

De keuze tussen een stadsbreed deelfietssysteem of stoppen is complex, zegt de wethouder. Een stadsbreed systeem biedt extra mobiliteitsopties, maar vereist aandacht voor de verdeling van reguliere en elektrische fietsen. Op korte termijn ontstaan er volgens de wethouder geen grote problemen als de deelfiets niet langer in Amsterdam wordt toegelaten. Amsterdammers hebben vaak een eigen fiets en voor de frequente bezoekers zijn er OV-Fietsen beschikbaar op (grote) NS-stations, tenzij alle OV-Fietsen in gebruik zijn. Het  is nu aan de raad om zich uit te spreken.

De inwoners- en bezoekersaantallen in Amsterdam blijven de komende jaren groeien. Hierdoor neemt de druk op de openbare ruimte en de vervoersnetwerken toe. De deelfiets is geen oplossing voor al deze uitdagingen, maar biedt wel een flexibele extra mobiliteitsoptie voor de bewoners, ondernemers en bezoekers, aldus de wethouder.

De experimenten lopen nog tot augustus 2025, en fietsen worden geplaatst in gemeentelijke stallingen en buurthubs, met een plafond van 850 voertuigen. Sinds april 2023 zijn deelfietsen ook tijdelijk ingezet bij evenementen en infrastructurele werkzaamheden. 

Update 29 april 2025: de raad heeft besloten

Amsterdam stopt met plannen voor een stadsbrede uitrol van deelfietsen na een driejarige proef. Wethouder Melanie van der Horst (D66) en vrijwel alle partijen in de raadscommissie voor mobiliteit zien onvoldoende meerwaarde. Partijen als CDA, Partij voor de Dieren, GroenLinks, D66 en VVD wijzen op het goed functionerende bestaande systeem met OV-fiets en reguliere verhuur, en vrezen negatieve effecten op de openbare ruimte en marktwerking. Een regionaal systeem, zoals onderzocht in Utrecht en door de Vervoerregio, krijgt mogelijk nog wel aandacht.

Alleen Volt blijft een lans breken voor het uitbreiden van het deelfietsensysteem. Steden zitten middenin de mobiliteitsstransitie, de steden slibben dicht en de auto neemt te veel plek in. Micromobiliteit kan een oplossing bieden van de last mile naar het openbaar vervoer.

Walther Ploos van Amstel.

Lees ook: Deelscooters in de publieke ruimte: verdeel en heers

Lees ook: Brussels onderzoekt toekomst huurfietsen in de stad

Foto: Bram Sniekers